فرزاد رمضانی بونش
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
درهفته هاي اخير درگيريهاي متعددي بين ارتش مصر و افراد مسلح در صحرای سینا رخ داده و در جریان این درگیری تعداد زيادي كشته شده اند. درگیری در صحرای سینا میان نیروهای مصری و گروههای مسلح ناشناس که منجر به کشته شدن 16 سرباز مصری شد، همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. در اين حال براي بررسي بيشتر وضعيت امنيتي و نظامي سينا، نقش گروهاي سلفي و بازيگران منطقه اي و بين المللي و تحولات فراروي پيمان كمپ ديويد به گفتگويي با جعفر قناد باشي كارشناس مسائل مصر پرداخته ايم:
واژگان كليدي: صحرای سینا، اسرائيل، مصر پيامد، سلفي، ارتش
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در هفته هاي اخير مهاجمان مسلح در شبه جزیره سینا حملات و نبردهايي را با نيروها و مرزبان مصری داشته اند. در اين حال هويت واقعي اين افراد حمله كننده به نيروهاي مصري چيست؟
آنچه كه تاكنون منعكس شده روشن نيست و اطلاعات در دسترس آن بسيار محدود است. يعني در اين مورد نه فلسطيني ها، اسرائيلي ها و دولت مصر اطلاعات دقيقي راجع به اين گروه ها اعلام نكرده اند. لذا بايد گفت سه حدث و گمان در اين مورد وجود دارد. نخست گروه فلسطيني اي به رهبري محمد دهلان (كه قبلا به فتح نزديك بودند و با حماس درگيري داشته و دست به افراط گرايي هايي زده اند) ممكن است حمله به مرزبانان مصري را انجام داده باشند. دوم ممكن است گروه هاي مصري افراطي بويژه در شهر العريش سينا (كه از گذشته حضور داشته و در انفجارها بر ضد گردشگران اسرائيلي نقش داشته و نيز گفته ميشود لوله گاز به اسرائيل را منفجر مي كنند) در اين تحولات نقش داشته باشند. سومين حدث در مورد كيبو است. اين گروه مزدوران اسرائيلي هستند كه هر چند در سينا حضور ندارند اما ترتيباني را اتخاذ كردند كه طرح بزرگ اسرائيلي در سينا اجرا شود. فلسطيني ها با توجه به هدف اسرائيل نظر به درستي گمان دسته سوم در سينا دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: حوادث اخير در صحراي سينا چه تاثيري در نگاه اسرائيل به سينا از جمله طرح ديوار حائل دارد؟
به نظر من به روشني ميتوان گفت كه اسرائيلي ها در اين تحولات تلاش كرده اند نقش ايفا كرده و به خواسته هاي خود رسند. اسرائيلي ها بعد از سرنگوني مبارك با ارتش مصري مواجه بودند كه در حال دگرديسي و تعويض فرماندهان اصلي است بنابراين احتمال اينكه گروه هايي كه قبلا نمي توانستد بر ضد اسرائيل عمليات انجام دهند اكنون در سينا حضور يابند و به اسرائيل حمله كنند افزايش يافته است. چرا كه با باز شدن مرز رفح و فعال شدن تونل ها بين سينا و غزه خطرات بيشتري اسرائيل را تهديد مي كند، لذا تل آويو علاقمند است كه ارتش مصر در سينا اين بخش ها را كنترل كند. البته اسرائيلي ها از مدت ها پيش درصدد ساخت سد امنيتي و مجموعه اي از ديوارها و مين گذاري و… در مرز هستند. در اين حال بنا به توافقنانه كمپ ديويد ارتش مصر اجازه حضور در سينا را ندارد، اما اسرائيلي ها اكنون علاقمندي خود را براي حضور ارتش مصر در سينا اعلام كرده اند. اين امر نشان دهنده اين است كه اسرائيل در حال ناديده گرفتن بخشي از كمپ ديويد است، اما كنترل سينا توسط ارتش مصر ثمره ي مهمي براي اسرائيل در مقابل گروه هاي ضد اسرائيلي است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در يك هفته اخير به نقش گروه التكفير و الهجره در سينا توجه زيادي شده است. اين گروه داراي چه پتانسيل و نقشي در سينا است ؟
