روزنامه‌نگار و فعال سیاسی افغانستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – ipsc
روابط افغانستان با پاکستان از پیدایش و ظهور کشوری نو به نام پاکستان در پس از جنگ جهانی دوم همواره با فراز و نشیب ها و حتی درگیری های همراه بوده است و در اين درگيريها و چالشها خط مرزي مهم بين دو كشور به نام ديورند ( نام گرفته از معاهده اي به همين نام) نقش مهمي داشته است. در این راستا با توجه به كنش و واكنشهاي نوين در مورد اين خط برای شناخت بیشتر از ماهیت چالش ديورند و نگاه تاريخي و آسيب شناسانه و مشکلات موانع دورنمای به رسيمت شناختن اين خط مرزي به گفتگویی با سیدقاسم اخضراتی کارشناس مسائل افغانستان پرداخته ایم:
واژگان كليدي: افغانستان، پاكستان، ديورند، امريكا، پشتون،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک سال گذشته روابط سیاسی و دیپلماسی اخیر افغانستان و پاکستان چه تحولاتی داشته است؟
در یک سال گذشته روابط افغانستان و پاکستان قناعت بخش نبوده و این روابط پیش از هر زمانی دیگر بحرانی بوده است. بحث و گفتگوهای صلح و حمایت پاکستان از طالبان همچنان مطرح بوده و پچیده‌گی این وضعیت روابط این دو کشور را به شدت آسیب پذیر ساخته است. اين امر موجب شده دو طرف به هم اعتماد نکنند روند گفتگوها همچنان مبهم بماند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : مهمترین مشکلات و چالش های روابط افغانستان و پاکستان در شرایط کنونی چیست؟
مشکلات زیادی بین حکومت پاکستان و دولت افغانستان وجود دارد، اما مهمترین آنها بسته‌گی به گفتگوهای صلح حکومت افغانستان و طالبان دارد. پاکستان سال‌هاست طالبان را آموزش – تجهیز و حمایت می‌کند و گروه‌های هراس افگن را به عنوان یک فشار در سیاست خارجی خود استفاده می‌کند. حمایت پاکستان از گروه های تندرو و افراطی در داخل افغانستان به همه روشن است و سال هاست که جامعه جهانی این وضعیت را درک می‌کند. عدم همکاری پاکستان در مبارزه‌ی جدی بر ضد هراس افگنان در سطح منطقه و تعهد شکنی شان در حمایت از روند گفت‌وگوهای صلح و کشانیدن طالبان به میز مزاکره با حکومت افغانستان بر این مشکلات بیشتر افزوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : مهمترین درخواست های کابل از پاکستان چیست و مهمترین درخواست های پاکستان از کابل چیست؟
فضای جدیدي که در افغانستان بعد از سقوط حکومت سیاه طالبان بوجود آمد – دولت و ملت افغانستان خواهان روابط برادرانه و دوستانه با همسايگان‌اش مخصوصآ با پاكستان تاکید ورزیده است و انتظارها بر این بود که پاکستان به عنوان یک کشور همسایه و برادر تلاش کند که از گروه‌های افراط‌گرا تندرو در مناطق مرزی حمایت نکند و در کنار جامعه جهانی دولت و مردم افغانستان را در جهت بازسازی و حمایت از پروسه‌ی صلح و امنیت یاری رساند و این همکاری می توانست منافع مشترک هر دو کشور را تامین سازد – که متاسفانه ما شاهد این همکاری نبودیم و بیشتر از یک دهه است که این تهدیدات و آسیب پذیری وضعیت را در افغانستان بدتر ساخته است. در حالیکه افزایش تهدیدات و حمایت از طالبان به ضرر هر دو کشور است/ تنها همکاری مشترک و سرکوب هراس افگنی در دو سوی خط جنجالی دیورند می تواند این وضعیت را بهتر سازد. بنابر این فکر کنم برخورد جدی با هراس افگنان و مشاركت صادقانه در روند گفتگوهای صلح / خواست‌های دولت افغانستان از پاکستان است که بارها آن را مطرح کرده و این خواست ها منطقی مشروع و قابل دفاع است. فکر نکنم خواست غیر منطقی و خلاف موازات بین المللی باشد – چیزی است که تمام کشور های جهان نسبت به همسایه های توقع دارد. اما در قسمت خواست پاکستان فکر کنم خواست های شان منطقی نیست.
احساس می کنم خواست پاکستان اینها باشد که دولت افغانستان به خیلی از خواست های مان تمکین کند یعنی از گروها و جریان های سیاسی که همسوی نزدیک در داخل افغانستان با پاکستان دارد حکومت افغانستان همکاری کند و مانع تحقق منافع پاکستان در داخل افغانستان نشود. این خواست نه منطقی است و نه امکان دارد. افغانستان کشوری 18 سال پیش نیست . افغانستان تغییر کرده و صاحب نظام و ساختاری های مستحکم دولت داری و یک کشور مستقل است. بناآ چنین خواستی از ریشه غیر منطقی است.
خواست دیگر پاکستان فکر کنم این باشد که نقش هند رقیب دیرنه اش را در داخل افغانستان کم رنگ سازد. باورم این است که هند یک کشور دوست با اعتماد برای مردم افغانستان است/ و یکی از کمک کنندگان مهم دولت افغانستان بوده و از منافع افغانستان در مجامع بین المللی دفاع کرده است .
