صنعت نفت و گاز مصر و رویای یک هاب گاز منطقه‌ای

By ipsc

دی 27, 1402

اشتراک

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگرو مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح -IPSC

صنعت نفت و گاز مصر نقشی اساسی در توسعه اقتصاد و ایجاد درآمد در این کشور دارد.مصر با ذخایر عظیم هیدروکربنی ، روی استراتژی خود برای رسیدن به خودکفایی کار می کند .مصر تلاش های زیادی کرده، با تولید و صادرات مجدد گاز به یک بازیگر بزرگ انرژی در منطقه تبدیل شود. با این حال، در سال‌های اخیر، تولید در دارایی‌های میدان گاز مصر به دلیل نفوذ آب ،مدیریت ضعیف مخزن و زمین‌شناسی پیچیده شکستگی کاهش یافته است. مصر گاز را از اسرائیل وارد می کند و سپس بخشی از آن را به عنوان LNG به اروپا صادر می کند.در مجموع، مصر بر تبدیل شدن به یک تامین کننده کلیدی هم در LNG و هم سوخت در سال های آینده متمرکز شده و خود را به عنوان یک منبع ضروری برای نفت و گاز معرفی می کند.آیا مصر به یک بازیگر کلیدی انرژی تبدیل خواهد شد ؟ چالش هایی همچون جنگ غزه،بحران اقتصادی و کمبود انرژی داخلی تا چه حدودی در این موفقیت تاثیر دارد؟ این چالش ها چه تاثیری بر جاه طلبی کشور برای تبدیل شدن به یک هاب انرژی منطقه ای خواهد داشت؟ آیا خطر از دست دادن وضعیت مصر به عنوان صادرکننده خالص LNG وجود دارد؟ که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

– منابع انرژی

کشف میدان زهر در سال 2015 نقطه عطفی برای بخش نفت و گاز مصر بود و این کشور را در ردیف صادرکنندگان جهانی گاز قرار داد. این اکتشاف سرمایه گذاری خارجی قابل توجهی را از انی ایتالیا جذب کرده و سایر شرکت های نفتی بین المللی (IOC) مانند شورون، شل و بریتیش پترولیوم را تشویق کرده است تا برای بلوک های پیشنهادی در سراسر امتیازات خشکی و فراساحلی مصر پیشنهاد دهند. چهار شرکت های نفتی بین المللی روی هم حدود 22 میلیارد دلار بین سال‌های 2015 تا 2030 در مصر سرمایه‌گذاری می‌کنند که بیش از 70 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌های آنها در سراسر آفریقای شمالی در این دوره را تشکیل می‌دهد.(1)

در طول پنج سال گذشته، بخش نفت مصر با مشارکت شرکت های بین المللی، 576 حلقه چاه جدید گاز طبیعی اکتشافی حفر کرده و 289 اکتشاف گاز و نفت جدید انجام داده است. مصر قصد دارد تا سال 2025، 35 حلقه چاه گاز طبیعی اکتشافی جدید در دریای مدیترانه و دلتای نیل با هزینه 1.8 میلیارد دلار را حفر،و 21 حلقه چاه در سال مالی 2023/24 و 14 حلقه در سال 2024/25 را به مرحله تولید برساند.(2)

مصر با 7 میلیارد دلار هزینه ساخت 7 پالایشگاه جدید و ارتقاء پالایشگاه های موجود، می تواند سالانه 6.2 میلیون تن محصولاتی مانند گازوئیل و بنزین تولید کند.مصر تولید کننده بزرگ نفت نیست، اما در محصولات پالایش شده عملکرد خوبی دارد، به جای واردات محصولات پالایش شده،ترجیح می دهد نفت خام وارد و آن را در داخل کشور پالایش کند.(3)مصر به دنبال نقش تامین منطقه ای است، گاز خود را می فروشد و گاز اسرائیل را مجدداً به عنوان گاز طبیعی مایع به خاورمیانه، آفریقا و اروپا صادر می کند.(4)

