مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
تقریبا از همان نخستین روزهای عرض اندام داعشی ها در عراق و سوریه، شیوخ جریان «سلفی جهادی» و ایدئولوگهای القاعده همانند شیخ «ابو محمد المَقدِسی» همواره انتقادات تندی را علیه «دولت اسلامی عراق و شام» به راه انداختند.سکوت معنادار القاعده در قبال زیاده خواهی های داعش اما هیچگاه به معنای فروکش کردن نزاع ایدئولوژیک آنها نبود. در این بین با توجه به تنش ها و اعلامیه های داعش و القاعده گفتگویی با دکتر کاویانی داشته ایم:
واژگان کلیدی: اختلاغات داعش با القاعده ، اشتراکات داعش با القاعده، داعش، القاعده
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با نگاهی به رابطه القاعده و داعش بفرمایید از نظر ایدئولوژیکی و بنیان های فکری چه شباهت هایی بین القاعده و داعش وجود دارد؟
این موضوع بسیار جالب بوده و به نوبه خود می تواند رساله ارشد و یا دکتری باشد. اگر ما بخواهیم یک نگاه ظاهری و کلی به ترکیب و تولید آنها بنماییم القاعده ایدئولوژی اسلامی افراطی محمد عبدالوهاب را دنبال می کنند منتهی چاشنی ناسیونالیسم افغان را دارند. شاید رویش و زایش هایی که در پی مقابله آنها با روسیه در ابتدا و سپس آمریکا (کشوری که به شکل گیری آنها در مقابل روسیه تقریبا کمک کرد) داشتند امروز می توان گفت در مقابل آنها پاکستان و دولت افغانستان هستند که بیشتر به دنبال کشف سرزمین در داخل افغانستان هستند. یعنی رفتارها و اقدامات بیرونی آنها آنچنان موثر نیست که بتوان آن را تاثیرگذار دانست. اما داعش پیروی ایدئولوژیکی داعش مثل همان اسلام اهل سنت افراطی محمدبن عبدالوهاب است. شاید همانی که در حکومت رسمی عربستان جاری است و حمایت های پولی عربستان را نیز دارا می باشد، اما سرزمین و قدرت سیاسی برای آن در عراق خیلی مهم نیست. رهبران عراقی (ابوبکر بغدادی یا عثمان بغدادی) به طور شانسی فقط عراق نیست. بلکه عراق و شام و سرزمین های اسلامی را مورد خطاب قرار می دهند. چنانچه می بینید که نیروهای آنها از کشورهای اروپایی، آسیایی ، قفقاز و.. بوده و با توجه به روش تبلیغی عجیب و حمایت های مالی و اختیارات وسیعی که به آنها می دهند از همه جا می توانند نیرو جذب کند. منتهی شما می بینید که هر آنجا (در عراق و سوریه) که مقابل ایران باشند فعالیت آنها را گسترده تر می بینید. اگر اسلام طوری که ما ایرانیان و اهل تشیع برآورد کردیم (که مشکل اصلی اسرائیل بوده و حق فلسطین را مطرح می کنیم) اما استراتژی آنها به هیچ عنوان اولویت اول و شاید تا دوم و سوم آنها اسرائیل نیست. القاده و داعش اشتراکاتی را با یکدیگر دارند اما با صهیونیست کاری ندارند و دشمنیشان با آمریکا فعلا مطرح نیست. ولی جنگ آنها در خاورمیانه است و می توان بیان کرد که دوره آنها با بازگشت به 160 یا 170 سال پیش تحقیقی که مرحوم سید جمال الدین اسدآبادی برای کشورهای اسلامی می کند و دردها و مشکلاتی که برای آنها برمی شمارد اکنون نیز آن مشکلات دیده می شود. آنها برای رفع این مشکلات به وجود نیامده اند آنها در جاییکه فکر کرده اند که ایران می تواند به اتحادی علیه صهیونیست نزدیک شود در آنجا سنگرسازی می کنندو می بندند. اگر بخواهیم فکر امام راحل را به عنوان هلال اولیه که اکنون گسترده تر شده برای حصار دور اسرائیل مطرح کنیم آنها همان جا و در یمن، عراق، سوریه و اکنون که شاید گسترده تر شود که بخواهد به ترکیه و جاهای دیگر هم برسد. در مقابل ایران می ایستد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه تکفیر چه اختلافاتی بین داعش و القاعده وجود دارد؟
به لحاظ ایدئولوژیک شاید خیلی با یکدیگر تفاوت نداشته باشند، ولی کارکرد آنها به قدرت و هدفی که دارند بازمی گردد. اکنون قدرت القاعده تا حدودی شکسته شده است (با توجه به اینکه رهبر آنها دوسال پیش از بین رفته است و اکنون نیز بر سر اینکه آیا کشته شده و یا برنامه ریزی بوده است) ولی در داعش یک انسجام بیشتر دیده می شود اما این ناشی از ایدئولوژی آنها نیست بلکه ناشی از حمایت مالی قدرت مالی و هدف پیش روی آنهاست. چون القاعده محدود شده اند ولی درمورد داعش این گونه نیست همانطور که می بینید یک جبهه را باز گذاشته و در یک جبهه دیگر به شدت پیش روی می کند. برنامه آنها برای ورود به مناطق بسیار جالب است و مثل آن یافت نشده است. یعنی کارکرد نظامی آنها در استفاده از رعب و وحشت، استفاده زیاد از پول های هنگفتی که به دست آنها می رسد ( با فروش نفت و چه با فروش عتیقه، انسان و زن و… ) ولی به لحاظ ایدوئولوژیک به فرض حکومت عادی آنها در جاهای دیگر، اعدام ها، قضاوت ها هیچ تفاوتی وجود ندارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: موضع القاعده و داعش نسبت به اقلیت ها و دین های دیگر چگونه است ؟
