مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
در سالهای اخیر سیاست خارجی چین در قبال خاورميانه با تحولاتی نوین روبرو بوده است و این کشور در روابط خود با خاورميانه تعدیلات و تغییراتی را متناسب با اهداف خود و نوع کنشگری بازیگرانی همچون امریکا به عمل آورده است. در این راستا و برای واکاوی سیاست خارجی چین در خاورمیانه گفتگویی با دکتر بهزاد شاهنده کارشناس و استاد برجسته چين داشته ایم.
واژگان کلیدی: سیاست خارجی چین، چین و راهبرد خاورمیانه ای، روابط چین با خاورمیانه، چین و غرب آسیا، روابط چین و اعراب، روابط چین و ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گذشته روابط سیاست خارجی چین در خاورمیانه چگونه است؟
روابط چین تا پیش از پایان دهه 70 با خاورمیانه بر اساس سیاست خارجی سوسیالیستی و حمایت از جنبش های آزادی بخش، و چپ گرا بوده است ولی با پایان دهه 60 ، چینی ها به گران تمام شدن ادامه سیاست ها افراطی گری انقلاب فرهنگی، عدم ارتباط با دول مطرح جهان و تکیه بر جنبش های آزادی بخش پی برده اند، به نوعی که مذاکرات خود را باآمریکا آغاز کرده و سفرهای سری انجام شد و رئیس جمهور وقت آمریکا که به ویتنام رفت و در فوریه 72 جنگ ویتنام را با همکاری یکدیگر به اتمام رسانند. از آن زمان به بعد، چینی ها به جهت همزمان بودن روابط نزدیکشان با آمریکا، اختلاف چین با شوروی سابق افزایش یافت . زیرا معتقد بودند که شوروی به یک حزب خطرناک تر از آمریکا مبدل می شود، پس به سمت آمریکا گرایش پیدا کرد. لذا سیاست درهای باز را آغاز شد، چینی ها به سمت همکاری با کشورهای طرفدار غرب در منطقه از جمله رژیم سابق ایران گرایش پیداکردند و روابط سیاسی نسبتا خوبی را در دهه 70 با ایران داشتند. چنانچه در تابستان 1357 صدر هیئت رئیسه ی حزب کمونیست چین (که در آن زمان آقای خوآگوفان بودند) به ایران سفر کردند دقیقا زمانی که همه کشورها از رژیم سابق ایران کناره گیری کرده بودند . این امر باعث شد در روابط جمهوری اسلامی ایران با چین در یک الی دو سال اول انقلاب مشکل ایجاد شود اما بعدها به جهت مسائل جنگ روابط گسترش یافت. درکل چینی ها در رابطه با منطقه خاورمیانه، بسیار محتاط عمل کرده و و روابط بسیار گسترده ای را با کشورهای عربی حوضه خلیج فارس دارند و همین نوسانات را در روابط با ایران می توان دنبال کرد و با نوسانات روابط چین و آمریکا مقایسه کرد. برای مثال در رابطه با سوریه چینی ها موضع گیری بسیار ملایم و به سمت رژیم دمشق دارند، نه به آن شکل که مانند روسیه حمایت علنی داشته باشند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه خاورمیانه در سیاست خارجی چین از منظر ژئوپولوتیک و استراتژیک چیست؟
به نظر می رسد جایگاه خاورمیانه در آینده نقش بسیار مهم تری را ایفا خواهد کرد، به ویژه در روابط چین با ایران را در آینده شاهد خواهیم بود. آقای جان زمین رهبر چین، به عنوان آخرین مقام عالی رتبه چینی هستند که به ایران سفر کردند که به زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی مربوط می شود. بنابراین باید گفت چینی ها فاصله ای با ایران گرفته بودند و روابط محتاطانه ای با ایران داشته اند. اما براساس اطلاعات اخیر صدر هیئت رئیسه حزب کمونیست چین و ریاست جمهوری خلق چین هستند به زودی ایران سفر خواهد کرد، بنابراین اهمیت ایران برای چین مشخص شده است. دیده شد در دوره پیش حتی یک بار نیز به ایران سفر نداشته است. به نظر می رسد چینی ها پی به حساس بودن منطقه خاورمیانه برده اند و در صدد تنظیم روابط گسترده با این منطقه هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه چین به کشورهای شورای همکاری خلیج فارس چیست؟
