سام بجدنی
پژوهشگر مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
فروپاشی خیره کننده بیش از 53 سال حکومت خانواده اسد و تقریبا 14 سال پس از جنگ داخلی خونین ، رژیم هنوز کنترل بخش های قابل توجهی از کشور را در دست داشت. اما نیروهای شورشی سوریه در یک حمله برق آسا دمشق را تصرف کردند و رئیس جمهور بشار اسد پس از 13 سال جنگ داخلی با فروپاشی خیره کننده نیروهای دولتی سوریه در 12 روز ، استعفا کرد.
قبلا ارتش سوریه اعلام کرد که در حال «استقرار مجدد و تغییر موقعیت» در این استان و سویدا در نزدیکی آن است، اما کار بی نتیجه بود. سربازان، سلاح های خود را تحویل می دادند و پیش از پیشروی مخالفان فرار می کردند. لذا در ساعات اولیه صبح یکشنبه، نیروهای اپوزیسیون اعلام کردند که سوریه از حاکمیت بشار اسد آزاد شده است و نیروهای مخالف به پایتخت هجوم آوردند.
در ۲۷ نوامبر، ائتلافی از جنگجویان مخالف حمله بزرگی را علیه نیروهای طرفدار دولت آغاز کردند. اولین حمله در خط مقدم بین ادلب تحت کنترل مخالفان و استان همسایه حلب انجام شد. سه روز بعد، جنگجویان اپوزیسیون دومین شهر بزرگ سوریه، حلب، را تصرف کردند. این حمله توسط چندین گروه مخالف مسلح سوری به رهبری هیئت تحریر الشام و با حمایت جناح های متحد مورد حمایت ترکیه انجام شد.
هیئت تحریر الشام به رهبری ابو محمد الجولانی بزرگترین و سازمان یافته ترین سازمان است سال ها قبل از این حمله بر استان ادلب حکومت کرده است. گروه های دیگری عبارتند از: جبهه ملی آزادی، احرار الشام، جیش العزه و جنبش نورالدین الزنگی و همچنین جناح های زیر چتر ارتش ملی سوریه
در واقع گروه شورشی اصلی که پشت سرنگونی اسد قرار داشت، هیئت تحریر الشام است که نامش به معنای سازمان آزادیبخش شام است. این جبهه در آغاز جنگ داخلی سوریه ، زمانی که جهادی ها جبهه النصره را برای مبارزه با نیروهای طرفدار اسد با صدها حمله شورشی و انتحاری تشکیل دادند.
الجولانی، 42 ساله، با نام احمد حسین الشرع در عربستان سعودی به دنیا آمد، فرزند تبعیدی های سوری بود. در سال 2003، او برای پیوستن به القاعده به عراق رفت.چندین سال را در یک زندان آمریکایی در عراق گذراند و بعدا در آغاز جنگ داخلی در سوریه ظاهر شد و جبهه النصره را تشکیل داد .
الجولانی با بازگشت به سوریه در سال 2011، شاخه سوریه القاعده را تأسیس کرد که در نهایت HTS را رهبری کرد، که در مراحل بعدی جنگ در شمال غرب مسلط شد. نام گروه، با اشاره به «شام» یا سوریه بزرگ، منعکس کننده آرزوهای های ایدئولوژیک گسترده تر است.
نقش جولانی در آینده سوریه
گروه جبهه النصره در ابتدا با داعش و سپس با القاعده ارتباط داشت. اما در اواسط سال 2016، جبهه النصره در تلاش بود تا ریشه های افراط گرایانه خود را از بین ببرد و با چندین جناح دیگر متحد شد تا حیات تحریرالشام را تأسیس کند. از زمان قطع روابط با القاعده، آقای الجولانی و گروهش تلاش کرده اند تا با اجتناب از جاه طلبی های جهادی جهانی و تمرکز بر حکومت سازمان یافته در سوریه، مشروعیت داخلی، منطقه ای و بین المللی به دست آورند.
او قبلا سعی کرد با ارائه خدمات به ساکنان پایگاه خود در ادلب مشروعیت پیدا کند. در ادلب، هیئت تحریر الشام از دولتی حمایت کرده که توسط یک ایدئولوژی اسلام گرای محافظه کار و گاهی تندرو سنی هدایت می شود. با این حال نوع و چارچوب دولت مورد نظر وی در دمشق احتمالا همانندی های بسیاری با الگوی دولت وی در ادلب خواهد داشت.
مشخص نیست که ائتلاف مخالفان تا چه حد و با چه سرعتی کنترل خود را بر کل کشور گسترش خواهد دهد و آیا می توانند پس از سرنگونی اسد متحد بمانند. الجولانی پس از تصرف بیشتر حلب، به خط مقدم بعدی رفت و شهر را به تکنوکرات هایی واگذار کرد. ابومحمد الجولانی، رهبر این گروه، هفته گذشته در مصاحبه ای گفت که حتی پیش از آنکه هیئت تحریر الشام حمله خود را آغاز کند، این گروه به گام های بعدی خود فکر می کرد. الجولانی اکنون هم به دنبال اطمینان دادن به جوامع اقلیت از فرقه ها و مذاهب دیگر بوده است.
با این حال ابومحمد الجولانی، رهبر حیات تحریر الشام (HTS)، نقشی محوری در سرنگونی اسد سوریه ایفا کرده و از یک مبارز جهادی به یک دولتمرد تبدیل شده است.
ایالات متحده و سایر کشورهای هنوز او را یک گروه تروریستی می دانند. با این حال هنوز چندان نوع تغییرات و الکوهای مورد نظر وی در برخورد با مخالفان و اقلیت ها مشخص نیست. هر چند به نظر میرسد او میانه رو تر شده است و او آماده است تا «دست خود را به سوی مخالفان دراز کند» اما نوع کنشگری وی در یک دولت انتقالی با دیگر شرکا و بازیگران متعدد کنونی داخل کشور می تواند بر آینده ثبات یا نامنی فزاینده در این کشور تاثیرات گسترده ای بگذارد.
