دكتر حسين آجرلو
کارشناس مسائل عربی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اصول مورد توجه و شاخص هاي مهم و كليدي سند سیاسی جدید حماس
اخیرا جنبش حماس بعد از سال 1988 سندی را منتشر کرده است و در آن نکاتی را مطرح کرده است که این مسئله به تیتر خبری جهان اسلام تبدیل شده است. در این سند جنبش حماس سعی کرده بعضی از مواضع خود را اصلاح و یا به روز کند. بعضی از تحلیلگران جهان عرب، این مسئله را چرخشی در جنبش حماس می دانند و برخی دیگر آن را روزآمد کردن سند سیاسی جنبش حماس دانسته اند. اما در کل این سند حاوی چند نکته است که باید آن ها را مورد توجه قرار داد:
یکی از نکاتی مورد توجه رسانه ها در این سند ، به نوعی پذیرش مرزهای 1967 است. در سند قبلی جنبش حماس فلسطین را از بحر تا نهر مطرح شده بود. البته در این سند بر این نکته تاکید کرده اما به گونه ای مرزهای 1967 را پذیرفته است. مورد بعدی این است که مجددا قدس را پایتخت کشور فلسطین دانسته است. بحث دیگری که توجه به آن مطرح شده است، بحث عدم اشاره به منش فکری جنبش حماس است. در سند قبلی منش فکری و ایدئولوژی بیشتر به اخوان المسلمین ربط داده شده بود، اما در سند فعلی و نوین به بحث اسلامی و مسلمان بودن تاکید شده است و به نوعی از اخوان المسلیمن فاصله ای گرفته است.
نکته دیگر چالش برانگیز در این سند شده است این است که در سند قبلی تفکیکی در ارتباط با یهودیت و صهیونیست انجام نشده بود، اما در سند جدید بین یهودیت و صهیونیسم تفاوت قائل شده است و به نظر می رسد که حماس در مبارزات خود تغییراتی حاصل کرده است. همچنین در سند 1988، در ماده ای اشاره کرده بود اسرائیل، یهودیت و یهودیان را برای اسلام چالش می دانست اما در سند نوین به صهیونیسم توجه شده است.. بند چالش برانگیز دیگر، بند حذف نابودی موجودیت اسرائیل است که بر خلاف دعوت صریحی در میثاق 1988 است، اما به نظر می رسد در این سند نوین هم از این هم دست کشیده است. در مقابل این نکات برخی نکات دیگر مورد توجه منتقدان نبوده است. چنانچه بر ادامه مقاومت تا تحقق آزادی قدس شریف ادامه خواهد داشت تاکید. بحث دیگر عدم واگذاری سلاح است و حماس همچنان می خواهد سلاح مقاومت را حفط کند. نکته بعدی کمتر مورد توجه شده مخالفت با پیمان اسلو است و حماس همچنان با این پیمان مخالفت کرده است.
در بررسی کلی سند نوین، جنبش حماس به گونه ای در سیاست های خود تغییر ایجاد کرده است که باید سیاست های آینده را بررسی کرد. اما این مسئله دارای علل و بسترهایی است که به نظر می رسد، جنبش حماس برای ورود به صحنه های جدید سیاسی در فلسطین احساس نیاز کرده است که تغییراتی را با حفظ موقعیت مقاومتی خود ایجاد کند. در این بین حماس در چند سال قبل به دلیل وابستگی به اخوان المسلمین به شدت تحت فشار بعضی از کشورهای عربی برای دریافت کمک ها بود. جدا از این حماس می خواهد وارد همکاری های داخلی با بعضی از گروه های داخلی فلسطین شود، اما سند این جنبش در 1988 و… اجازه نمی داد. جدا از این نوع مبارزاتی جنبش است. به نظر می آید حماس تلاش میکند از بار ضد حماس (که در اکثر محافل بین المللی مد نظر است) کاسته شود. به همین دلیل بحث یهودیت و صهیونیسم مطرح شده است و حماس در جهتی اقدام کرده تا به نوعی بتواند در جهان عرب و در حوزه بین الملل فعالیت بیشتری کند. با این وجود حماس همچنان در تردید خود برای پذیرش اسرائیل تاکید کرده است و به نظر می رسد که هنوز اسرائیل را به رسمیت نشناخته است. در این میان حماس همچنان به بحث سازش نپرداخته است و این مسئله، از اصولی است که هنوز حماس با آن کنار نیامده است.
آینده و نقش جایگاه حماس در فلسطین
در برخی محافل کارشناسی بحث این است که حماس به دنبال تبدیل از یک گروه مقاومتی به یک گروه سیاسی است. اما این موضوع اینگونه نیست و هنوز اظهار نظر نظر در این مورد بسیار بسیار زود است و باید با دقت عملی از آینده تحرکات حماس به این نتیجه رسید. اما شواهد نشان می دهد که اگر چه حماس بعضی از اصول خود را اصلاح کرده است، اما همچنان سلاح های خود را نگه خواهد داشت و حفظ سلاح مقاومت و مبارزه با رژیم صهیونیستی این گروه را همچنان در زمره گروه های مقاومت قرار می دهد. در واقع به نظر می رسد هنوز می توان حماس را در مدار مقاومت قرار داد. در این بین باید گفت که حماس از جایگاه خوبی در فلسطین برخوردار است. اگر چه در سال های اخیر برخی رویکردهای حماس موجب باعث کاهش جایگاه آن در افکار عمومی شده و مشکلات در سوریه و نوار غزه نیز به آن دامن زد، اما اگرچه حماس جایگاه قبلی خود را ندارد، اما هنوز از احزاب اصلی و تاثیر گذار در صحنه فلسطین است و به نظر می رسد که نباید جایگاه این گروه را در فلسطین دست کم گرفت.
در جمع بندی باید گفت که با توجه به تحولی در سند سیاسی این جریان ، جمهوری اسلامی ایران و محور مقاومت باید با مطالعه دقیق سند نوین حماس با این مسئله برخوردی واقعی تر داشته باشند، بسترهای درونی حماس را باید درک کنند و با دیدی باز با این مسئله برخورد کنند. همچنان جمهوری اسلامی و محور مقاومت حمایت خود را از مقاومت ادامه دهند و زمینه ای فراهم نشود که جریان مهم مقاومت نیز از محور مقاومت خارج شود. در واقع این جریان باید همچنان حفظ شود. نکته بعدی این است که حماس در آینده فلسطین همچنان تاثیرگذار است و محور مقاومت باید از این پتانسیل بهره ببرد و با با اتخاذ تصمیمات جدید مانع از خروج حماس از جرگه مقاومت این شوند.
واژگان کلیدی: كليدي، سند ، سیاسی ، حماس ، حماس ، محور مقاومت ، اسرائیل ،