باید گفت بالغ بر 90 درصد نیازهای انرژی چینی ها از خارج به این کشور وارد می شود و کشورهای خلیج فارس برای چینی ها بسیار مهم است و روابط گسترده ای با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ویژه با عربستان سعودی دارند. حتی با عربستان سعودی همکاری های پترو شیمی دارند بنابراین تاکنون وزنه ی روابط چین بین شورای همکاری خلیج فارس و ایران بیشتر به سمت شورای همکاری خلیج فارس بوده است. اما امروزه به جهت قدرت یابی ایران، شاهد هستیم که مقداری این وزنه حالت متعادل به خود می گیرد. بنابراین چینی ها تلاش بیشتری برای داشتن روابط نزدیک تر با ایران در آینده خواهند کرد. شاهد این رویداد ها، محققانی هستند که به ایران سفر می کنند که این سفرها در گذشته کمتر سابقه داشته اند و 10 برابر گذشته است و به جهت اهمیت ایران، نشان از علاقه مندی چینی ها به ارتباط با ایران دارد. عمده این هیئت ها از مراکز مطالعاتی کشور چین هستند که بیشتر آن ها دولتی است زیرا در چین محقق مستقل وجود ندارد و بیشتر دولتی هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه چین به پرونده هسته ایران در شرایط کنونی چیست؟
از یک طرف چینی ها مایل به تبدیل شدن ایران به یک کشور اتمی نیستند و این موضع با دلایل خاص خود، کاملا مشخص است. از ظرف دیگر به دلیل اهمیت ایران و حفظ روابط با آن، چینی ها مایل به فیصله یافتن مسئله هسته ای ایران هستند. می دانیم که در پرونده هسته ای ایران، گروههای مختلف ذینفع به حفظ وضعیت موجود علاقه دارند. چینی ها نیز به نظر می رسد نگران هستند هستند که در صورت بازگشتن روابط آمریکا و ایران به حالت عادی، منافع آن ها ضربه بخورد. درواقع تاخت و تاز چینی ها در اقتصاد کشورما به جهت تحریم ها باعث شده که در همه ی حوزه ها حضور یابند. ضمن اینکه چینی ها خواهان تنش در منطقه هستند اما به حفظ مواضع خود نیز اهمیت می دهند. که در اینجا سیاست دوگانه ی چینی ها دیده می شود یعنی اینکه علی رغم اعلام ایران که به دنبال بمب اتمی نبوده و اهداف صنعتی را دنبال می کند، اما چینی ها خواهان ایران هسته ای نیستند. در رابطه با سوریه نیز اعتقاد دارند که باید یک راه حل سیاسی مسئله را برطرف کرد، در واقع چینی ها موضع برخورد شدید با آمریکا را نداشته در عین حال عرض اندام و اعلام نظر می کنند و این تغییری است که درسیاست خارجی چین کاملا قابل مشاهده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه چین به تروریسم در داعش و نقش کشورهای عربی چیست؟
چینی ها به دلیل مسئله شینگ جیان/ سینگ جیان(تلفظ استعماری) بسیار نگران ایغور ها یی هستند که در چین زندگی می کنند و به دلیل سیاست های بسیارتندی که از پیش علیه هرگونه تجزیه طلبی و سرکوب آن ها، در منطقه داشتند، نگران ایجاد مشکل و حضور داعش در منطقه هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط چین در منطقه خاورمیانه چگونه است؟
به نظر می رسد گسترش روابط با کشورهای خاورمیانه را در چین مشاهده خواهیم کرد و این از اهمیت بالایی نزد چینی ها برخوردار است. زیرا اکنون دیگر چینی ها فقط دیدگاه اقتصادی ندارند بلکه خواستار حضور در حوضه های بین المللی هستند و نمی خواهند بیرون از گود مسائل سیاسی، باشند و خواهان گسترش روابط با منطقه خاورمیانه را شاهد خواهیم بود گرچه سخت است. زیرا در زمینه روابط با ایران و خاورمیانه دچار تضاد خواهند شد اما نوعی ایجاد تعادل در روابط ها به چشم می خورد.
