مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رخداد
تحولات کنونی خاورمیانه و لزوم پرداختن به آن دغدغه ای گردید تا با دکتر داوود فیرحی استاد دانشگاه تهران و از صاحبنظران مسائل مربوط به جنبش های اسلامی گفتگوی کوتاه ولی ارزشمندی را تدارک ببینیم. ایشان در این گفتگو تاکید کردند که رقابت عربستان و مصر به دلیل پیروزی اسلام گرایان از جنبش اخوان المسلمین به دلیل تفاوت در نگاه به مسائل، شدت پیدا خواهد کرد و در آینده نزدیک ماهیت رقابتی پیدا خواهد نمود. دکتر فیرحی از کارشناسان برجسته جنبش اخوان المسلمین است که همواره تحلیل های واقع بینانه ای را از تحولات داخلی و خارجی این جنبش ارائه نموده است که در ادامه این گفتگو تقدیم خوانندگان عزیز می گردد.
واژگان کلیدی: عربستان، مصر، سلفی گری، اخوان المسلمین، رقابت
پیروزی محمد مرسی نماینده اخوان المسلمین و سفر وی به عربستان سعودی این پرسش را مطرح نمود که این سفر در راستای جلب نظر کمک های اقتصادی عربستان به مصر برای بازسازی و نگاه به آینده است و دو کشور به سان دوران مبارک همچنان روابط حسنه خود را ادامه خواهند داد، به نظر حضرتعالی این پرسش چقدر با واقعیت های موجود همخوانی دارد؟
درست است که سفر مرسی با نگاه تقویت روابط با همسایگان صورت بندی شده است و برای دوران جدید مصر ضروری است تا تقویت روابط در دستور کار قرار گیرد و این از واقعیت ضعف های اقتصادی و کارنامه نه چندان مطلوب مبارک آشکار است، اما این سفر نشان از خیزش جدید مصر در قالب الگوی اسلام گرایی جدید است و به دلیل ماهیت متفاوت حکومتداری در نگاه اخوانی ها و تفاوت های اساسی با اندیشه سلفیون عربستان، جنبه رقابتی به خود خواهد گرفت و ما شاهد تشدید این رقابت خواهیم بود.
به نظر حضرتعالی این رقابت در چه عرصه هایی خواهد بود؟
طبیعی است که ارائه ی دو مدل و قرائت از اسلام رقابت در عرصه های مختلفی را آشکار و تشدید نماید، اما اصلی ترین و مهم ترین رقابت، معطوف به قرائتی از اسلام به عنوان جهت دهنده به تحولات جاری است. در نگاه اعضای اخوان حکومتمداری بر مبنای قانون، تحزب، انتخابات یک اصل اساسی است که بخصوص در دوره جدید بر آن تاکید زیادی می شود، در تقابل با اندیشه سلفی است که در این حوزه ها کاملاً متعصبانه و تنگ نظرانه عمل می کند. به هر حال اسلام گرایی جدید که اخوانی ها خود را نماینده آن می دانند بر تئوری و مدلی از اندیشه سیاسی استوار است که اکنون با عنوان جامعه شرعی و دولت مدنی خوانده می شود.
در سوی دیگر این رقابت، عربستان سعودی است که با اندیشه سلفی سعی نموده تا در تحولات خاورمیانه نقش آفرینی کند و مدل خود را به کشورهایی که انقلاب نموده اند تسری بخشد، به نظر جنابعالی اسلام عربستان سعودی، اسلامی سنتی با ابزار سلفی است یا اینکه اساساً و ماهیتاً سلفی می باشد؟
اسلام عربستان سعودی سلفی گرایی با قرائت وهابی می باشد. بدین معنی که عبدالوهاب با قرائتی زمانی و سرزمینی (نجد) اسلام سلفی را بهترین راه برای حفظ شریعت و حکومت می دانست و از اینرو از آن تاریخ عربستان با این نام شناخته می شود. نکته ای که لازم است بدان توجه شود این است که فارغ از اتحاد محمد بن سعود و محمد بن عبدالوهاب که تشکیل عربستان سعودی و دولت سعودی را در پی داشت، این است که این دو اساسا تفکیک ناپذیر بوده و یکی هستند.
بسیاری از تحلیلگران معتقدند که امروزه این اتحاد تاریخی به دلایل مختلف از هم گسیخته شده است، آیا چنین گزاره ای به واقعیت نزدیک است؟
در بسیاری از تحلیل ها چنین پنداشته می شود که اتحاد این دو صرفاً اتحادی تاریخی- تاکتیکی است و فراتر از آن نمی رود، چرا که یکی به دنبال دین است و دیگری به دنبال دولت. اما این تحلیل گویای واقعیت نیست و بر اساس تحلیل دقیق باید گفت که پیوندهای چندگانه بین محمد بن سعود و عبدالوهاب باعث گردیده تا این دو اساساً از یکدیگر تفکیک ناپذیر باشند و در اصل و اساس یکی هستند.
ممنون و سپاس از حضرتعالی که وقت خود را در اختیار بنده و مرکز مطالعات صلح قرار دادید.
*****
گفت و گو توسط کامران کرمی