شرایط افغانستان قسمی است که کشور های مختلف تلاش دارد تا نقش شان را در افغانستان برجسته سازد و هند هم دوست دارد خودش را در این آینه بیبند. اینکه هند بخواهد منافع پاکستان را در افغانستان تهدید کند این ادعای است که بارها از سوی پاکستان مطرح شده ولی در عمل ما شاهد چنین وضعیتی نبودیم و از طرف دیگر سیاست دولت افغانستان این بوده که به هیچ کشوری اجازه نمی دهند که جنگ نیابتی شان را در افغانستان پیش ببرد. حکومت افغانستان بارها اعلام کردند که روابط ما نسبت به کشور های منطقه و کشورهای دوست و همسایه بر اساس احترام متقابل بوده است و خواهان تقویت همکاری است با پاکستان نه تنش/ این خواست پاکستان هم باور دارم که خریدار ندارد و افغانستان خواهان یک روابط دوستانه ی چند جانه با همه کشور ها است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک دهه ی اخیر بسیاری از کارشناسان بر این نظرند که هنوز پاکستان از طالبان به عنوان اهرم سیاسی مهمی در برابر به رسميت شناختن خط ديورند بهره می گیرد. در اين حال نگاه كنوني پاكستان به خط ديورند چيست؟
خط دیورند به عنوان یک مشکل تاریخی بین افغانستان و پاکستان مطرح بوده است. فکر کنم از نظر حقوقی و قوانین بین المللی خط دیورند به عنوان مرز رسمی بین دو کشور تثبیت شده است و حاکمان گذشته افغانستان این مرز را به رسمیت شناخته است. اما با این موضوع در داخل افغانستان موافقان و مخالفان‌اش کم نیستند و خیلی ها به این باور است که خط دیورند را ما به عنوان مرز رسمی نمی پذیریم و شناخت این خط به عنوان مرز رسمی جدای اقوام دو سوی مرز را ایجاد می‌کند. اما از این طرف خیلی های دیگر به این باور است خط دیورند مرز رسمی این دو کشور است عدم پذیرش این خط به عنوان مرز رسمی باعث شده که پاکستان همچنان دست درازی کند و از گروه های افراطی و هراس افگنان در داخل افغانستان حمایت کند. اینها تاکید دارند که بحث حقوقی و تاریخی این خط قبول شده است و ما بیشتر از این بر ادامه این جنجال پافشاری نکنیم و پذیرش این خط به عنوان مرز رسمی روابط مان را با پاکستان بهبود می بخشد و افغانستان شاهد نابسامانی و نا امنی ها نخواهد بود و پاکستان از حمایت هراس افگنان دست خواهید کشید. نگاه من این است که پرداختن به این بحث باید در اولویت دولت افغانستان باشد و این مشکل تاریخی خودش را با پاکستان حل سازند در غیر آن صورت فکر نکنم پاکستان از کنار دولت افغانستان به راحتی بگذرد و حسن هم‌جواری و همسایه‌گی اش را با افغانان مراعات نماید.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پاکستان اعلام کرده است که خط دیورند مرزشناخته شده بین المللی می باشد. در این بین آیا می توان تصور کرد پاکستان در آینده به نوعی دست از حمایت طالبان بکشد ؟
فکر کنم بستگی به دولت های هر دو کشور دارد و باورها براین است که پاکستان تاکید بر شناخت خط دیورند به عنوان مرز شناخته هر دو کشور دارد و این خواست سال ها است که از جانب پاکستان مطرح شده اند. عدم شناخت این خط به عنوان مرز رسمی از سوی دولت افغانستان باعث شده که تنش ها در روابط بین دو کشور کاسته نشود و حکومت افغانستان می‌گوید پذیرش این خط به عنوان مرز رسمی از صلاحیت ملت افغانستان است و حکومت افغانستان صلاحیت چنین تصمیم گیری کلان را ندارد و ندانم کارهای حکومت افغانستان باعث شده که پاکستان هم چنان از حضور و تقویت گروهای تندرو و طالبان به عنوان وسیله فشار بر دولت افغانستان استفاده کند . حالا حالا هم قرار نیست حکومت افغانستان به این موضوع بپردازد و به این مشکل تاریخی پایان دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به چشم انداز آینده روابط افغانستان و پاکستان نظری داشته باشیم خط ديورند از سوي افغانستان چه تاثيري بر آینده ی روابط دو كشور دارد ؟ آینده روابط دو کشور افغانستان و پاکستان به چه عواملی وابسته است؟
فکر می کنم روابط افغانستان و پاکستان با فرصت ها و چالش های همراه است. فرصت ها این لحاظ است که هر دو کشور به لحاظ سیاسی و اقتصادی در یک وضعیت برابر قرار دارد. تهدیدات مشترک هراس افگنی و رشد گروهای تندرو مثل داعش و طالبان هر دو کشور را متضرر خواهد ساخت. این در حالی است که پاکستان متهم به عنوان دولت حامی جريان های تندرو در سطح منطقه و افغانستان زیر فشار بین المللی قرار دارد.
عدم پذیرش خط دیورند به عنوان مرز رسمی دو کشور یا نه پرداختن به این بحث تاریخی از سوی حکومت افغانستان بر آینده روابط هردو کشور تاثیر منفی خواهد داشت و از سوی دیگر عدم همکاری صادقانه پاکستان در روند گفتگوهای صلح دولت افغانستان با طالبان افغان و عدم مبارزه جدی بر ضد هراس افگنان در دو سوی خط دیورند بر آینده روابط این هر دو کشور سایه سنگین بی اعتمادی ها و سنگ اندازی ها را گسترش خواهد داد. بحث حضور هند به عنوان دوست افغانستان و دل‌خوری پاکستان از حضور مثبت هند در کشور افغانستان از عواملی دیگری است که بر آینده روابط پاکستان و افغانستان نقش منفی خواهد داشت.
