سيد مهدي مدني
مرکز مطالعات بین المللی صلح – IPSC
تحولات سوريه و آنچه در اين كشور مي گذرد همچنان در راس اخبار رسانه هاي منطقه اي و بين المللي است. در آخرين اين تحولات رابرت مود رئيس هيات ناظران بين المللي وارد سوريه شده و قرار است كه ناظران اين سازمان به تدريج وارد سوريه شوند تا بتوانند طرح 6 ماده اي كوفي عنان را به ثمر برسانند. براي بررسي آخرين تحولات و روندهاي پيش رو با محمد صادق الحسيني از كارشناسان برجسته امور خاورميانه به گفتگو نشسته ايم. سفرهاي منطقه اي صادق الحسيني و آشنايي با محيط سوريه، تحليل مناسبي را از اوضاع اين كشور به ما مي دهد.
به عنوان اولين سوال بفرماييد كه رابرت مود، رئيس نروژي هيات ناظران بين المللي، به سوريه سفر كرده است. اين سفر را چگونه ارزيابي مي كنيد؟
سفر رابرت مود به سوريه در چارچوب پروتكل امضا شده ميان معاون وزير خارجه سوريه و كوفي عنان در چارچوب طرح 6 ماده اي كوفي عنان قابل بررسي است. قرار است كه بر اساس اين طرح تعداد ناظران از 10 تا 300 نفر ارتقا يابد. لذا سفر رابرت مود به سوريه بر اساس اين پروتكل و نه تحت فشارهاي بين المللي است. به نظر من آمدن رابرت مود به سوريه به دليل پيشرفت بر طبق طرح كوفي عنان بوده است. مود اعلام كرده كه بنده با جمهوري عربي سوريه همكاري مي كنم. لذا يك احساس اطمينان بخشي مي دهد كه همكاري گروه عنان و دولت سوريه دو طرفه است. بر اساس اين طرح اين دولت سوريه است كه نماينده سوريه مي باشد و به اين امر بر خلاف ديگر طرح ها، به دولت بشار اسد مشروعيت بخشيده است.
اينك اين سوال پيش مي آيد كه با توجه به رويدادهاي اخير، ما همچنان شاهد بروز ناآرامي هستيم و دو طرف همچنان به روند هاي قبلي خود ادامه مي دهند. با توجه به اين تحولات آيا ماموريت مود مي تواند موفقيت آميز باشد؟
بايد گفت كه متاسفانه سه ضلع مثلث خطرناك منطقه اي وجود دارد كه قصد دارند تا طرح كوفي عنان با شكست مواجه شود. سه ضلع اين مثلث را قطر عربستان و تركيه تشكيل مي دهند. امير قطر اعلام كرده كه شانس پيروزي طرح كوفي عنان تنها 3 درصد است. اين سه بازيگر قصد دارند تا اين طرح را به شكست بكشانند چرا كه با توجه به حوادث با عمرو و در دست گرفتن اوضاع سوريه توسط دولت سبب شده كه تعادل نيروها بر هم بخورد. جامعه بين الملل طرح كوفي عنان را پذيرفته است. طرح عنان بر راه حل سياسي ابتنا دارد. اين در حالي است كه اتحاديه عرب به رهبري قطر و عربستان ابتدا تلاش كردند تا بركناري اسد را از طريق طرح هاي خود جلو ببرد. بعد از آن كوشيد تا از طريق فرايند مسلح سازي مخالفان و به ميان كشيدن ناتو به اهداف خود برسد. اين در حالي است كه طرح عنان بشار اسد را به عنوان رئيس جمهور سوريه مي شناسد و همچنين رويكرد نظامي را كنار گذاشته است.
يعني اين بازيگران در قبال طرح عنان رويكرد مثبتي ندارند؟
نخير آنها قصد به شكست كشيدن اين طرح را دارند و اين طرح را به اجبار و اكراه پذيرفته اند. چرا كه آمريكا اينك سرگرم كارزار انتخاباتي خود است. فرانسه هم به همين طور. لذا دو عضو مهم جبهه ضد سوري مشغول برنامه هاي داخلي هستند. ناتو هم اعلام كرده كه در حال حاضر وارد فاز نظامي نخواهد شد. لذا اين سه بازيگر منطقه اي تمام توان خود را در نبود اين بازيگران به كار مي گيرند تا طرح عنان را به شكست بكشانند. براي مثال به شما مي گويم كه سوريه به تازگي 96 جسد عراقي، كويتي، اماراتي و تركيه اي را در درگيري ها شناسايي كرده و سفارتخانه هاي اين كشورها اعلام كرده اند كه حاضرند 5 ميليون دلار بدهند تا اين اخبار اعلام نشود. در كنار اينها برخي از گروه هاي مسلح را از ليبي و پاكستان به سوريه آورده اند و در دو منطقه شمال لبنان و جنوب تركيه تلاش مي كنند تا با سوريه درگيري هاي مسلحانه را جلو ببرند. آخرين اين روسوايي ها هم كشتي حامل تسليحات بود كه در لبنان متوقف شد. آنها قصد داشتند تا به بندر لاذقيه ورود پيدا كنند كه توسط ارتش پاك سازي شدند. لذا انها قصد دارند تا اين طرح را به شكست بكشانند. حال آنكه شكست اين طرح شكست خود آنها است.
