مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
تحولات و تنش های اخیر در روابط ایران و عربستان ابعادی دیگر به خود گرفته است. در این بین برای بررسی آینده روابط ایران و عربستان و نقش متغیرهای دخیل گفتگویی با دکتر حسین معین آبادی داشته ایم.
واژگان کلیدی: روابط ایران و عربستان ، تنش ، چالش ، ایران ، عربستان
مركز بين المللي مطالعات صلح: رویکرد افزایش توجه به ملی گرایی در عربستان می تواند منجر به تنش ایرانی- عربی در منطقه خلیج فارس شود و تهدید های نوین را طرح کند؟
بحث ملی گرایی برای هر دو کشور منافع و ضررهای خاص خود را داشته است. در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران مشکلات جدی داخلی دارد،. عربستان سعودی هم با وضعیت کودتا گونه ای که اتفاق افتاده است و افراد مختلف به دنبال جنگ طلبی هستند، این موضوع را به فال نیک بگیرند. که نظرها به بیرون جذب شود و درگیری سطحی حداقل برای مدتی به وجود آید. این یک مسئله است و مسئله دیگری که وجود دارد این است که نمی توان در این کشورها ملی گرایی را با اسلام جدا کرد. حتی در ایران در دهه هایی شاهد این بودیم که می توانیم ملی گرایی را از اسلام جدا کنیم، اما معتقدم در جهان عرب چنین اتفاقی نمی افتد. یعنی قطعا عقوبیت همراه با اسلام است. ملی گرایی صرف نمی تواند شکل بگیرد، به این علت که سابقه تمدنی آن ها با این مسئله همگام است. به علاوه در منطقه خاورمیانه و منطقه خلیج فارس این بحث های عربی از گذشته یعنی 1958 که کودتای عبدالقاسم بوده است که بحث خلیج عربی مطرح شد و جمال عبدالناصر که بحث خلیج عربی را در مصر مطرح کرد، این ها بحث های همیشه بین جهان عرب با ما وجود داشته است. این ها در دو مورد با هم تفاهم جدی داشته اند: یکی ضدیت با اسرائیل و دو ضدیت با ایران. خیلی جالب است که ضدیت با اسرائیل در حال از بین رفتن است، اما ضدیت با ایران به قوت خود باقیست. این ها طبیعتا نیاز به یک دشمن دارند که ایران می تواند هدف مورد نظر باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: عربستانی ها چه راهکارهای نوینی را بر ضد ایران مدیریت خواهند کرد ؟
از نگاه افرادی مثل میلتون فریدمن و برخی از تحلیلگران جهان عرب، معتقدند بن سلمان در حال انجام کارهای شاه 1973 است و آن ها را پی می گیرد. عربستان سعودی هنوز ظرفیت این تحولات جدی را ندارد. تحولاتی که خیلی سریع در حال رخ دادن است و ممکن است که جامعه نسبت به آن عکس العمل نشان دهد. از طرف دیگر با جامعه ای بسیار بحران زده رو به رو هستیم. جامعه ای با شکاف اقتصادی و سیاسی قابل توجه است. افراد از نظر اقتصادی در حال حاضر وضعیت خوبی دارند، اما از نظر سیاسی، حاکمیت هم چنان در دست خاندان آل سعود است. چیزی تحت عنوان دموکراسی معنا ندارد. یعنی افرادی که خود فاسد هستند و گفته می شود که در ماه گذشته آقای بن سلمان قایق 550 میلیون دلاری می خرد، نمی تواند ادعای مبارزه با فساد داشته باشد. اما به نظر می رسد که این مباحث در حال رخداد در عربستان سعودی است، عربستان سعودی در حال یارگیری جدی است. یعنی محمود عباس را دعوت می کند، حماس به آن ها نزدیک می شود و مذاکراتی در مورد نوار غزه صورت می دهد، در تحولاتی در کردستان عراق مسعود بارزانی می گوید که من ملک سلمان را به عنوان داور می پذیرم ، و حتی نزدیکی آن ها به صدر نشان دهنده استراتژی خیلی جدی ای عربستان با آمریکا است و به دنبال شکل دادن مثلثی بین آمریکا و اسرائیل هستند. ما در این وضعیت نیاز به یک هوشیاری جدی ملی داریم که بهانه ای به دست اینان ندهیم.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به این مسئله، عربستانی ها چند رویکرد سیاسی، امنیتی و اقتصادی را بر ضد ایران در کوتاه مدت و بلند مدت مد نظر خواهند داشت؟
اینان در حال فشار آوردن هستند که وضعیت تحریم ادامه پیدا کند. یعنی زمانی که قرار داد 420 میلیارد دلاری با آمریکا می بندد و قرارداد یک شهر جدید هم با 500 میلیارد دلار امضا می کند، قطعا بخش قابل توجهی از این هزینه ها به آمریکا برخواهد گشت. بر اساس برخی آمارها یک میلیون و دویست و پنجاه هزار شغل در آمریکا ایجاد خواهد شد. پس طبیعتا ما یک همبستگی اقتصادی بین آمریکا و عربستان سعودی را شاهد هستیم و همبستگی اقتصادی جدیدی نیز بین اسرائیل و عربستان سعودی در حال شکل گیری است. پس طبیعتا هر چقدر اقتصاد ما ضعیف تر شود، ارتباطات اقتصادی کمتر خواهد شد. این تحریم ها می تواند چنین فرصتی را برای عربستان سعودی ایجاد کند. مسئله دیگر موشک های بالستیک ما است. یعنی توان نظامی که ایران دارد را به دنبال نابودی آن هستند. آن ها تلاش می کنند که ایران به لحاظ قدرت نظامی نتواند به وضعیت سابق خود برسد. همچنین از نظر سیاسی و روانی، بحث هایی که در ارتباط با فساد سیستم ما توسط افرادی نظیر عادل الجبیر و آقای ترامپ مطرح می شود را باید به عنوان جنگی روانی در کنار این بحث ها دید که به دنبال اثبات این موضوع هستند که نظام ایران ناکارآمد است و توان حل مشکلات خود را ندارد.
