مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سیاست نفتی عربستان و نقش آن در کاهش قیمت نفت در ماه های اخیر مورد توجه بسیاری بوده است. در همین راستا برای بررسی بیشتر آینده سیاست نفتی عربستان گفتگویی با دکتر علیرضا سلطانی نفت کارشناس ارشد و استاد دانشگاه داشته ایم:
واژگان کلیدی: آینده سیاست نفتی عربستان، سیاست نفتی عربستان، کاهش قیمت جهانی نفت، قیمت نفت،
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف عربستان از کاهش قیمت نفت در شرایط کنونی چه بوده است؟
قبل از اینکه به پاسخ این سؤال بپردازیم لازم است که دو نکته را متذکر شویم: اول اینکه نظام بین المللی در هر کشوری منافع خود را دنبال میکند و سعی میکند از شرایط ایجاد شده برای اهداف سیاسی و اقتصادی خود نهایت استفاده را کند. بهره برداری از این فرصت ها برای همه کشورها وجود دارد و الزاما به این معنی نیست که منافع فعلی را در نظر نگیرند، حتی برخی از کشورها حاضرند منافع فعلی را برای رسیدن به منافع بیشتر در آینده فدا کنند. چه این اهداف کوتاه مدت باشند و چه بلند مدت. بنابراین باید سیاست نفتی عربستان را نیز در این کانسپت مورد بررسی قرار داد. عربستان سعودی به عنوان یکی از بزرگترین کشورهای دارنده ی ذخایر نفتی دنیا در راستای اهداف خود گام برمی دارد. حال این اهداف می تواند سیاسی یا اقتصادی باشد. در قسمت دوم بحث به این اهداف خواهم پرداخت. نکته دوم این است که شرایط حاضر بازار جهانی نفت، (که این شرایط ریشه در واقعیت های بازار نفت دارد.) در مقایسه با گذشته دچار تغییر و تحول زیادی شده است. با این شرایط می توان به یک جمع بندی کلی رسید که بازار نفت در حال تجربه شرایط طبیعی نسبت به گذشته است. یعنی اگر در گذشته مسائل سیاسی ، منافع قدرت ها و کشورهای دخیل تاثیرگذار بود و بازار نفت و قیمت ها را بالا و پایین می برد. در حال حاضر بازار نفت به وضعیت به نسبت طبیعی رسیده است و این وضعیت متاثر از عوامل سیاسی و غیر اقتصادی نمی باشد، بنابراین باید ببینیم آنچه در بازار نفت در حال اتفاق افتادن است یا عامل اصلی قیمت نفت در طول شش یا هفت ماه گذشته چه بوده است؟ پاسخ این سوال را باید از شرایط خود بازار نفت یا بحث عرضه و تقاضا دانست. یعنی عامل تاثیرگذار افزایش قیمت نفت در چهارده سال قبل افزایش تقاضا بوده است. تقاضایی که عمدتا از طرف کشورهای نوظهور اقتصادی به ویژه کشورهای آسیایی ایجاد و این موضوع باعث افزایش قیمت نفت شد. آنچه در حال حاضر عامل کاهش قیمت نفت است، دو عامل کاهش رشد اقتصادی کشورهای نوظهور اقتصادی ( که قبلا رشد اقتصادی بالای آن ها باعث افزایش تقاضا و تبعا افزایش قیمت نفت شده بود ولی در حال حاضر این رشد اقتصادی کاهش یافته یا به ثبات رسیده و مانند گذشته انرژی و نفت مصرف نمی شود و میزان مصرف آن کاهش یافته است) هست. نکته دوم عرضه نفت توسط کشورهایی که عضو اپک نیستند و یا به تازگی به جرگه تولیدکنندگان نفت پیوستند است. این کشورها دو دسته هستند: یکی کشورهایی که از ذخایر سنتی نفت استفاده می کنند. مانند چینی ها که اخیرا به ذخایر نفتی دست یافتند و برخی از نیازهای خود را رفع می کنند یا کشوری مثل برزیل که به ذخایر نفت دست یافته و نفت تولید می کند نیز جزء همین دسته است. یا اینکه چیزی که به عنوان نفت شیل در آمریکا و کانادا و دیگر نقاط دنیا در حال حاضر مطرح شدن است و به آن دسترسی پیدا می کنند. این امر در حال گرفتن انحصار نفت از کشورهای تولیدکننده پیشی می گیرند و در واقع با تنوع در ژئوپولتیک در حال تغییر و تحول در دنیا از لحاظ جغرافیا و ژئوپلیتیک است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در این شرایط نگاه عربستان و به نوعی سیاست عربستان در ارتباط با نفت به چه صورت است و در شرایط کنونی عربستان چه سیاست و برنامه ای را دارد؟