مصر تنها کشور در مدیترانه شرقی با ظرفیت مایع‌سازی است.مصر تنها دو نیروگاه مایع سازی در شرق مدیترانه دارد، به این معنی که کشورهایی مانند قبرس و اسرائیل – که میدان های عمده ای دارند اما نیاز زیادی به بازار داخلی ندارند – برای تبدیل گاز خود به LNG نیاز دارند تا بتوانند گاز خود را به اروپا ارسال کنند. لذا مصر گزینه خوبی برای آن هاخواهد بود.با بحران انرژی در اروپا در نتیجه جنگ اوکراین قیمت گاز به طور چشمگیری افزایش یافت و فرصتی را برای مصر فراهم کرد. صادرات LNG در سال 2022 به 8.9 میلیارد متر مکعب رسید که در مقایسه با 3.5 میلیارد دلار در سال قبل، 8.4 میلیارد دلار درآمد ایجاد کرد.(5)

در چشم انداز پویای شمال آفریقا، مصر یک بازیگر کلیدی است، هم به عنوان تامین کننده انرژی و هم به عنوان سرمایه گذار.مصر با کل مخارج نفت و گاز انتظار می رود بین سال جاری تا 2030 صادرات انرژی او به 63.5 میلیارد دلار برسد. مصر با ارائه بلوک‌های اکتشافی در نظر دارد موقعیت استراتژیک خود را برای تثبیت منابع هیدروکربنی خود و ایجاد کشور به عنوان صادرکننده پیشرو گاز طبیعی در سال‌های آینده قرار دهد.(6)

مجموع تولید نفت مصر در سال 2023 به حدود 74 میلیون تن، شامل 28 میلیون تن نفت خام و میعانات گازی و 45 میلیون تن گاز طبیعی بالغ شد.پنج پروژه میادین نفت و گاز با هدف تولید روزانه 15000 بشکه نفت خام و میعانات گازی و 144 میلیون فوت مکعب گاز در نقشه تولید قرار گرفته است.(7)

در سال 2023، مصر به دنبال افزایش صادرات گاز طبیعی بود، و تلاش کرد تا این گاز تولید شده را کربن زدایی کند تا از نظر زیست محیطی ایمن باشد و در بازار گاز رقابتی باشد. علاوه بر این، مصر همچنین در حال کار بر روی تنوع بخشیدن به منبع انرژی خود برای تضمین امنیت انرژی است، زیرا این کشور در حال مشارکت با رهبران صنعت برای پروژه های هیدروژن سبز و هیدروژن آبی است و سرمایه گذاری های تجدیدپذیر را تشویق می کند.

از آن جایی که ژئوپلیتیک بازارهای انرژی به شدت تحت تاثیر بحران‌اوکراین قرار گرفته است، مصر در حال کار بر روی توسعه تولید گاز طبیعی خود و پیوستن به بازارهای رقابتی جهانی با انتظار افزایش بیشتر صادرات خود در سال های آتی است.(8)مصر امیدوار است که به یک نقطه کانونی برای تجارت گاز منطقه ای تبدیل شود و صادرات گاز اصلی در دریای مدیترانه شرقی را تسهیل کند . در مقایسه با همسایگان خود، مصر دارای زیرساخت های حمل و نقل گاز است. اما چند بحران و چالش را در پیش رو دارد.

– بحران داخلی

مصر با یک بحران شدید بدهی مواجه است.مصر در حال حاضر به صادرات LNG برای ارز خارجی بیش از هر زمان دیگری نیازمند است.صندوق صلح در فهرست کشورهای شکننده خود به مصر “هشدار” داده است. علیرغم ثبات نسبی کشور از زمان به دست گرفتن کنترل ارتش در جریان اعتراضات بهار عربی، خطر ناآرامی اجتماعی و سیاسی همچنان وجود دارد. به طور خاص، سهم جوانان مصری که در آموزش، اشتغال یا آموزش نیستند همچنان بالاست و نزدیک به 30 درصد است و تورم سرسختانه در سال 2022 تا 2023 حدود 30 ، وبا تورم مواد غذایی در حدود 60 درصد، که باعث فرسایش نگران کننده شده است. بنابراین، تأمین‌کنندگانی که به زیرساخت‌های مصر متکی هستند و مشتریانی که روی گاز مصر شرط‌بندی می‌کنند، می‌توانند بیش از حد در معرض شکنندگی سیاسی و اقتصادی آن کشور و هول‌انگاری‌های بازار داخلی آن کشور قرار گیرند که همچنان قیمت‌های تنظیم‌شده‌ای دارد و ممکن است دوباره صادرات را متوقف کند.(9)