به نظر من تفاوتی در این زمینه ندارند. اگر کاری از آنها دیده نمی شود به نظر من به دلیل اختلاف قدرت اقتصادی و نظامی آنها با یکدیگر است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در واقع نگاه آنها نسبت به شیعه چگونه است؟
نگاه آنها همان است و هیچ تفاوتی وجود ندارد. اصولا هشت موردی را که محمد عبدالوهاب در شیعه جستجو می کند (البته قبل از او ابن تیمیه این کار را انجام داده و زیارت امامزاده ها، مهر گذاشتن، تفسیر قران و… را کفر میداند) می گویند ما اولین دشمن اسلام را در آستین خود داریم و آن شیعیان هستند که آن را به انحراف کشانده و کشتن آنها را جایز می شمارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به چند هفته گذشته و پیام هایی که بر ضد هم منتشر شده است، از نظر تاکتیکی چه اختلافاتی بین القاعده و داعش وجود دارد ؟
مسلما این ها اکنون رقیب پیدا کرده اند. آنها القاعده تا اکنون این همه رقیب و قدرت نمایی از داعش ندیده بود و تا حدودی انحصاری بود. ولی اکنون هم به لحاظ تفرقه ای در خود گروه القاعده به وجود آمده و حفظ ضعف خود و از طرف دیگر قدرت نمایی آنها، آنها فکر می کنند که یا باید به آنها بپیوندند و مرزی را که آنها تعیین می کنند به عنوان مرز اسلام بشناسند (نه فقط جنگیدن در کشور افغانستان) ولی برای القاعده برای آنها اولویت اول و مهم افغانستان است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: درچه صورتی اختلافات القاعده و داعش کم و یا زیاد می شود؟
فکر نکنم این اتفاق به این زودی به وقوع به پیوندد و دلیل آن این است که فرصت بسیار خوبی برای کشورهایی مثل روسیه، آمریکا و عربستان به وجود آمده که نیروهای خود را جمع نمایند. البته بیشترین سود را آمریکا و اسرائیل خواهند برد. توجه کنید که آنها به یک شکل در حال کمک به آنها هستند و بسیاری از مریض های آنها در اسرائیل معالجه می شوند. یعنی دست رد به سینه آنها نزده و مشکلی با آنها ندارند. حتی در دوره ای که غزه میدان نبرد بود از آنها خواسته شدکه به کمک آنها بروند . جوابشان به این گونه بود که اولویت اول ما اسرائیل و غزه نیست. وقتی اولویت اول آنها شیعه است یعنی مرز علیه ما را دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به اعلام جهاد رهبر القاعده، آیا امکان افزایش تنش بین القاعده و داعش وجود دارد؟
بله این احتمال وجود دارد. اکنون غربی ها بهترین فرصت را برای این ماجرا برای تضعیف آنها می بینند تا از زیر نظر آنها خارج نشده و به این ها نه بگویند. بنابراین بهترین شانس برای آنها و کنترلشان است. اتفاقاتی که در سطح دنیا در حال وقوع است نمایشی از این است که مثلا کشور آمریکا و انگلیس (مثل تغییراتی که در رهبری حزب کارگر به وجود آمده یا مسایل بودجه ای آمریکا و تلاش آقای اوباما برای اجرای برجام) و… نیز موثر است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده رابطه القاعده و داعش چگونه خواهد بود؟
فکر می کنم آنها بیشتر مجبور به تبعیت از داعش شوند. یعنی داعش زیر بار آنها نخواهند رفت بلکه این القاعده است که به سمت داعش حرکت خواهد کرد. این به دلیل این است که مرکز قدرت داعش است و این اختلافات زیادی که به وجود آمده آنها به احتمال زیاد مجبور خواهند شد که فشار خود را بر روی افغانستان کم کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: یعنی ما روز به روز شاهد ضعف القاعده و قدرت داعش خواهیم بود؟
بله این اتفاق خواهد افتاد. داعش باید بیشتر تحت کنترل درآیند. این ها یک سری بی توجهی به اربابان خود کرده بودند که باید کنترل شوند. بنابراین به نظر می رسد که آمریکا در حال افزایش قدرت سیاسی خود بر روی آنها ست و نهایتا آن چیزی که امنیت و حفظ سلامت صهیونیست هاست به آن خواهند رسید.
