راهبرد موازنه سخت اسراییل در قبال ایران، تاثیر آن بر امنیت ملی ایران و راهکارهای مقابله – بخش پاياني

احسان اعجازی[1]

مهدی لکزی[2]

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC

راهبردهای امنیتی اسراییل علیه ایران:

اسرائیل برای مقابله با اقدامات ایران در منطقه تلاش می کند تا با تکیه بر نیروی نظامی خود، و به خصوص نیروی هوایی، ایران و متحدانش را در خاورمیانه محدود سازد. به همین منظور اسراییل در سال های اخیر راهبردهای زیر را در دستور کار امنیتی خود قرار داده است که البته می تواند با پاسخ مناسب و به موقع ایران روبرو شود. در اینجا با دو نوع راهبرد روبرو هستیم. نوع اول شامل راهبردهای مربوط به حضور منطقه ای ایران می شود و نوع دوم شمال راهبردهایی می شود که به طور مستقیم با ایران در ارتباط است:

الف) راهبردهای نظامی  منطقه ای؛ گزینه های ایران

1. حمله مستقیم نظامی به اهداف ایرانی در سوریه: در دو سال اخیر اسراییل حملات متعددی هوایی متعددی را علیه جبهه مقاومت و به خصوص مستشاران سپاه قدس انجام داده است که نمونه بارز آن حمله هوایی جنگنده های اسراییل به پایگاه تیفور ارتش سوریه است. در قبال این حملات ایران می تواند با آشکار ساختن قابلیت های نظامی خود و ایجاد یک تهدید معتبر علیه این رژیم، صهیونیست ها را از انجام تجاوزات بیشتر علیه نیروهای ایرانی بازدارد. در این بین توان موشکی ایران می تواند گزینه خوبی برای ایجاد بازدارندگی در برابر تهدیدات اسراییل باشد. در میان موشک های ایرانی، ایران می تواند با استفاده از موشک «ذوالفقار»^[3]، با برد 700 کیلومتر، به راحتی تمامی شهرهای سرزمین اشغالی را مورد هدف قرار دهد. البته موشک های «شهاب سه» و «سجیل»^[4]، با برد دو هزار کیلومتر، نیز به شدت به توان نظامی ایران در منطقه افزوده است به گونه ای که رژیم صهیونیستی و حتی ایالات متحده همواره و چه به صورت آشکار و چه به صورت پنهانی، از این ایران بابت در اختیار داشتن چنین موشک هایی انتقاد کرده اند و از مقامات ایرانی خواسته اند توسعه چنین موشک هایی را فورا متوقف سازند چرا که دو موشک اخیر قابلیت رسیدن به کشورهای اروپای شرقی را نیز دارند. در شکل زیر توانایی های نظامی ایران به خوبی نشان داده شده است به طوری که مشخص می شود ایران هم از داخل خاک سوریه و هم از ایران توان پاسخگویی سریع و به موقع به تجاوزات نظامی رژیم صهیونیستی را خواهد داشت. در واقع هفت موشک «شهاب یک»، «فاتح 110»، «شهاب دو»، «ذوالفقار»، «قائم یک«، »شهاب سه«، »سجیل«، «سومار» توان بازدارندگی ایران در برابر رژیم صهیونیستی را به شدت بالا برده است به نحوی که این رژیم، علی رغم همه تبلیغات، برای حمله به ایران بی محابا عمل نخواهد کرد و این توان نظامی بر محاسبات راهبرد نظامی آنها در منطقه تاثیر بسزایی خواهد داشت[5].

حملات ایران و اسراییل در سوریه علیه یکدیگر را می توان بخشی از یک منازعه ساختاری بین دو طرف در سوریه به حساب آورد. به عبارت دیگر این کشمکش های نظامی تنها یک برخورد نظامی ساده و اتفاقی به شمار نمی رود بلکه ناشی از اختلافات و تنش های بنیادین بین ایران و رژیم صهیونیستی در منطقه است. در واقع در حال حاضر دو طرف در حال آزمودن محدودیت های نظامی یکدیگر در سوریه است.  در این میان متخصصان نظامی ارتش صهیونیستی به محدودیت های شدید نظامی این رژیم در سوریه اذعان کرده اند. شاید به همین دلیل باشد که ایران در برخی از موارد احساس نمی کند که پاسخ نظامی به تجاوزات اسراییل ضرورت دارد و در عین حال سعی می کند به جای واکنش مستقیم به عملیات نظامی اسراییل، به تقویت مالی، نظامی و لجستیکی حزب ا.. لبنان بپردازد[6].