از طرفی دیگر در مصر، قطع برق از اواسط سال 2023 برقرار شده است و مقامات آن را به دمای بالای غیر معمول همراه با اقدامات صرفه جویی در هزینه مرتبط می دانند، زیرا این کشور با بدترین بحران ارزی در دهه های اخیر دست و پنجه نرم می کند.کاهش‌هایی که مقامات موفق شده بودند آن را به حدود یک ساعت در روز محدود کنند، به منبع دیگری برای ناامیدی مصری‌هایی تبدیل شده است که از تورم رکورددار مرتبط با سه کاهش ارزش پول از اوایل سال 2022 رنج می‌برند.(10)

تولید برق در مصر به شدت به گاز طبیعی وابسته است . برای کاهش این وابستگی، جلوگیری از خاموشی های ناشی از کمبود گاز، در دسترس قرار دادن گاز بیشتر برای صادرات، و تنوع بخشیدن به منابع انرژی که برق شبکه خود را تامین میکنند، این کشور تصمیم به سرمایه گذاری در توسعه منابع انرژی تجدید پذیر گرفته است.

– بحران غزه

با بحران فزاینده ای که در آستانه ورود حماس و نیروهای اسرائیلی به جنگ غزه و اقتصاد در حال فروپاشی ، مصر فصلی از ناملایمات را در پیش دارد. ناظران برجسته‌ سیاست خاورمیانه، استدلال می‌کنند که بیرون کشیدن کشور نیل از حفره کنونی‌اش ممکن است به معجزه نیاز داشته باشد. با این حال، دولت و رهبران تجاری مصر، نگرش خوش‌بینی و جاه‌طلبی را پذیرفته‌اند.در حال حاضر، بحران اقتصادی باعث افزایش نابرابری و فقر شده است، که برخی ناظران پیش بینی می کنند که با روندهای جمعیتی تشدید شود. پیش بینی می شود تا سال 2030 جمعیت به 124 میلیون نفر برسد.(11)

جنگ در غزه خطر وخامت وضعیت نامطمئنی برای مصر به همراه دارد و تاثیر قابل توجهی بر واردات گاز طبیعی از اسرائیل دارد. جنگ غزه این نگرانی را ایجاد کرده است که درگیری طولانی مدت می تواند جریان گاز اسرائیل به مصر را متوقف کند. مصر ،گاز اسرائیل را از دو خط لوله دریافت می کند: خط لوله فراساحلی گاز مدیترانه شرقی (EMG)، که عسکلون در جنوب اسرائیل را به العریش در مصر متصل می کند و تنها چند مایلی دورتر از سواحل نوار غزه قرار دارد، و خط لوله گاز عرب در بین اسرائیل و اردن. پس از آغاز درگیری، مقامات اسرائیلی تصمیم گرفتند که جریان گاز از خط لوله EMG را به طور کامل قطع کنند. این وقفه منجر به اثرات فوری قابل توجهی از جمله افزایش مدت زمان قطع برق وقطعی یک ماهه گاز شود.. با این حال، گرچه صادرات LNG از سر گرفته شده است،اما قطع برق ادامه دارد.(12)

– چالش ها

علاوه بر بحران داخلی و خارجی که بر اقتصاد مصر تاثیر مستقیم گذاشته است. کشور با چالش کاهش گاز طبیعی روبرو شده است. به دلیل مشکلات نفوذ آب در میدان گازی غول پیکر زهر ، حدود 23 درصد کمتر از ظرفیت تولید میدان شده است. علاوه بر زهر ،این مشکل با کاهش تولید صحرای غربی، دریای عمیق دلتای غربی و میدان‌های خشکی در دلتای نیل تشدید شده است. همچنین از سال 2015، هیچ اکتشاف جدید قابل توجهی انجام نشده است، به جز کشف ساده میدان گازی 3.5 تریلیون فوتی نرگس در شمال سینا که توسط انی و شورون امسال اعلام شد. انتظار می رود توسعه در سال آینده آغاز شود. کاهش طبیعی منابع گاز مصر به دلیل مصرف سالانه و صادرات جایگزین نمی شود و به کاهش مداوم تولید کمک می کند.(13)

از نگاهی دیگر،ذخایر عظیم گازی در 15 سال گذشته در سواحل دریای مدیترانه توسط اسرائیل کشف شده است . دولت اسرائیل برای اطمینان از این که بازار محلی به اندازه کافی در آینده وجود دارد، محدودیت هایی را برای فروش خارج از کشور تعیین کرده است.این موضوع سال‌ها به شدت مورد بحث بوده است و اخیرا پس از هشدار مدیر بودجه اسرائیل مبنی بر این که این در معرض خطر صادرات بیش از حد است و امنیت انرژی را به خطر می‌اندازد، دوباره مطرح شد.

