اصول بنیادین سند راهبرد امنیت ملی نوین آمریکا – گفتگو با دكتر رضا جلالي

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

کاخ سفید سند راهبرد امنیت ملی آمریکا در سال جدید میلادی( سال 2015) را منتشر کرده است. در این سند به این امر اشاره شده است که ایالات متحده قوی‌تر است و در موقعیت بهتری قرار دارد تا از فرصتهایی استفاده کند که قرن جدید به همراه آورده است. همچنین به چالشهای جدی برای امنیت ملی و نوع نگاه به افراط گرایی خشونت آمیز و خطر فزاینده تروریست‌ها، خطری مستمر درباره حملات به آمریکا و متحدان و فرصتهای آینده است. در همین راستا گفتگویی با دكتر رضا جلالي کارشناس مسائل امریکا داشته ایم:

واژگان کلیدی: اصول بنیادین در سند راهبرد امنیت ملی آمریکا، امریکا, سند, 2015، امنیت, اولویتها, سایبری

مرکز بین المللی مطالعات صلح: علت انتشار سند امنیت ملی آمریکا در این زمان چیست؟

برای پاسخ به این سوال باید تاریخ 238 ساله آمریکا از 1776 تاکنون مرور شود. در واقع آمریکایی ها دو مانیفیست سیاسی و دکترین امنیت ملی دارند. آمریکایی ها در اتاق فکرخودشان در قالب شورای سیاست گذاری این عمل را انجام دادند و توانستند برنامه هایی را به وجود بیاورند. اکنون که چهل و پنجمین مستاجر کاخ سفید آقای اوبا که از جبهه و اردوگاه دموکرات ها محسوب می گردد، طبیعی است که آن ها در هر دوره ریاست جمهوری چنین چشم انداز و سند راهبردی دارند که این ها کلان راهبردهای آمریکا است. اگر راهبردهای کلان آمریکا در طول دو قرن گذشته که از تاریخ شکل گیری آمریکایی ها می گذرد، را بررسی می کنیم. یکی دوران 115 ساله بعد از صلح پاریس در سال 1871 تا 1898 میلادی که به حمله آمریکایی ها به اسپانیا منجر شد. آمریکایی ها در این مدت 115 سال انزوا و عزلت را اختیار کردند. دومین راهبرد کلان دفاع از نیمکره غربی است، به این معنی که آمریکایی ها که قاره جدید را 1492 میلادی کشف کردند و در 1530 عملا آمریکا متولد شد، 250 سال کلونی ها که مهاجران سفید پوست از 5 کشور اروپایی به نام پرتغال، بلژیک، اسپانیا، هلندو سپس انگلیسی ها بودند، در آنجا جنگ هایی با نیروهای یکجانشین سرخ پوست آمریکای شمالی در کوههای آند شروع کردند که باعث شد آمریکایی ها دراین سال ها خود را پیدا کردند. آمریکایی ها در دستگاه های مختلف خود یعنی اقتصاد، امنیت ملی، وزارت خارجه (که دیوید فرند که 23 دانشگاهی برجسته را در دستگاه دیپلماسی آمریکا سازماندهی و کلان راهبردهای آمریکا را تنظیم کرده اند)راهبرد دارند. اکنون نیز که اوباما کلان راهبردهای جدید را ارائه کرد که دور از دسترس نیست. در واقع برنامه ای است که به طور مداوم آمریکایی ها انجام می دهند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهمترین اولویت ها و نکات مورد توجه داخل سند امنیت ملی آمریکا چیست؟

تئوری هایی جدیدی که اکنون در سازمان ملل مطرح است، سه موضوع است. یک دوران مناظره های بزرگ بعد از جنگ جهانی اول و دوم به پایان رسیده و آمریکایی ها سه دغدغه دارندکه شامل حاکمیت دولت ها، جنسیت و بحث محیط زیست است. با توجه به پارگی لایه اوزون که در جزیره ایسلند در اطلس شمالی به وجود آمده است، زیست محیط جهانی کاملا مورد تهدید است و آمریکایی ها در این سند خود که علی رغم این که فکر می کنند، محیط زیست در بحث امنیت ملی جایگاه ندارد اما توجه خاصی تقریبا شده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: محورهای دیگر مورد اهمیت سند راهبرد امنیت ملی آمریکا چیست؟

جلوگیری از نفوذ تروریست و مبارزه با تروریست از دغدغه های آمریکا است که طی دو دهه گذشته یعنی از 1990 به این سو وجود داشته است. مبارزه با تروریست در فضای جدید که داعش در خاورمیانه و شمال آفریقا و از طرفی یورش نیروهای مردمی به پشتیبانی روسیه در شرق اوکراین در منطقه استان خارکف باعث شده آمریکایی ها برای بحث مبارزه با تروریست هم برنامه هایی را در این چشم انداز پیش بینی کنند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: چالش های مطرح شده در سند امنیت ملی آمریکا چیست؟

