مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا نخست وزیر عراق به ایران سفرکرد. در این راستا رئیس جمهور حسن روحانی در دیدار نخست‌وزیر عراق، روابط تهران – بغداد را روابطی راهبردی دانست و اظهارداشت تقویت و گسترش روابط دو کشور نه تنها تامین‌کننده منافع دو ملت، بلکه تامین‌کننده منافع همه کشورهای منطقه است. گفتگوی زیر در همین زمینه است.
واژگان کلیدی: همکاری‌های ایران و عراق، چالش‌های افزایش همکاری‌های ایران و عراق، افزایش همکاری‌های ایران و عراق، روابط ایران و عراق
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم‌ترین دستاورد آقای العبادی به تهران چه بوده است؟
در واقع سفر آقای حیدر العبادی، نخست وزیر عراق به تهران در چارچوب رایزنی‌های مستمر موجود میان تهران و بغداد می‌باشد. با توجه به وضعیت بحران امنیتی در عراق و حضور گروهک تروریستی داعش در مناطق شمال و غرب عراق؛ این کشور نیازمند همکاری و همدلی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با خطر تکفیری‌های وهابی در عراق می‌باشد. آقای حیدر العبادی معتقد است که بدون کمک جمهوری اسلامی ایران امکان برون رفت عراق از بحران فعلی وجود ندارد. در گذشته جمهوری اسلامی ایران از طریق کمک فکری و رایزنی نظامی با مقامات عراقی توانستند بخش‌هایی از خاک عراق را از وجود گروهک تروریستی داعش پاکسازی نمایند. اکنون با توجه به شرایط موجود و کارشکنی آمریکا در مسیر پاکسازی مناطق غرب عراق از وجود داعش آقای حیدر العبادی در سفر به تهران در واقع درخواست کمک بیشتر ایران برای مقابله با داعش نموده و جمهوری اسلامی ایران در خصوص کمک رسانی اطلاعاتی و نظامی به عراق هیچ گونه کوتاهی نمی‌کند . به همین دلیل به نظر می‌رسد که سفر آقای حیدر العبادی یک سفر کاملا مهم و راهبردی است و می‌تواند در ثبات و استقرار عراق نقش موثری را داشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی جریان‌های مختلف عراقی چه نگاهی به ایران دارند؟
نگاه برخی از طیف‌های تندرو عراق نسبت به ایران یک نگاه غیرمنصفانه است. به این مفهوم که برخی از بازماندگان رژیم بعث عراق و طیف‌های وابسته به عربستان سعودی و قطر در حقیقت باعث شده‌اند که داعش از رهگذر حضور در مناطق غرب و شمال عراق ناامنی‌ها را دامن بزنند. این طیف‌ها در حقیقت نگاهی کاملا متفاوت با سایر طیف‌های عراقی نسبت به ایران دارند و مایل نیستند که ایران به عراق کمک نماید. به نظر می‌رسد که شرایط الان به گونه ای است که بیشتر مردم عراق طیف‌های سیعه و سنی‌های معتدل متمایل هستند که همکاری‌های ایران و عراق در حوزه‌های نظامی و امنیتی ادامه یابد. اما برخی از طیف‌های وابسته به حزب بعث و همچنین برخی از طوایف وابسته به عربستان سعی می‌کنند که از طریق ناامن کردن عراق به نوعی پای قدرت‌های بزرگ جهانی مثل آمریکا، انگلستان و اسرائیل را به عراق باز کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: همکاری ایران و عراق در چه حوزه‌هایی در حال افزایش است؟
همکاری‌های ایران و عراق در حوزه نظامی و امنیتی الان رشد قابل قبولی داشته است. ایران توانسته از طریق دادن کمک‌های نظامی به نوعی بحران عراق را تا اندازه‌ای مهار نماید. با این حال هنوز عراق فاصله زیادی تا ثبات و استقرار کامل دارد . جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده که آماده همکاری با ملت و دولت عراق برای مقابله با گروهک تروریستی داعش می‌باشد. در طول ماه‌های اخیر جمهوری اسلامی ایران از طریق دادن مشورت‌های نظامی توانسته به نوعی بخش‌هایی از شمال و غرب عراق را آزاد سازد و این همکاری‌ها اگر ادامه یابد به نفع دولت و ملت عراق خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چه حوزه‌هایی فرصت همکاری بیشتر بین ایران و عراق وجود دارد؟
در واقع به صرف همکاری‌های نظامی و امنیتی در حوزه اقتصادی هم جمهوری اسلامی ایران همکاری‌های وسیعی دارد. حجم تبادل بازرگانی و اقتصادی ایران و عراق بسیار گسترده است . در سال‌های آینده هم به حجم بالاتری به لحاظ تجاری و اقتصادی خواهد رسید. جمهوری اسلامی ایران ظرفیت‌های بسیار بالای اقتصادی دارد و می‌تواند کالاهای خود را به عراق صادر نماید . علی رغم کارشکنی‌ها و جریان‌های برخی طیف‌های سیاسی عراق به نظر می‌رسد که جمهوری اسلامی ایران هم در حوزه نظامی و هم در حوزه امنیتی و در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی نیز توانسته است همکاری‌های قابل قبولی با عراق داشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در ماه‌های گذشته در حوزه اقتصادی روابط چگونه بوده است؟
