فرزاد رمضاني بونش
مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
پيروزي كريم اف در انتخابات ازبكستان
همانگونه كه انتظار مي رفت ، اسلام كريم اف رييس جمهوري ازبكستان در انتخاباتي بار ديگر به رياست جمهوري دست يافت . اسلام کریم اف با کسب ۹۰ درصد آرا درمقابل رقبای خود به پیروزی قطعی دست یافته است. اسلام کریم اف که در مارس سال ۱۹۹۰ از سوی شورای عالی بعنوان رئیس جمهور برگزیده شد، در سال های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۷ دو بار پشت سر هم با کسب آرای مطلق بعنوان رئیس جمهور ازبکستان برگزیده شد و بیش از ۲۴ سال است که رئیس جمهور ازبکستان می باشد. بنا به اعلام ها 17 میلیون نفر به «اسلام کریم اف» رای داده‌اند. كريم اف بيش از دو دهه است كه رياست جمهوري را برعهده دارد و برازبكستان به تمامي حكم مي راند . هر چند قبلا براساس قانون انتخابات ازبكستان ، هيچ فردي نمي توانست براي دو دوره متوالي به رياست جمهوري برگزيده شود ، ولي آقاي كريم اف از سال 2000 ميلادي كه قانون اساسي به نفع كريم اف اصلاح شد همواره در رقباي شناخته شده پيروز ميدان بوده است. در واقع هر چند پیش سه نامزد دیگر انتخابات ازبکستان حاتمجان کتمان‌اف» از حزب دموکراتیک خلق«اکمل سعیداف» از حزب دموکراتیک ازبکستان«ملیتیکلانیش» و «ناریمان عمراف» از حزب سوسیال دموکراتیک «عدالت از احزاب سیاسی دیگر کمپین انتخاباتی خود را آغاز کردند. اما اين اسلام کریم اف» رییس جمهور فعلی ازبکستان از حزب لیبرال دموکراتیک بود كه به پيروزي رسيد.
واژگان كليدي: پيروزي كريم اف در انتخابات ازبكستان، كريم اف ، انتخابات ازبكستان، پيامدهاي پيروزي كريم اف در ازبكستان
علل پيروزي كريم اف
وي از زمان فروپاشی اتحاد شوروی در راس حکومت بوده و جزو قدیمی ترین رهبران جهان هست. در اين بين در این کشور به جای انتخابات و رای گیری برای تمدید دوره ریاست جمهوری فضا به گونه اي است كه اين رويكرد عملا یک همه پرسی غير مستقيم است. يعني برگزاری انتخابات به نیروهای مخالف و منتقد امکان نمي دهد از نارضایتی مردم استفاده کنند. گذشته از اين نبود هیچ نیروی سیاسی و یا حزب مخالف دولت به پيروزي كريم اف كمك كرده است. جدا از اين در اکثر موارد نامزدهای دیگر جزء طرفداران رئیس جمهور بودند. گذشته از اين نيز بايد توجه داشت كه هر چند برخی مخالفان دولت ازبکستان معتقدند کریم اف با بهره گرفتن از فرصت جشن عید نوروز از سوی رسانه ها، اشکارا اقدام به تبلیغ گسترده به نفع خود برای جلب آرای عمومی کرده است اما تداوم رهبري وي ، تامين حداقل هاي موجود در ثبات ، هراس جامعه از دوران پسا كريم اف و نوع كنش تندروهاي اسلامي در اين كشور و… نيز در پيرزوي كريم اف نقش داشته است.
چالشها و پيامدهاي پيرزوي كريم اف:
هر چند به نگاه برخي از سال 2007 به این طرف در این کشور روندی دنبال می شود تا به صورت تدریجی میزان مسئولیت و اختیارات سایر قوا و به خصوص پارلمان افزایش داده شود، اما در مقابل سرکوب مخالفان از سوی حکومت منجر به انتشار گزارشهای متعددی پيرامون نقض حقوق بشر در ازبکستان شده است. در اين كشور کنترل سياسی در اقتصاد متمرکز کشور انعکاس يافته و اصلاحات اقتصادی روند بسيار کندی را طی می کنند چنانچه رشد اقتصادی در ازبکستان نامناسب است. در جغرافياي سياسي، اقتصادي و انساني آسياي مركزي، ازبكستان جايگاه خاصي دارد. اين كشور پرجمعيت‌ترين كشور آسياي مركزي است. منابع نفت و گاز آن محدود ولي در مقابل ذخاير غني معدني چون اورانيوم و فلزات رنگين دارد. گذشته از اين هر چند بر اساس مصوبه اخیرا از طرف «اسلام کریم‌اف» رئیس جمهوری ازبکستان در سال 2015 میلادی این کشور بیش از 130 طرح به ارزش کلی معادل 7 میلیارد و 442 میلیون دلار اجرا ميشود. اما منتقدان همواره عدم ارائه برنامه ای مدون برای احیای زیر ساختهای اقتصادی اجتماعی و سیاسی جامعه ازبکستان را مد نظر قرار ميدهند. در حوزه ازبكستان كشوري كاملا محصور در خشكي است و در ملاحظات ژئوپلتيك زماني مورد توجه بازيگران منطقه‌يي و فرامنطقه‌يي قرار مي‌گيرد كه در مركز رقابت‌ها قرار گيرد. در بعد ديگري چالش ديگر انتقاد نهادهاي مدافع حقوق بشر بوده است آنها دولت را به علاوه متهم به ناديده گرفتن حقوق انساني از جمله سركوب شديد مخالفان و حكومت ديكتاتوري سنتي با ساخت كمونيستي و مافيايي توصيف مي‌كنند. گذشته از اين فعال شدن گروه‌های تروریستی با حضور شبه‌نظامیان منطقه در مرزهای افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی و همچنین حمایت حرکت اسلامی ازبکستان از گروه تروریستی داعش، اقداماتی چالش زا براي دولت ازبكستان است. ازبکستان از جمله کشورهای آسیای مرکزی است که با افغانستان هم‌مرز است، به همین دلیل باید آمادگی مقابله با تهدیدات ناشی از بی‌ثباتی مناطق مرزنشین را داشته باشد. شبه‌نظامیان جنبش اسلامی ترکستان و اتحاد جهاد اسلامی در حال حاضر در استان‌های مرزی قندوز، جوزجان و فاریاب فعالیت می‌کنند و احتمال نفوذ آنها به قلمرو ازبكستان نیز وجود دارد. علاوه براین شرکت گروهک‌های تروریستی در قاچاق مواد مخدر نیز وضعیت را بحرانی‌تر می‌کند.