عربستان در حال بهره برداری از این شرایط است. عمده بهره برداری عربستان به شکل اقتصادی است. از آن جا که عربستان به عنوان بزرگترین کشور دارنده نفت اخیرا جایگاه خود را با ونزوئلا جابه جا کرده است نگران آن است که منابع جدید نفتی و نفت رقبای دیگر وارد بازار شود و سرمایه گذاری برای نفت اقتصادی شود. بنابراین نگران این است که جایگاه خود را در بازار نفت از دست دهد و کاهشی که در حال حاضر در قیمت نفت رخ داده است، در آینده بیشتر شود و در نتیجه این کاهش نفت عربستان سعودی بیشتر ضرر کند. بنابراین سیاستی که در حال حاضر این کشور در پیش گرفته است، این است که اجازه ندهد سرمایه گذاری بیشتری در تولید نفت صورت گیرد و یا اجازه ندهد که تولید نفت شیل در آمریکا و اروپا به صرفه باشد. چون برای قیمت نفت منطقی وجود دارد که اگر قیمت نفت کمتر از 70 دلار باشد، تولید نفت از شیل صرفه اقتصادی وجود ندارد. بنابراین عربستان در گام اول نگران آینده خودش است. این کشور از آن نگران است که با ورود ذخایر نفتی در دنیا و نیز نفت شیل، اتفاقی که در حال حاضر رخ داده است، 4 سال دیگر هم به صورت بلندمدت اتفاق افتد. و قیمت نفت به شدت کاهش پیدا کند و در نتیجه دچار زیان شود. بنابراین سیاستی که عربستان در پیش گرفته است این است که روندی را که در بازار جهانی عرضه و تقاضا رخ داده را به صورت هدفمند و برنامه ریزی شده با عدم کاهش تولید نفت خود این روند را بیشتر کاهش دهد تا سرمایه گذاری در بخش های نفتی در ذخایر جدید صورت نگیرد و در آینده نزدیک قیمت نفت مجددا بالا رود و عربستان بتواند به منافع اقتصادی خود دست پیدا کند.
نکته دوم سیاست عربستان این است جهت و هدف اصلی عربستان سعودی تلاش برای جلوگیری از کاهش قیمت نفت در جهت تامین منافع بلندمدت و میان مدت خود است. آنچه در این سیاست مطرح است، کاهش قیمت نفت در کوتاه مدت در جهت جلوگیری از سرمایه گذاری در ذخایر جدید است تا در آینده منافع اقتصادی اش تأمین شود.
در کنار این سیاست اقتصادی، عربستان منافع سیاسی را هم دنبال می کند و به دنبال این است که با یک تیر چند نشان بزند. یعنی یک منافع اقتصادی و بلندمدت را از طریق پایین نگه داشتن قیمت نفت در دراز مدت تضمین کند. دوم این با این سیاست فعلی به برخی کشورها از جمله ایران فشار سیاسی وارد کند. ایران کشوری است که د رحال حاضر رقیب سیاسی و امنیتی برای عربستان محسوب می شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده رویکرد سیاست نفتی عربستان چگونه خواهد بود؟
آینده سیاست نفتی عربستان به سیاست فعلی بستگی دارد. عربستان با سیاستی که در حال حاضر در پیش گرفته است، به این امید است که در آینده قیمت نفت افزایش پیدا کند و در واقع با نگاه به آینده، سیاست فعلی را در پیش گرفته است. برنامه ریزی آن ها به این صورت است که در میان مدت مجددا روند مثبتی را در پیش بگیرد و در سطحی بین 60 تا 70 دلار تثبیت شود. این قیمت سطح منطقی و مطلوبی برای عربستان و حتی دیگر کشورهای عضو اوپک از جمله ایران است. چون وقتی قیمت نفت در 70 دلار تثبیت شود، احتمال سرمایه گذاری در منابع دیگر نفتی وجود ندارد. در نتیجه همچنان منابع اقتصادی جهان به نفت کشورهای عضو اوپک از جمله عربستان وابسته خواهد بود. در واقع عربستان می تواند قدرت برتر خود را در بازار جهانی حفظ کند. در واقع نگاه عربستان به بازار جهانی بر اساس سیاست نگاهی بلند مدت و میان مدت است. این امر برای حفظ برتری خود در عرصه بین المللی ، در عرصه اقتصادی جهان و همچنین بازار انرژی که در آینده اتفاق می افتد، در نظر گرفته شده است.