می توان این سوال را با جمله اخیر کسینجر که گفت: “بوی جنگ جهانی سوم را که از روسیه به گوش می رسد را می شنوم” پاسخ داد. بعد از جابه جایی های دولت اوکراین و پشتیبانی غرب از دولت جدید، باعث شد که روس ها احساس کنند، آمریکایی ها در حیاط خلوت آن ها به شرق اروپا نفوذ پیدا می کنند و باعث پارادوکسی از قدرت در منطقه به وجود آید. به نظر می رسد با توجه به اخراج روس ها از گروه G8 و احتمالا اخراج آن ها از G20 ، و کمرنگ شدن نقش روس ها در اتحادیه های منطقه ای و بین المللی آمریکایی ها تهدید بزرگی را بعد از وقایع اوکراین در منطقه احساس کنند که موضوع قابل توجهی در سند مزبور است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه جهان اسلام در سند جدید چیست؟

متاسفانه آمریکایی ها برنامه ای با عنوان برخورد با بنیاد گراهای اسلامی دارند و این مبارزه را از حوضه منطقه ای به ائتلاف بزرگ جهانی غرب و عرب تبدیل کرده اند . به نظر می رسد مبارزه آمریکایی ها با تروریسم در جهان اسلام موضوع جدی است و به نظر می رسد سهل انگاری های آمریکا در سال های اخیر، باعث شکل گیری داعش شده است. البته کشورهای منطقه همجوار نیز در این رویکرد بی تاثیر نبوده اند و این امر عملا باعث شد که نگاه جهان به رویکرد جنبش های اسلامی یا جنبش های واپس گرای اسلامی مانند طالبان و داعش، زیاد شود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه چالش امنیت سایبری در سند امنیت ملی آمریکا چگونه است؟

فضای سایبر و فضای شبکه های اجتماعی وسیعی که در جهان در مقیاس بزرگی رونق پیدا کرده است، باعث می شود آمریکایی ها بعد از اینکه پنهان کار امنیتی آن ها آقای اسنودن فرار و اطلاعات زیادی را به دولت رقیب خود روسیه داد، از طرف دیگر بحث سایت ویکی لیکس (که اطلاعات سری طبقه بندی شده ارتش و حوضه نظامی آمریکا را فشا کرده است) نگرانی هایی برای ممانعت در فضای سایبر دارند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: تاثیر سند امینت ملی آمریکا در سیاست داخلی و خارجی چیست؟

آمریکایی ها یک پیمان نامه و قسم نامه داخلی دارند و در بحث خارج از مرزهای اردوگاه جمهوری خواه ها و دموکرات ها باهم، هم قسم هستند. دغدغه ای اکنون دولت اوباما دارد همان نگرانی است که دولت بعدی آن یعنی جمهوری خواهان که احتمالا در کاخ سفید به قدرت می رسد، دارند. در این بین بحث رقابت بین دلار آمریکا با یورو اروپا، امنیت اروپای غربی، امنیت حیاط خلوت های آمریکا که در حوضه خاورمیانه مهم است. در این بین آمریکایی ها قصد دارند شیفت پارادایمی قدرت از حوضه آتلانتیک شمالی به شرق آسیا و این امر طبیعتا دغدغه آمریکا در قرن 21 است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: هدف آمریکا در راستای رهبری نظام بین الملل و جامعه جهانی چیست؟

بعد از فروپاشی نظام دو قطبی و جنگ سرد بحث تئوری ملک لوهان مطرح شد که جهان به دهکده ای تبدیل شد که کدخدای آن آمریکا است. بعدها با ادعاهایی که کشورهای غربی به وجود آوردند، باعث شد که به جای نظام دو قطبی که تصور بود یک قطبی می شود، چند قطبی شد. اما جدا از نگاه سیاسی باید گفت، هیچ کشوری در دنیا ساختار اجمالی قدرت را به اندازه آمریکا نتوانسته است به صورت پرقدرت طی کند. آمریکایی ها چون در سیطره جهانی نقش کاریزماتیک دارند، طبیعتا می توانند به عنوان یک نقش آفرین بزرگ در تدوین آینده نظام بین الملل داشته باشند. آنها به جهت مولفه های پنج گانه قدرت شامل جمعیت کشور، قدرت ارتش، ژئوپولتیک و از طرفی مشروعیت سیاسی و اقتصاد ملی نقش اجمالی قدرت جهانی را همچنان به عهده دارند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح:تاکید در این امر چه اندازه است؟

مفهوم کلام این است که در این سند راهبردی نقش سیطره آمریکا را در آینده جهان وجود دارد و به صورت اجمالی مطرح است.