در جامعه 94 ميليوني مصر بسيار طبيعي است كه منتظر گروه هاي جهادي و معتقد به عمليات بر ضد اسرائيل، مسلمان، سني و باشيم. در اين حال گروه التكفير و الهجره ريشه در چند دهه گذشته دارد و معتقد به هجرت به روستاها و دوري از مردم و توجه به جهاد بوده است. تارك دنيايي بودن اين گروه تا حدي شبيه عملكرد بوكوحرام در نيجريه است. اما اينگه اين گروه سربازان مصري را كشته باشند واقعيت هاي وارونه اي است كه به آنها نسبت داده ميشود. در واقع خبرگزاري ها مختلف كه رادار ندارند و كساني هم كه رادار دارند اطلاعات را منتشر نمي كنند تا نقش اسرائيلي ها در كشتار مصري ها مشخص شود. چنانچه بايد گفت احتمال اينكه نقش كتمان عمليات اسرائيل در صحراي سينا نقشي در بركناري فرماندهان مصري توسط مرسي داشته باشد وجود دارد. چرا كه اعلام كشته شدن 16 مصري توسط اسرائيلي ها نقطه ننگيني براي مصر است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخي گزارش ها تاكيد دارد كه دستگاه های اطلاعاتی عربستان از یکسال قبل از گروه های افراطی سلفی وهابی در سینا حمایت می کنند. در اين حال نقش كنوني عربستان سعودي در تحولات اخير سينا و گروههای سلفی منطقه چيست؟
بايد توجه داشت كه سينا به عربستان نزديك است و رياض هم علاقمند به نفوذ در اين منطقه است. لذا امكان اينكه عربستان به گروه هاي سلفي و اهل سني كمك كند تا طرفداراني در مناطق مختلف دنيا داشته باشند. چنانچه در آفريقا، پاكستان و.. وجود دارد. اما عربستان در واقع در هر جايي كه كمكي كرده است زياني براي اسرائيل نداشته است. يعني امكان اينكه حمايت هاي آنها رويكردي ضد اسرائيلي داشته باشد منتفي است. گذشته از اين منتسب كردن گروه ها يي كه فعاليت ضد اسرائيلي دارند به عربستان به نوعي كسب محبوبيت براي رياض است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: كلينتون اعلام كرده است ما در سينا نيروي امريكايي داريم و بابت سلامت آنها نگرانيم.اين فقط به مصر و اسرائيل مربوط نميشود، به امريكاييها هم مربوط است. در اين بين رويكرد اخير امريكا در مورد تحولات اخير سينا چيست؟
در واقع سينا اهميت استراتژيكي دارد و محل گذر نفت و وصل به كانال سوئز است، لذا امريكا با توجه به اهميت استراتژيك اقتصادي و سياسي اين منطقه و همچنين منافع اسرائيل به سينا و تحولات كنوني توجه دارند. بنابراين امريكا به پشتيباني از اسرائيلي ها و اطمينان دادن به تل آويو به صحنه آمده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخي منابع اسرائيلي اعلام كرده اند كه مرسي مي خواهد صحراي سينا به كنترل كامل مصر درآيد كمپ ديويد از محتوا خالي مي شود. آيا ميتوان گفت تحولات اخير نوعي سناريويي نوشته شده توسط اخوان و مرسي براي افزايش حضور در سينا است ؟