تاثير پيروزي كريم اف در سياست خارجي
پیام نوروزی رئیس جمهوری ازبکستان مبني بر ضرورت هشیاری جامعه در مواجهه با ناامنی و تشدید درگیری‌های مسلحانه و گسترش بیش از پیش همکاری‌های دوجانبه و همه جانبه با کشورهای خارجی و سازمان‌های بین المللی بخصوص کشورهای همسایه بعنوان اولویت سیاست خارجی ازبکستان برای مقابله با مظاهر ناامنی در حالي است كه منتقدان همواره نبود سیاست خارجی شفاف در عرصه خارجی را مد نظر قرار ميدهند. در واقع جمهوری ازبکستان تنها کشور منطقه آسیای مرکزی است که طی دو دهه گذشته رویکردی کاملا متغیر بین همراهی و یا تقابل با فدراسیون روسیه و ایالات متحده آمریکا را در عرصه سیاست خارجی به نمایش گذاشته است. لذا عامل فرد (شخصیت و رویکرد اقتدارگرایانه اسلام کریم اف) بيش از محیط بین المللی (اختلاف‌ها در منطقه و رقابت روسیه و آمریکا)، در شکلگیری سیاست خارجی متغیر در جمهوری ازبکستان نقش ایفا نموده است. در اين حال بايد گفت در كنار نقش کم رنگ مجلس عالی در روند تصمیم گیريهاي اصلی ایـن کـشور رویکرد اقتدارگرایانه اسلام کریم اف در سياست خارجي با توجه به پيرزوي دوباره وي هم ادامه خواهد داشت. در اين بين اتخاذ این نوع سیاست خارجی از سوی تاشکند، پیامدهای مهمی چون تخریب وجهه ازبکستان به عنوان یک متحد قابل اعتماد، تشدید اختلاف‌های ازبکستان با کشورهای منطقه ، تضعیف سازمان پیمان امنیت جمعی، و تشدید رقابت بین چین و روسیه با آمریکا در آسیای مرکزی را در پی خواهد داشت. در اين بين اين رويكرد نقطـه نظـرات و دیدگاههاي شخص رئیس جمهور و تغییر پیاپی خط مشی هاي آن موجب کاهش اعتماد به این کشور در صحنه بین الملل و منطقه شده است. اين رويكرد رد ي كسال گذشته نيز به چشم خورده است . يعني هر چند کاخ سفید، ازبکستان را شریک مورد اعتماد خود در آسیای مرکزی دانسته و در بحث امنیت منطقه‌ای رایزنی و همکاری با تاشکند را مهم ارزیابی می‌کنند اما آمریکا از نظر اقتصادی و تجاری در تعاملات خارجی تاشکند دارای جایگاه ویژه‌ای نمی‌باشد. چنانچه در سال 2013 واردات کالاهای آمریکایی به ازبکستان 321 میلیون دلار و صادرات کالاهای ازبکی به آمریکا 27 میلیون دلار بوده است . در مقابل نيز تاشکند ضمن حفظ روابط خوب اقتصادی با روسیه و چین، علاقه‌مند به ادامه همکاری‌های سیاسی و امنیتی با آمریکا به عنوان عامل حفظ تعادل ژئوپلیتیکی می‌باشد.اما روس ها نيز با و جود سفر اخير پوتين به اين كشور نگاه چندان مثبتي به اين كشور ندارند. در بعد ديگري هر چند ازبکستان پرجمعيت ترين کشور آسيای مرکزی، و همچنين مقتدرترين قدرت نظامی در اين منطقه است و می کوشد نقشی مسلط در منطقه بدست آورد، اما رويكرد منطقه اي وي همچنان موجب پيدايش شکاف ميان ازبکستان و ديگر کشورهای آسياي مرکزی شده است.
