راهبرد موازنه سخت اسراییل در قبال ایران، تاثیر آن بر امنیت ملی ایران و راهکارهای مقابله – بخش نخست

احسان اعجازی[1]

مهدی لکزی[2]

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

 

مقدمه:

در شرایط کنونی تقابل بین ایران و اسراییل در سطوح مختلف می تواند تاثیری شگرف بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بگذارد. در سال های اخیر اسراییل به همراه ایالات متحده و برخی از کشورهای عربی تلاش کرده است تا راهبرد مهار ایران را به اجرا بگذارد. سیاست دفاعی امنیتی اسراییل در عرصه منطقه ای که در چارچوب کلان دکترین سیاست خارجی این رژیم قرار می گیرد مهار نظامی، اقتصادی، سیاسی و اطلاعاتی ایران در منطقه غرب آسیا است. با توجه به ابزار گوناگون سیاست خارجی، در این نوشتار تنها به راهبرد موازنه سخت، به عنوان یکی از ابزار سیاست خارجی دفاعی اسراییل در قبال ایران، پرداخته می شود.

موازنه سخت:

موازنه در شرایطی رخ می دهد که در یک رقابت بین قوی و ضعیف برابری به وجود بیاید. دولت ها به موزانه رو می آورند تا دولت های قوی نتوانند در برابر آنها به برتری نظامی دست پیدا کنند. هدف از موازنه این است که دولت قوی از حمله کردن بازداشته شود و چشم انداز پیروزی دولت قوی در جنگ کاهش بیاید. در موازنه سخت سنتی هدف آن بود که در یک منازعه واقعی و یا بالقوه موازنه نظامی تغییر پیدا کند بدین شیوه که قابلیت های نظامی طرف ضعیف تر تقویت شود. تقویت توانایی های نظامی طرف ضعیف تر می تواند از طریق ساخت و سازهای نظامی، ائتلاف های جنگی و انتقال تکنولوژی نظامی صورت بگیرد. موازنه سخت رفتاری است که در آن دولت ها راهبردهایی را برای ایجاد و روزآمد سازی توانمندی های نظامی خود اتخاذ و همچنین ائتلاف ها و ضد ائتلاف های رسمی یا غیر رسمی را نیز ایجاد و حفظ می کنند.  موازنه سخت بازتاب دهنده دیدگاه های واقع گرایان سنتی (کلاسیک و نوواقعگرایی) است که طبق آن یک دولت با پیگیری راهبرد موازنه سخت در پی آن است که با تشکیل و حفظ ائتلاف های نظامی عیان و آشکار در مقابل دولت قوی تر توازن ایجاد کند، یا از ظهور یک دولت قدرتمند جلوگیری به عمل بیاورد و یا در مقابل یک دولت تهدیدگر بایستد. برنامه های تسلیحاتی یک کشور می تواند در همین راستا تفسیر شود به طوری که آن کشور سعی دارد با بهره گیری از منابع داخلی و خارجی خود توان نظامی خود را به روز کند[3]. [4]

راهبرد اسرائیل در عرصه موازنه سازی:

اسراییل در طی دو دهه اخیر با توجه به قابلیت های نظامی ایران همواره تلاش کرده است تا با اتخاذ راهبردهای موازنه سخت و نرم سیاست های منطقه ای و جهانی ایران را به چالش بکشد. در همین راستا این رژیم با بهره گیری از ظرفیت های دیپلماتیک خود و همچنین بهره گیری از توان نظامی و اقتصادی خود سعی کرده است تا با اتخاذ یک راهبرد دو گانه مانعی جدی بر سر تلاش های ایران برای نزدیکی به کشورهای منطقه خاورمیانه و نیز کشورهای اروپایی ایجاد کند. موازنه سازی نرم یک بخش و موازنه سازی سخت بخش دیگر این راهبرد دو گانه را تشکیل می دهد. 

اسراییل و موازنه سازی سخت در برابر ایران:

اسرائیل برای پیشبرد موازنه سخت خود بر منابع داخلی و خارجی تکیه می کند تا از این طریق بتواند با افزایش قابلیت های نظامی خود به مهار ایران در منطقه غرب آسیا بپردازد. اسراییل با جمعیتی ۸.۷  میلیون نفری و تولید ناخالص داخلی ۳۵۰ میلیارد دلاری امکان افزایش قدرت نظامی خود با بهره گیری از منابع داخلی را دارد[5]. با استفاده از منابع داخلی و همچنین کمک های خارجی، به خصوص از سوی ایالات متحده، این رژیم توانسته است ارتش خود را مجهز و به روز نماید: ۶۱۵ هزار نیروی نظامی، ۱۷۰ هزار نیروی نظامی فعال، ۴۴۵ هزار نیروی نظامی ذخیره، ۵۹۶ انواع هواپیمای جنگی، ۱۴۷ انواع هلی کوپتر جنگی، ۲۷۶۰ تانک رزمی، ۶۵ انواع ناو جنگی، شش زیر دریایی.[6] علاوه بر این در سه سال اخیر اسراییل برای خرید جنگده های فوق پیشرفته اف ۳۵ به ایالات متحده سفارش داده است: در سال ۲۰۱۰، ۱۹ فروند به مبلغ ۲.۷۵ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۵، ۱۴ فروند به مبلغ ۲.۸۲ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۶، ۱۷ فروند سفارش داده است[7].بودجه نظامی کنونی اسراییل در حال حاضر حدود ۱۵ الی ۱۷ میلیارد دلار در سال است که حدود ۱۷ الی ۲۰ درصد این بودجه توسط کمک های مالی آمریکا پوشش داده می شود[8].

اسرییل از سال ۱۹۴۸ تا ۲۰۱۵ حدود ۱۲۱ میلیارد دلار کمک مالی از ایالات متحده دریافت کرده است، اما ایالات متحده هنوز به اعطای کمک های مالی و نظامی به اسراییل تعهد کامل دارد[9]. در دوره اوباما، بزرگترین بسته کمک نظامی تاریخ ایالات متحده به اسراییل اعطا شد. این بسته مالی حاوی ۳۸ میلیارد دلار بود که با این مبلغ سهم هر اسراییلی حدود ۴۵۰ دلار در سال است[10]. 

حتی جان کری وزیر خارجه دولت اوباما در سپتامبر ۲۰۱۵ به این نکته اشاره کرد که از شروع ریاست جمهوری اوباما، ایالات متحده حدود ۲۰ میلیارد دلار به اسراییل کمک نظامی کرده است. وی فهرست دقیقی از این کمک ها به شرح زیر ارائه کرد: ۱) سه میلیارد دلار برای تولید و استقرار باتری های سیستم دفاع موشکی “گنبد آهنین ” و دیگر برنامه های دفاع موشکی اسراییل، ۲) اعطای جنگده ای اف 35 به اسراییل ، ۳) موشک های هوا به هوا و ۴) مهمات نفوذ کننده به اعماق زمین[11]. در همین راستا اسراییل در دسامبر ۲۰۱۶ دو فروند جنگنده اف ۳۵  (از ۵۰ فروند سفارش داده شده) را از آمریکا دریافت کرد[12]. مقامات دفاعی این رژیم از جنگنده اف ۳۵ (که در زبان عبری «قدرتمند و کوبنده[13]» نامیده می شود) به عنوان «تغییر دهنده بازی[14]» یاد کرده اند که به این رژیم توانایی زیادی در برابر ایران می دهد[15].. همچنین اسراییل در سال ۲۰۱۸ برای اولین بار از این نوع جنگنده برای حمله نظامی به اهدافی در سوریه استفاده کرد[16].

          علاوه بر این، اسراییل در سال های اخیر با کمک ایالات متحده تلاش بسیاری کرده است تا سامانه دفاع موشکی خود را ارتقا ببخشد. در همین راستا اسرائیل از آزمایش «موفقیت‌آمیز» یک سامانه پدافند موشکی پیشرفته خبر داده که «پیکان ۳» نام دارد و قادر است با تهدیدهای موشکی بالیستیک در بیرون از جو مقابله کند. این سامانه که نگرانی از رسیدن موشک‌های بالیستیک ایران در آینده به خاک اسرائیل از انگیزه‌های اصلی توسعه آن بوده از سوی وزارت دفاع به عنوان یک «نقطه عطف بزرگ» در توانایی دفاعی اسرائیل توصیف شده‌است. «پیکان ۳» قرار است موشک‌های بالیستیک بیرون از جوی که از طرف ایران شلیک شوند را رهگیری کند و چند سامانه دیگر که پیشتر مستقر شده‌اند به نام‌های «گنبد آهنین»، «فلاخن داود» و سیستم‌های «پیکان ۲» نیز مسئولیت خنثی کردن موشک‌های میان‌برد و کوتاه‌برد هم‌پیمانان منطقه‌ای ایران را برعهده دارند[17].[18]  این سامانه چندلایه، یعنی «گنبد آهنین»، «فلاخن داود» و «پیکان ۲»، توسط صنایع هوافضای اسرائیل و شرکت آمریکایی بوئینگ ایجاد شده و در ژانویه ۲۰۱۷ عملیاتی شد. در سامانه پیکان ۳ نیز شرکت بویینگ و رافائل همکاری نیز داشته اند.[19]