نه. دولت مصر اكنون آمادگي چنين كاري در صحنه سياست خارجي را ندارد. در اين حال بايد گفت اين اسرائيلي ها بودند كه مصري ها را به صحنه ي سينا كشاندند. دولت مصر اكنون با توجه به برنامه صد روزه خود به پاسخ گويي به مطالبات در صحنه ي اقتصادي را دنبال ميكند و فرصتي براي سناريوي گفته شده شما ندارد. در اين حال اسرائيلي ها هم طرح دو گانه سد حائل را اجرا ميكنند و هم اينكه اكنون چون نمي توانند در سينا حضور يابند ارتش مصر را ناگزير كرده اند در سينا حضور يابد تا گروه هاي جهادي مصري با فلسطيني ها ارتباط برقرار نكنند. گذشته از اين چون باز كردن رفع به معناي قدرتمند شدن غزه است و ميتوان مواد لازم براي ساخت موشك و غذا وارد گردد، لذا اسرائيلي ها تا حدي توانستند مرز رفع را ببندند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: يعني اسرائيل برنده اصلي رخدادهاي گذشته در سينا بوده است؟
اسرائيلي ها تاكنون به دو هدف خود در تحولات اخير رسيده اند. يعني هم مصري ها را به كار گرفته اند كه در سينا حضور يابند و مخالفان خود را در سينا كنترل كنند و هم اينكه در برخي از مناطق دست آنها بازتر شده است. اگر تيري از سينا به اسرائيل شليك شود و دولت مصر حضور نداشته باشد دولت مصر مسئول نيست، اما اگر ارتش مصر حشور داشته باشد انگشت اتهام به سمت قاهره است و اكنون اسرائيلي ها دولت مصر را مسئول شليك هر گونه تيري از سينا كرده اند. با اين حال نمي توان گفت برنده رخدادهاي كنوني هستند، چرا كه اشتباهات استراتژيكي مي كنند. يعني در ظاهر آنان برنده اند، اما با توجه به نوع نگاه مردم مصر و فلسطين به نقش اسرائيل در سينا در اجراي مقاصد خود نتيجه عكس مي گيرند. بنابراين اسرائيلي ها در كوتاه مدت به هدف خود رسيده اند، اما در بلندمدت نتيجه عكس مي گيرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعيت كنوني سينا حوادث اخير در صحراي سينا چه تاثيري نگاه مصر به حماس و نوع كنش اخوان به دولت غزه دارد؟
در واقع اين رخدادها تاثيري در اين نگاه ندارد. چرا كه حماس خود زاييده اخوان است. مردم مصر هم به فلسطين و حماس توجه زيادي دارند و مي دانند كه ترتيبات كنوني پوششي براي اختلاف انگيزي بين مصر و حماس است. هر چند برخي رسانه ها در مصر از منفعت ملي مصر سخن گويند اما اين امر نيم تواند تاثيري در رابطه مصر و اخوان داشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آيا امكان بروز دوباره چنين درگيريها و حملاتي در شبه جزيره سينا و در مرز با غزه و اسرائيل وجود دارد؟
به نظر من همه چيز به اين امر معطوف شده است كه ارتش مصر در اين منطقه آرامش برقراركند و كنترل گروه هاي مسلح را بر عهده داشته باشد. بايد به ا مسئله هم توجه داشت. گذشته از اين ممكن است درگيري ها و حملاتي در سينا بين ارتش و گروه هاي مسلح به و جود آيد اما جزئي است ولي عمده نخواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:آيا امكان دارد تحت تاثير تحلولات سينا نوعي مذاكرات نوين براي تجديد نظر در كمپ ديويد بين مصر و اسرائيل مد نظر قرار گيرد ؟
حضور ارتش مصر در سينا ناديه گرفتن بندي از كمپ ديويد (كه مبتني بر عدم حضور ارتش مصر در سينا است ) هست .اين امر يعني بخشي از اين پيمان ناديه گرفته شده است. همچنين اين امر به نوعي خود به معني اين است كه اسرائيلي ها اجازه داشته باشند چنين پيماني را به نفع خود ناديه انگارند. اسرائيل به بهاي اينكه امنيت اسرائيل در سينا فراهم گردد به لغو بخشي از پيمان كمپ ديويد رضايت داده اند؛ اما اينكه صلح بين دو سو كنار گذاشته شود موافقتي وجود ندارد. دولت مرسي هم در شرايطي نيست كه كمپ ديويد را لغو اما خواست جريان انقلابي در مصر لغو پيمان است. چرا كه همچنان ميل مردم به جهاد و مخالفت با كمپ ديويد در مصر در بين مردم وجود دارد.