فرسایشی کردن جنگ سوریه: در دو سال اخیر رژیم صهیونیستی تلاش بسیاری نموده است تا جنگ داخلی سوریه را به اندازه ای طولانی کند که ارتش سوریه به تدریج دچار ضعف بیشتری بشود. برای فرسایشی کردن بحران در سوریه، اسراییل به بهانه حضور مستشاران نظامی ایران در سوریه به حملات هوایی هدفمند خود به این کشور ادامه می دهد. همچنین به گفته »آویگدور لیبرمن«، وزیر دفاع اسراییل، اسراییل تقریبا همه زیرساخت ها و پایگاه های متعلق به ایران را در سوریه نابود کرده است[7]. در چنین شرایطی به نظر می رسد ایران باید بیش از پیش با آگاهی و احتیاط بیشتری در سوریه عمل کند به گونه ای احتمال تقابل مستقیم بین ایران و رژیم صهیونیستی به حداقل ممکن برسد.

تضمین حضور نیروهای آمریکایی در سوریه: ادامه حضور نیروهای آمریکایی در سوریه یکی از اهداف راهبردی رژیم صهیونیستی به شمار می رود. در حال حاضر حدود ۲۰۰۰ نیروی آمریکایی در سوریه حضور دارند که با هدف مشاوره و پشتیبانی لجستیکی از نیروهای مخالف حکومت بشار اسد در شرق و شمال سوریه مستقر شده اند[8]. با آنکه دولت ترامپ در ابتدا اعلام کرد که قصد دارد نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج کند اما با مخالفت مقامات پنتاگون مجبور شد به حضور نیروهای ارتش این کشور در سوریه رضایت دهد. در این بین ایران باید سعی کند که با همکاری روسیه و چین، ایالات متحده را مجبور سازد که نیروهای خود را از سوریه خارج سازد. حضور نیروهایی آمریکایی در پایگاه هایی که بوسیله مهندسان آمریکایی ساخته شده است، به طور مثال در شهر منبج، می تواند در بلند مدت سبب شود که به حضور آنها در سوریه مشروعیت داده شود و در نتیجه بیرون راندن آنها از سوریه بسیار دشوارتر خواهد شد. آمریکایی در مناطقی که حضور دارند تجهیزاتی نظیر امتاس، سیستم خمپاره انداز ۱۲۰ میلی متری، مستقر کرده اند[9].حضور مستمر آنها در سوریه می تواند منجر به انتقال تجهیزات بیشتر نظامی به سوریه شود که در بلند مدت می تواند سبب نا امنی بیشتر متطقه به طور کل و امنیت دشمنان آمریکا به طور خاص شود.

ب) راهبرد مستقیم؛ فروپاشی از درون ایران: اسراییل علاوه بر مقابله با ایران در منطقه خاورمیانه به دنبال اجرای طرح هایی است که براساس آن تنش های داخلی سیاسی و اقتصادی در ایران تشدید شود تا بدین شیوه ایران مجبور شود که از میزان حضور خود در منطقه بکاهد. در این بین مهمترین راهبرد اسراییل ایجاد فرصت برای مخالفین نظام جمهوری اسلامی برای اجرای پروژه فروپاشی است. حامیان اسراییل در کشورهای غربی که با اجرای این پروژه هم نظرند دلایل زیر را مطرح می کنند:  نخست آن که تغییر شکل دراماتیک ایران از یک کشوری که ترس از احاطه شدن داشت به کشوری که در حال اعمال یک استراتژی احاطه‌سازی در مقابل متحدین آمریکا در منطقه یعنی عربستان و اسرائیل است. دوم آن که ایران از یک قدرت منزوی به لحاظ استراتژیک به رهبر منسجم‌ترین بلوک سیاسی- نظامی منطقه یعنی محور مقاومت تبدیل شده است. در نهایت این که آنها ادعا می کنند ایران از یک قدرت یاغی هسته‌ای به کشوری در آستانه هسته‌ای شدن تبدیل شده است که وضعیت آن به وسیله برجام تأیید شده و مشروعیت یافته است[10].ارزیابی صهیونیست ها از وقوع آشوب در ایران، آنها را به این نتیجه رسانده است که تا زمانی که نهادهای امنیتی ایران ظرفیت و میل به سرکوب دارند احتمال موفقیت این تظاهرات وجود ندارد. اما این هر دو عنصر (میل و ظرفیت سرکوب) می‌تواند از طریق چند متغیر تضعیف شود که عبارتند از: شکاف درونی بین نخبگان جمهوری اسلامی ایران، گسترش یافتن تظاهرات و اعمال فشار بین‌المللی در موارد نقض حقوق بشر بر ایران[11].

