جعفر قناد باشي
كارشناس مسائل آفريقا
مركز بين المللي مطالعات صلح – ipsc
وضعیت کنونی سودان
از عوامل موثر در بروز وضعیت کنونی سودان ناکارآمدی دولت سودان و شرکت خفت بار دولت سودان در همسویی با کشورهای غربی و عربی در مسئله يمن بود. همچنین فرضیات و نظراتي در مورد همسویی و همکاری سودان با اسرائيل در اين مخالفت ها موثر بود. علاوه بر این حرکت مقامات سودانی به سمت اشرافی گری و در پيش گرفتن منش پادشاهان عربی در زندگی شخصی موجب افزایش فاصله بین مردم و دولت سودان شد.
در وضعیت کنونی چند جریان سیاسی و حزبی در سودان فعال هستند و طبق دو دسته بندی مي توان گروه نخست را احزاب و جریان های سیاسی و سنتی قدیمی از این کشور چون حزب امت آقای صادق المهدی دیگری حزب اتحاد دموکراتیک دانست. همچنين حزب حاکم یا حزب کنگره ملی سودان به رهبری آقای عمرالبشیر در صحنه سياسي حضور دارد. در وضعیت کنونی علاوه بر این جريان های جدیدی نیز در صحنه سیاسی این کشور همانند ائتلاف آزادی و تغییر از نیروهای سیاسی و اتحادیه مشاغل در سودان كه مرکب از اصناف هستند حضور یافته اند و در مخالفت هاي اخير نقش بسیار زیادی داشته اند. این دو جریان صحنه گردان اعتراضات جدید در سودان به شمار می‌روند و وارد مذاکره با دولت نیز شده‌اند.
نقش شورای عالی نظامی در سودان
شورای عالی نظامی کنونی در سودان دوستان و همراهان سابق عمر البشیر رئیس جمهور هستند و از نظر ماهیت نیز تفاوتي با عمر البشير ندارند. همچنین پیوندهای آنها با عربستان چون پیوندهای آقای البشیر با عربستان است و تلاش ميكنند بیشترین همکاری را با عربستان داشته باشند. آنها در حال حاضر همچنان درصدند قدرت را در دست داشته باشند اما مخالفت ها و تظاهرات در سودان موجب شده این گروه در سراشیبی و موقعیت متزلزلی قرار داشته باشد و بخشي از قدرت را واگذار کنند.
در مقابل گروههای مخالف و اپوزیسیون در وضعیت بهتری به سر می برند. آنها توانسته اند زمینه‌های سقوط عمرالبشیر را فراهم کنند و همچنین با ادامه مخالفت خود جانشین وي را از صحنه قدرت کنار برند.اكنون موقعیت آنها به گونه ای است که توانسته اند بخشی از خواسته های خود را بدست آورند. آنها با اتکا به تظاهرات در داخل خارطوم و شهرهاي ديگر مطالبات بیشتری براي حضور در حکومت و سیاست در کشور هستند. گفته شده است که بناست آن ها در موافقت با دولت کنونی در سودان در نوعی دو شورای نظامی و غیرنظامی را ایجاد كنند. اما هنوز موافقت جدی براي تقسيم قدرت نظامی و غیرنظامی ایجاد نشده است و طبیعتاً در واقع دولت نظامی در سودان در حال فریب است و تلاش می‌کند همچنان زمام امور را در این کشور به دست داشته باشد.
آینده جایگاه ارتش در سودان
سوابق سوابق ارتش در سودان بسیار قدیمی است و در هفت دهه گذشته از استقلال سودان نظامیان نقشی مهم در قدرت سیاسی كشور داشته اند. لذا ارتش نقش پررنگی در صحنه سیاسی سودان داشته است. همچنين مرزهای طولانی سودان با چندین کشور در افریقا و چالش ها و تنش های با اريتره، اتيوپي و جنوب سودان موجب شده نقش ارتش در صحنه سیاسی سودان و برای حفظ امنیت واجب باشد. اما در شرایط کنونی و تندباد در كشور موجب شده موقعیت ارتش متزلزل گردد. اما می توان گفت کمتر کسی در سودان تصویر حذف کلی ارتش را پیش بینی مي کند. لذا با توجه به شرایط مختلف حذف آینده ارتش در آینده اطمینان بخش نیست و با وجود تنفر بخشی از مردم از سران نظامی در این کشور سرکردهای ارتش ارتش همچنان می‌تواند به عنوان یک نیروی قدرتمند در صحنه سیاسی کشور باقی بماند.
با توجه به جایگاه سودان در شاخ آفریقا و منطقه استراتژیک آن و نوع نگاه قدرت هاي منطقه اي و بین المللی به سودان باید گفت خارطوم یکی از عناصر مهم آینده شمال آفریقا و جهان عرب خواهد بود همچنین یکی از کشورهای مسلمان اسلامی خواهد بود. در واقع تغییرات در سودان تاثیر بسیار زیادی بر تحولات و رخدادهای امنیتی در کشورهای همسایه و آفريقايي خواهد داشت. همچنين سران نظامی اين كشور علاقمندند که دولت در سودان متمرکز و اقتدار گرایی باشد ولي مردم خواستار قدرت غیر متمرکز در کشور سودان خواهند بود و اين امر موجب رویارویی مردمی که خواستار کاهش قدرت نظامی در این کشور و ارتشي كه خواستار افزایش نقش نظاميان در صحنه سیاسی کشور قرار دارد شده است.
آنچه مشخص است وضعیت و تحولات چند ماه گذشته در سودان می‌توانند زمینه‌ساز برگزاری انتخابات جدیدي در این کشور گردد و موجب حركت به سمت دموکراسی گردد. چنانچه اكنون نيز برخي براين باورند كه سودان حركت به سمت نوعی از دموکراسی را آغاز کرده است، اما در مقابل برخی دیگر معتقدند که نظامیان در این کشور اجازه نخواهند داد نقش آنها در صحنه سیاسی از بین برود و و دموکراسی در آن دوام داشته باشد (آنچه در مصر اتفاق افتاد) و دلارها و نفوذ خارجي از حرکت در مسير درست جلوگیری مي كند.
واژگان كليدي: آینده، جایگاه، ارتش ، سودان، كودتا، نظاميان، عمر البشير، جعفر قناد باشي