برای ساخت و توسعه این دسته از پدافندهای هوایی، کمک های مالی و نظامی ایالات متحده قابل توجه است که نشان می دهند اسراییل برای پیشبرد راهبرد موازنه سخت خود در قبال ایران تنها به منابع داخلی بسنده نکرده است و از کمک های کشورهای اروپایی و آمریکا برخوردار است. در همین زمینه جدول زیر نشان دهنده کمک مالی کنگره برای ارتقای سیستم دفاع موشکی اسراییل است.[20]

همچنین برای هر کدام یک از سامانه های دفاع موشکی اسراییل، بودجه جداگانه ای از سوی ایالات متحده در نظر گرفته شده است.[21]

به طور کلی اسراییل برای تقویت راهبرد موازنه سخت خود در قبال ایران در چهار زمینه با ایالات متحده به مشارکت نظامی پرداخته است: ۱. تمرینات نظامی مشترک، ۲. حفاظت از نیروهای نظامی، ۳. دفاع موشکی و ۴. برنامه ریزی راهبردی[22].

 چنین قابلیت های نظامی این امکان را در اختیار اسراییل قرار داده است که در سال اخیر در قالب راهبرد موازنه سخت اقدامات زیر را علیه ایران انجام دهد.

 

واژگان کلیدی: راهبرد، موازنه سخت، اسراییل ، ایران ،تاثیر ، امنیت ملی ایران، راهکار، احسان اعجازی, مهدی لکزی

[1]دکتری روابط بین الملل و پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات خاورمیانه

[2]کاندیدای دریافت درجه دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران و پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات خاورمیانه

[3]Paul, T.V (2004), Balance of Power: Theory and Practice in the 21st Century, New York: Stanford University Press.

[4]Pape, Robert A. (2005), International Security, Vol. 30, No. 1 (Summer), pp. 7–45

[5]World Bank, 2019, Access in: https://data.worldbank.org/country/israel

[6]Global Fire Power, 2019, Israel Military Strength, Access in: https://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=israel

[7]Jeremy M., Sharp, April 10, 2018, U.S. Foreign Aid to Israel, Access in: https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf

[8]Freilich, Charles D. (2018), Israeli National Security, Oxford: Oxford University Press, P. 362.

[9]Hixon, Walter L. (2016), American Foreign Relations; A New Diplomatic History, New York: Routledge.

[10]Amr, Hady, Lustick, Ian, Kahwaji, Riad, Freeman, Chas W. (2017), “New Approaches to Israel-Palestine Peace: Can Regional Powers Make a Difference?”,Middle East Policy, Vol. XXIV, No. 2, Summer.

[11]Rajiv, S. Samuel C. (2016), “Deep Disquiet: Israel and the Iran Nuclear Deal”, Contemporary Review of the Middle East, 3(1), pp: 47–62.

[12] CNN, 12 December, 2016, “Israel greets first F-35 fighter jets from US”, Access in: https://edition.cnn.com/2016/12/12/middleeast/israel-f-35-jets/index.html

[13] Mighty Adir

[14]Game Changer

[15] National Interest, June 22, 2016, “Beware, Iran: Israel’s First F-35 Stealth Fighter Rolls off the Assembly Line”, Access in: https://nationalinterest.org/blog/the-buzz/beware-iran-israels-first-f-35-stealth-fighter-rolls-the-16690

[16] NPR, 22 May, 2018, Israel Says F-35s See First-Ever Combat With IDF Over Syria, Access in: https://www.npr.org/sections/thetwo-way/2018/05/22/613259802/israel-says-f-35s-see-first-ever-combat-with-idf-over-syria

[17]Defense News, January 22, 2019, Israel touts successful test of Arrow-3 missile interceptor, Access in: https://www.defensenews.com/global/mideast-africa/2019/01/22/israel-touts-successful-test-of-arrow-3-missile-interceptor/

[18]Radio Farda, Access in: https://www.radiofarda.com/a/israel-arrow-3-system-explained/29728407.html

[19]The Jerusalem Post, February 19, 2018, Israel Successfully Carries Out Arrow-3 Test, Access in: https://www.jpost.com/Israel-News/Israel-successfully-carries-out-Arrow-3-test-542996

[20] Jeremy M., Sharp, April 10, 2018, U.S. Foreign Aid to Israel, Access in: https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf

[21] Jeremy M., Sharp, April 10, 2018, U.S. Foreign Aid to Israel, Access in: https://fas.org/sgp/crs/mideast/RL33222.pdf

[22] AIPAC, Access in: https://www.aipac.org/learn/us-and-israel/military-partnership