نتیجه گیری:

اسراییل در سال های اخیر رویکرد مهار ایران را در چارچوب سیاست خارجی خود قرار داده است. برای اجرای این سیاست، اسراییل راهبرد موازنه سخت را در دستور کار خود قرار داده است. این راهبرد موازنه یک جنبه درونی و یک جنبه بیرونی دارد. از لحاظ داخلی، اسراییل سعی دارد تا با افزایش بودجه نظامی خود، با توجه به تولید ناخالص داخلی و جمعیتش، توانمندی های نظامی خود را در برابر ایران افزایش دهد. در حوزه خارجی نیز اسراییل تلاش می کند باهمکاری ایالات متحده روز به روز بر قدرت نظامی خود در حوزه های مختلف بیفزاید. به طورمثال،اسراییل سیستم پدافند دفاع موشکی خود را باهمکاری ایالات متحده ارتقا بخشیده است. همچنین در سال های اخیر اسراییل با استفاده از نیروهای اطلاعاتی و نظامی خود به دنبال آن بوده است تا نیروهای ایرانی را در سراسر منطقه، به خصوص در سوریه، مورد هدف قرار دهد.

  در چنین فضای ملتهبی که اسراییل قصد دارد برای امنیت ملی ایران به وجود بیاورد، راهکارهای زیر برای برون رفت از این وضعیت پیشنهاد می شود:

۱. ضروری است که ایران بر تلاش های دیپلماتیک خود برای بهبود روابط خود با کشورهای عربی، به ویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس، بیفزاید. در این میان برقراری رابطه سازنده با عربستان، امارات و حتی بحرین می تواند تا حد زیادی تلاش های اسراییل را برای منزوی کردن ایران خنثی سازد.

۲. برقراری رابطه سازنده با مصر در همه زمینه ها اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. به طور کلی روابط مستحکم با کشورهای عربی سبب می شود تشکیل ائتلاف های منطقه ای علیه ایران مانند ناتوی عربی دشوار شود.

۳. بدیهی است که در شرایط کنونی ایران باید با تغییر در قانون اساسی خود، زمینه را برای پیوستن ایران به پیمان ها و ائتلاف های نظامی فراهم کند.

واژگان کلیدی: راهبرد، موازنه سخت، اسراییل ، ایران ،تاثیر ، امنیت ملی ایران، راهکار، احسان اعجازی,مهدی لکزی

[1]دکتری روابط بین الملل و پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات خاورمیانه

[2]کاندیدای دریافت درجه دکتری علوم سیاسی گرایش مسائل ایران و پژوهشگر مهمان مرکز مطالعات خاورمیانه

[3] این موشک از نوع موشک های بالستیک کوتاه برد به حساب می آید.

[4]دو موشک اخیر از نوع موشک های بالستیک میان برد به حساب می آیند.

[5]Haaretz, May 11, 2018, Iran’s ‘First-ever’ Attack on Israel and Israel’s Most Extensive Syria Strike in Decades: What We Know and What Happens Next, Access in:  https://www.haaretz.com/middle-east-news/iran/iran-s-first-ever-attack-on-israel-and-israel-s-extensive-syria-strike-in-decades-what-we-know-what-happens-next-1.6074807

[6] New York Times, May 10, 2018, Why Iran and Israel Are Clashing in Syria, Access in: https://www.nytimes.com/2018/05/10/world/middleeast/israel-iran-syria-explainer.html

[7]New York Times, May 10, 2018, Why Iran and Israel Are Clashing in Syria, Access in: https://www.nytimes.com/2018/05/10/world/middleeast/israel-iran-syria-explainer.html

[8]USA Today, April 4, 2018, how many U.S. troops are in Syria? And what are they doing there?, Access in:  https://www.usatoday.com/story/news/world/2018/04/04/u-s-troops-syria-and-what-they-doing-there/486763002/

[9]The New York Times Magazine, April 5, 2018, U.S. Forces in Syria: Building More Outposts, Pulling Up Lawn Chairs, Access in:  https://www.nytimes.com/2018/04/05/magazine/syria-us-forces-manbij.html

[10] Policy Notes, The Washington Institute For Near East Policy, 2018, Access in: https://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyNote44-Eisenstadt.pdf

[11] The Washington Institute For Near East Policy, January 5, 2018,Access in:https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/irans-coercive-apparatus-capacity-and-desire