فی الواقع تمامی تلاش عربستان سعودی این است که ایران در وضعیت انزوا باقی بماند، ضعیف و ضعیف تر شود تا عربستان سعودی قدرت یابد. عربستان سعودی در حال حاضر دیگر محافظه کار نیست ، بلکه در کنار اسرائیل و آمریکا است. عربستان سعودی به لحاظ اقتصادی در حال جدایی از تمدن ها است. یعنی از مدل دوبی، شیخ محمد و … مدلی در حال اجرا است. ساختن شهر رسانه، شهر آی تی اتفاقاتی است که در حال رخداد است. طبیعتا ما باید در وضعیتی که در حال رخداد است، که در حال حاضر یارگیری آن ها نیز در حال تکمیل شدن است. پیداست که این ها در حال پیدا کردن پازل هستند که اگر اشتباهات سیاسی مرتکب شویم، الگوهایی چون بحث عراق نفت در برابر غذا و یا آن اطلاعات غلطی که انگلیسی ها در مورد سلاح های کشتار جمعی عراق دادند (و دروغ هم بود) منجر به نابودی عراق گردید برای ما مد نظر است. ما باید در این راستا بایستی متحدین جهانی جمع آوری کنیم. ایران، روسیه و کره شمالی سه کشوری هستند که توسط کنگره آمریکا به عنوان کشورهای دشمن معرفی شده ایم و بر آن اساس برای ما تحریم در نظر گرفته شده است. این ائتلافات بین المللی ما بسیار مهم است. ما باید در کنار دنیا باشیم و در کنار سوریه برای مبارزه با داعش باشیم. این به معنی همان یارگیری ای است که ائتلافات اثبات می کنند که این به اضافه افزایش ارتباطات اقتصادی است.
عربستان سعودی این موضوع را به خوبی درک کرده است. امروز، دنیا دنیای اقتصاد است و منافع همه را با عربستان درگیر کرده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در وضعیت کنونی، ممکن است عربستان با متحدین عربی وارد درگیری نظامی همه جانبه با ایران شود؟
تا زمانی که نتوانند آمریکایی ها را در این زمینه متقاعد کنند، چنین جرئتی نمی کنند. آمریکایی ها هم باید اروپایی ها را متقاعد کنند که این اتفاق بیفتد و قطعا این کار را نمی کنند، چون بازی با آتش است و قطعا بحث لبنان و یمن و آسیب پذیری داخلی هست، آن ها به دنبال ایجاد یک اجماع جهانی هستند که آن اجماع جهانی طبیعتا میوه هایی برای تغییر رفتار ایران دارد. این که به ما ضربه بزنند یا نه، باید دانست که این مقدمات در حال چیده شدن است. ما باید خیلی جدی مانند سال های 2001، 2003 و بحث محور شرارت، را به خوبی مدیریت کنیم. این ها کارهایی دیپلماتیک است و این مسائل را بایستی سیاسیون حل کنند. این ها بحث های جدی ای است که طبیعتا آقای ترامپ به دنبال گرفتن منافع بیشتری از عربستان است. آنها هم نگاه اقتصادی به ایران هم دارد. یعنی قطعا آمریکایی ها می خواهند در بازار ایران هم حضور داشته باشند. باید به این مسئله توجه داشت، چرا که شما با یک تاجر هم طرف هستید.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نظر شما در کوتاه مدت، احتمال افزایش فشار نظامی از سوی عربستان به ایران محتمل است؟
بیشتر جامعه بین المللی و عدم نزدیکی آن به سرمایه گذاری با ما را بسیار موثر است و این استراتژی در حال شروع شدن می باشد. مباحثی که مطرح می گردد تحت این عنوان که اگر ایران بالستیک را رها نکرد، باید به شورای امنیت برود؛ این ها فشارهایی است که علیه ایران اعمال می شود. عدم دادن فرصت های اقتصادی، عدم سرمایه گذاری، تهدیداتی شرکت هایی چون توتال ، بیشتر بحث های اقتصادی است که ایران را در این زمینه متقاعد کنند. از جمله این بحث ها، بحث موشک های بالستیک است، یعنی اشتباهاتی در شاخ و شانه کشیدن و می تواند برای ما دردسر ساز شود و طبیعتا بایستی آن ها را خیلی خوب مدیریت کنیم.