به چه دليل شما شكست اين طرح را شكست آنها قلمداد مي كنيد؟ به هر حال اين تلاش ها براي شكست طرح عنان است و در صورت شكست اين طرح آنها به اهداف خود دست مي يابند.
ببينيد اين طرح چه به موفقيت نزديك شود و چه با شكست مواجه شود پيروزي از آن دولت سوريه است. اگر اين طرح موفق شود كه دولت سوريه بر اوضاع مسلط مي شود و اپوزوسيون را دعوت به مذاكرات مي كند ( بر طبق طرح عنان) و روندهاي مسالمت آميز جاري مي شود. اما اگر اين طرح شكست بخورد سوريه جامعه بين الملل را مي تواند قانع كند كه در نبود اقدامات دولت سوريه، اين گروه هاي شورشي به مردم، نهادها (مانند حمله به بانك مركزي ) و شهروندان حمله مي كنند. جامعه سوري هم نمي تواند اين وضعيت را تحمل كند و لذا آنوقت مقابله با اين شورشي ها آسانتر مي گردد. استراتژي گروه هاي مسلح آن بوده كه هر جا ارتش رفته آنها با اسلحه به آنجا يورش برده اند. خوب در صورت تداوم اين روند ارتش و دولت سوريه راحت تر اقدام مي كند و به تعبيري آنها معذور مي شوند.
به اپوزوسيون اشاره كرديد. بفرماييد كه اپوزوسيون سوريه در چه وضعيتي است؟ آيا آنها مي توانند با دولت سوريه وارد مذاكره بشوند؟
وضعيت اپوزوسيون مانند گذشته نيست. در اين اواخر شخصي به نام نوفل دواليبي آمده ( كه البته خودش و پدرش ارتباطات ويژه اي با عربستان داشته و دارند) و با پشتيباني عربستان و رژيم صهيونيستي وارد بازي شده و رقيب جدي براي برهان غليون، تبديل شده است. ميثم المانع هم كه چندي قبل آمده واو هم ادعاي سهم خواهي كرده و مي گويد اپوزوسيون خارج از كشور دارد اساس سوريه را بر باد مي دهد و اعلام كرده كه با آنها همكاري نمي كنيم. در داخل سوريه هم گروه هاي اپوزوسيون سوريه وجود دارند كه تحت عنوان «هيات هاي نمايندگي» به ايفاي نقش مي پردازند و قرار است بعد از انتخابات با دولت سوريه وارد مذاكره شوند. لذا اپوزوسيون سوريه ديگر مانند سابق نيست و مي توان گفت كه در حالت استيصال و اضمحلال قرار دارد.
خوب اگر اين وضعيت فعلي ادامه يابد چه تصويري را مي توان براي سوريه متصور شد؟
اگر اين روند خشونت آميز ادامه پيدا كند بايد به انتظار يك جنگ منطقه اي و حتي فراتر نشست. مگر آنكه انتخابات در آمريكا و فرانسه به اين نتيجه رسيده و نخبگان در اين دو كشور در يك روند توافق با روسيه، چين و ايران اين بحران را مديريت كنند. در غير اين صورت بايد به انتظار تحولات جديد و در عين حال بزرگ نشست.
شما به اپوزوسيون تضعيف شده اشاره كرديد. خوب با اين اوضاع آيا فكر مي كنيد كه در صورت پيروزي اسد بر اوضاع فعلي ، وي بار ديگر روند سابق را احيا كند؟
به هيچ وجه. اسد ديگر به دوران گذشته باز نمي گردد. اسد نمي تواند اوضاع سابق را احيا كند. بواقع مجموعه تحولات داخلي و خارجي اين اجازه را به اسد نمي دهد. لذا حتما بايد اصلاحات صورت بگيرد كه اين امر هم براي اسد و هم براي سوريه مناسب است. اسد نمي تواند حزب بعث و رهبري آن را احيا كند. لذا ما با سوريه جديد و متفاوت روبه رو مي شويم كه به نفع اسد و مردم سوريه است.
