مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
یک ماه پیش، هند اولین محموله گندمش را از طریق بندر چابهار ایران به افغانستان صادر کرد. پس از امتناع پاکستان از اعطای دسترسی ترانزیتی به محموله‌های تجاری هند اکنون با گشایش بندر شهید بهشتی چابهار هند به این امر توجه کرده و این بندر را دارای اهمیت استراتژیک دانسته اند. از این دید افتتاح بندر چابهار ضمن دور زدن پاکستان، یک مسیر گذرگاهی استراتژیک میان هند، ایران و افغانستان را عملیاتی خواهد کرد و بندر چابهار، افغانستان و آسیای مرکزی را به روی تجارت هند خواهد گشود. گفتگوی زیر به بررسی منافع و سودهاي هند از آينده نقش چابهار پرداخته است.
واژگان کلیدی: رویکرد، منافع ، هند ، بندر چابهار ، گوادر، ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بسترها و نوع نگاه هاي مختلف و گوناگون مراكز فكري و تصميم ساز در هند به چابهار در ايران چيست؟
از سال 2002 هند بطور جدی بدنبال استفاده از کریدورها و خطوط جاده ای و ریلی ایران بود اما موانعی موجب شد که اینکار با تاخیر انجام شود در سال 1393 آقای گوپتا مدیرکل مرکز مطالعات دفاعی به همراه هییتی عازم ایران شد و از چابهار نیز بازدید کرد وی در برگشت چند مصاحبه مطبوعاتی در اهمیت خطوط مواصلاتی ایران انجام داد و با معاون وقت رییس جمهور دیدار نمود و دستور رییس جمهور هند را برای تسریع در مشارکت توسعه بندر اخذ نمود . کمی بعد خود ایشان معاون شورای عالی امنیت ملی هند شد و بر روند طولانی قانونی هند غلبه و تسریع کردند و پس از فراز و نشیبهای فنی در خصوص نحوه مشارکت هند و زمان و مکان و مدت بهره برداری بلاخره موافقت طرفین صورت گرفت. هندی ها صرف نظر از اینکه به چه حزب و منطقه ای وابسته اند ، همگی چابهار را برای آینده تجارت هند استراتژیک می بینند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: علل و بسترهاي توجه هند به چابهار در چند دسته نهفته است؟
موقعیت استراتژیک و ژئوپلتیک و ژئواکونومیک ایران مورد توجه کشورهای بزرگ جهان بوده و هست. موقعیت مناسب ریلی و جاده ای و دسترسی ایران به سواحل طولانی در خلیج فارس و خلیج عمان و دریای مکران و خزر برای اقتصادهای بزرگ جهان جذاب است اما موانع و عوامل سیاسی باعث اهمال موقعیت ایران و دور زدن مواصلات ایران شده است..
مانع اصلی آرمان هند برای افزایش و توسعه صادرات کالاهای هندی، مشکل مواصلات جاده ای است زیرا همه کشورهای آسیای مرکزی و منطقه خزر محصور در خشکی هستند و هند نیز حصار بلند هیمالیا را در سراسر شمال خود و حصار بزرگ سراسری غربی نیز رقابت و دشمنی با پاکستان است که مانع دسترسی هند به آسیای مرکزی و افغانستان است.
در ترابری محموله های سنگین تمرکز بر حمل و نقل ترکیبی (دریایی – ریلی – جاده ای)است. نتنها هند بلکه بنگلادش و تایلند و میانمار و نپال نیز برای تبادل محموله های جاده ای و ریلی به غرب آسیا و ایران چشم دوخته اند. خطوط مواصلاتی ایران کوتاه‌ترین، ارزان‌ترین و امن‌ترین مسیر دسترسی این کشورها به جهان بیرون است
مرکز بین المللی مطالعات صلح: منافع و سودهاي هند از آينده نقش چابهار در منطقه چيست؟
هند در دو دهه 80 و 90 میلادی شدیدا از چین عقب افتاد چین در توسعه جهشی به کشور اول جهان از نظر حجم تولیدتبدیل شده و در بعضی دیگر از شاخص های اقتصادی و علمی به ژاپن و آمریکا نزدیک شده است. هند در رقابت با چین طبق برنامه های پیش بینی شده این کشور باید به سومین کشورجهان از نظر تولید و مصرف تبدیل شود به این منظور باید به بازارهای مصرف مهم منطقه بخصوص منطقه نزدیک و اوراسیا دسترسی داشته باشد. حجم صادرات هند به آسیای میانه و منطقه خزر باید حداقل 5 برابر افزایش یابد و از طرفی امنیت انرژی هند را تامین کند. هند می تواند تامین کننده میوه های استوایی و برنج منطقه اوراسیا باشد.