در حوزه‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران برنامه‌های وسیعی برای پنج سال آینده برای افزایش تبادل بازرگانی و اقتصادی چه در اقلیم کردستان و چه در عراق داشته باشد . به نظر می‌رسد که در حوزه انرژی، در حوزه فناوری‌های بالادستی و صنایع اتومبیل سازی ایران می‌تواند کمک موثری به عراق داشته باشد و در آینده حجم این همکاری‌ها در حوزه اقتصادی افزایش خواهد یافت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین چالش‌های پیشروی افزایش همکاری‌های ایران و عراق چیست؟
مهم ترین چالش‌ها کارشکنی برخی طیف‌های سیاسی داخل عراق و عوامل حزب بعث، نفوذ برخی از عوامل حزب بعث در دستگاه‌های دولتی و پارلمان عراق و همچنین دخالت برخی کشورهای منطقه مثل ترکیه، اردن، عربستان، قطر و امارات در مسائل داخلی عراق موجب شده است که همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی ایران و عراق به کندی پیش برود . به همین دلیل به نظر می‌رسد که الان شرایط مناسب است اما کارشکنی‌های زیادی در مسیر همکاری‌های اقتصادی ایران و عراق وجود دارد. که این کارشکنی‌ها در حوزه داخلی و منطقه‌ای کاملا آشکار است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل دیگری موجب عدم افزایش روابط ایران و عراق شده است؟
در واقع طیف‌های سیاسی گسترده‌ای و جود دارند که احساس می‌کنند که کشور عراق نباید از حوزه عربی خارج شود. درحالی که عراق یک کشور اسلامی است و دارای رویکردهای مذهبی کاملا مشخصی است و با ایران یک ارتباطات عقیدتی و تاریخی دارد ولی این طیف‌ها سعی می‌کنند که پای قدرت‌های بزرگ را به عراق باز کنند. طیف‌های مانند ملی گراها و عوامل حزب بعث و سنی‌های افراطی این‌ها سعی می‌کنند که روابط ایران و عراق را کم رنگ نمایند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی نگاه قدرت‌های بین المللی بزرگ نظام بین الملل به روابط ایران و عراق چگونه است؟
در واقع یکی از مشکلات بین المللی در مسیر گسترش روابط بین ایران و عراق وجود دارد آمریکاست. آمریکایی‌ها سعی می‌کنند که به هر حال جمهوری اسلامی ایران نفوذ چندانی بر روی عراق نداشته باشد. درحالی که واقعیت‌های موجود نشان می‌دهد که ایران یکی از تاثیرگذارترین کشورهای منطقه در عراق است و کمک‌های زیادی در طول 12 سال گذشته به عراق داشته است. آمریکایی‌ها سعی می‌کنند که نفوذ خود را در عراق گسترش بدهند. ایران خود را به عنوان رقیب خود در عراق تلقی می‌کند و سعی می‌کند که جمهوری اسلامی ایران نقش کم رنگی در عراق داشته باشد. در طول ماه‌های اخیر ثابت شد که آمریکایی‌ها جدیت زیادی برای مقابله با داعش ندارند و حتی به ایران هم اجازه نمی‌دهند که وارد عمل شود و ریشه داعش را در عراق از بین ببرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه اتحادیه اروپا و کشورهای اروپایی مثل انگلیس و فرانسه به این روابط چگونه است؟
کشورهای اروپایی مثل انگلیس و فرانسه نگاهی مثل آمریکا دارند. ولی برخی کشورهای بزرگ جهان مثل روسیه و چین نگاهی کاملا متفاوت دارند و سعی می‌کنند که به نوعی حالت بی طرف داشته باشند. ضمن این که رقابت‌ها میان روسیه و چین برای نفوذ در عراق همچنان بالاست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روابط آینده ایران و عراق به چه عواملی وابسته است و چگونه خواهد بود؟
رابط آینده ایران و عراق به استقرار و ثبات عراق بستگی دارد. به همین دلیل به نظر می رسد که اگر عراق ثبات بیشتری پیدا کند و وضعیت عراق پایدار بماند و یک نظام دموکراتیک بر خواسته از اکثریت ملت عراق در این کشور حاکم باشد قطعا این روابط گستره‌تر و پویاتر و ریشه‌دارتر خواهد بود. اما بی‌ثباتی و ناامنی‌های عراق ممکن است که دامنه گسترش و حضور قدرت‌های بزرگ جهان مثل آمریکا را در واقع افزایش دهد. حضور آمریکا می‌تواند یک چااش جدی برای این کشور تلقی شود. همچنین کشورهایی مثل عربستان، قطر،ترکیه، امارات و همچنین کویت سعی می‌کنند روابط ایران و عراق را کم رنگ نمایند. عربستان سعودی سعی می‌کند از طریق سامان دهی عوامل حزب بعث و همچنین جریان‌های سلفی در عراق به نوعی حضور ایران را کم رنگ نماید و نقش اکثریت را کم رنگ کند و بار دیگر وضعیت را به قبل از سال 2003 برگرداند و یک اقلیتی بر اکثریت حاکم باشد.