گروه‌های حامی عمومی اسرائیل هشدار داده‌اند که اسرائیل ممکن است با افزایش تقاضای داخلی دچار کمبود گاز شود و احتمال آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از افزایش فعالیت‌های دریایی افزایش یابد.(14)دیگر همسایه غنی از گاز قبرس است.مصر برای صادرات مجدد گاز قبرس مستلزم ساخت یک خط لوله از میادین گازی در قبرس به مصر است.کنسرسیومی از شرکت های نفتی بین المللی قصد دارند در چنین خط لوله ای سرمایه گذاری کنند، اما قبرس ترجیح می دهد پایانه LNG شناور خود را داشته باشد که مصر را دور می زند.(15)

سخن پایانی

کارشناسان معتقدند، پس از کاهش شدید تولید گاز داخلی این کشور در سال 2023، تولید گاز مصر در سال 2024 در نتیجه برنامه‌هایی برای مقابله با کاهش تولید در میدان زهر از طریق حفاری چند چاه جدید دیگر در این میدان در سال 2024 بهبود جزئی خواهد داشت.با این حال ،در سال 2024 و 2025 ، تولید گاز مصر همچنان به طور قابل توجهی کمتر از بالاترین حد به دست آمده در سال 2022 باقی می ماند. به نوبه خود، صادرات LNG در کوتاه مدت مصر نیز به طور قابل توجهی کمتر از بالاترین حد در سال های اخیر باقی خواهد ماند. علاوه بر این، تحلیلگران به خطر نزولی عمده صادرات LNG مصر ، که ناشی از احتمال تشدید جنگ اسرائیل و حماس ، و تهدیدی برای توقف کامل صادرات گاز خط لوله اسرائیل به مصر اشاره می کنند . اگرچه شرکت‌های بزرگی که در این کشور فعالیت می‌کنند در سه ماهه گذشته تعهدات مالی قابل توجهی را به کشور سپرده اند.(16)

افزایش 50 درصدی گاز لوله‌کشی اسرائیل تا حدی تولید داخلی از دست رفته را جبران کرد و کمی بیش از 2 میلیارد مترمکعب به ترکیب عرضه گاز مصر افزود.اما با تعطیلی میدان تامار برای تقریبا یک ماه، تولید گاز اسرائیل 40 درصد کاهش یافت که منجر به کاهش صادرات گاز با لوله به مصر شد.(17)مصر در راستای تبدیل شدن به یک تامین کننده بزرگ اروپایی ، در حال برنامه ریزی برای تغییر استراتژی فروش خود با مذاکره در مورد قراردادهای بلندمدت است تا اتکای خود را به بازار نقدی کاهش دهد. در حال حاضر، مصر حدود 60 درصد LNG خود را از طریق قراردادهای بلندمدت و 40 درصد باقیمانده را به صورت نقدی به فروش می رساند. مصر در تلاش برای افزایش عملیات حفاری نفت و گاز در صحرای غربی، دریای مدیترانه و دریای سرخ، پیشنهادهایی را آغاز کرد.

مصر قصد دارد از فرصت تغییر جهت به دور از سوخت های فسیلی زغال سنگ و نفت برای تبدیل شدن به قطب حمل گاز به اروپا استفاده کند. با این حال، این استراتژی به یک اولویت تبدیل شده است زیرا کمبود جهانی گاز قیمت ها را در اروپا و آسیا افزایش داده است.(18) اگر اکتشافات مهم جدیدی در مصر صورت نگیرد، و مصرف گاز داخلی آن کاهش نیابد و قیمت‌های محلی با قیمت‌های موجود در بازار بین‌المللی همخوانی پیدا نکند، جایگاه این کشور به‌عنوان صادرکننده بزرگ گاز، همراه با جاه‌طلبی آن برای تبدیل شدن به یک هاب گاز منطقه‌ای به خطر خواهد افتاد.(19)

Refrences

1.https://www.rystadenergy.com/insights/egypts-oil-and-gas-odyssey

2.https://english.ahram.org.eg/News/508957.aspx