کشورهای مشترک المنافع حدودا 280 میلیون نفر جمعیت دارد. روسیه بزرگترین کشور مشترک المنافع با 143 میلیون نفر جمعیت و ارمنستان با 3.4 میلیون کمترین جمعیت را دارد. این منطقه برای صادرات برنج هندو محصولات کشاورزی استوایی و برای خرید انرژی های فسیلی مقصد طلایی هند است.
کریدور ریلی و جاده ای شمال – جنوب(آستارا-بندر عباس) مهمترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپا میباشد که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا ۴۰ درصد کوتاهتر و از نظر هزینه تا ۳۰ درصد ارزانتر می باشد.و بعضی مسیرها 5000 کیلومتر صرفه جویی می شود. این کریدور مورد توجه اکوسوک و نهادهای اقتصادی سازمان ملل است .
سرمایه گذاری در میدان های نفتی شرق خزر از اولویتهای هند و چین است. شاخه خارجی او.ان.جی.سی. (او.وی.ال.) که شرکت دولتی هند می باشد در نوامبر 2012 با شرکت کونوکوفیلیپ آمریکا جهت خریداری 4/8 درصد سهم شرکت قزاقستان در میدان کاشگان به قیمت 5 میلیارد دلار قرارداد بسته بود. اما این معامله در جولای 2013 ملغی اعلام گردید .
شرکت قزاقمونایی گاز آن سهم را خرید و سهم را به شرکت ملی نفت چین به قیمت 3/5 تا 4/5 میلیارد دلار خواهد فروخت. سازمان جاده های مرزی هند با سرمایه گذاری مبلغ 136 میلیون دلار جاده ای را در افغانستان بین زرنج و دلارام احداث کرد. این جاده در سال 2009 افتتاح شد. که به مرز ایران و میلک وصل شده است . این قسمت 215 کیلومتری جزء شبکه مهمی جاده ای افغانستان می باشد که بعنوان حلقه گل معروف است. این شبکه شهر هرات را از طریق مزار شریف و قندهار با کابل وصل می کند. به جز این جاده، سایر طرح کریدور ترابری شمال جنوب از یک دهه گذشته در حالت توقف مانده است.
آمریکا تنها کشوری می باشد که به صراحت اعلام نموده است که دوست دارد هند در این منطقه بعنوان شریک منطقه ای آن ظهور کند. به ویژه به دنبال خروج نیروها از افغانستان در سال 2014 که علت عدم علاقه روسیه در این خصوص نیز همین است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: موانع حضور و سرمايه گذاري هاي بيشتر هند در چابهار و تكميل آن چيست؟
مدت زیادی ایران نگاه مثبتی به مشارکت هند نداشت. مدتی نیز هند اولویت این موضوع را از دستور کار و سرمایه گذاری خود خارج کرد. سپس ایران و هند با مانع تحریم ها روبرو شد تلاش زیادی کرد که نظر آمریکا را برای استثنا کردن بندر چابهار بگیرد. در نهایت امریکا به هند چراغ سبز داد، البته با شرایطی و آن شرط این بود که فقط برای کار با افغانستان و توسعه افغانستان کار کند. یعنی تا مرز میلک . اختلاف عمده ایران و هند بر سر نوع مالکیت و مدت تملک تاسیات است. ایران زمان کوتاه را مفید می داند و هند خواستار زمان طولانی و تملک زمین حداکثری است. این موانع تکنیکی باعث کندی بوده است.
