مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
واژگان کلیدی: آینده، هسته‌ای، عربستان، سلاح هسته ای،برنامه هسته ای، سلاح هسته ای عربستان
دولت عربستان سعودی اعلام کرده که برنامه ساخت 16 راکتور هسته ای را در دستور کار خود دارد و تلاش هایی را برای کسب دانش هسته ای از زمان انعقاد موافقتنامه هسته ای بین ایران و قدرت های جهانی در تابستان سال 2015 افزایش داده است. در این بین موسسه علوم و امنیت بین الملل نسبت به تلاش های دولت عربستان هشدار داده و آن را در آینده نزدیک یک تهدید در حال رشد دانسته و احتمال داده در آینده نزدیک به دنبال توسعه قابلیت های هسته ای نظامی باشد .گفتگوی زیر برای بررسی برنامه هسته ای عربستان است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : پیشینه نگاه و برنامه هسته‌ای در عربستان از چه زمانی مد نظر قرار گرفته است؟
عربستان از مدت‌ها و از حدود بیست سال پیش عربستان دنبال این بودند که به تکنولوژی هسته‌ای و سلاح هسته‌ای دست پیدا کنند. به همین خاطر تلاش‌های مختلفی را شروع و با فرانسویان و آمریکایی‌ها صحبت کردند تا به این توان دست پیدا کند. حالا این که اینها می‌خواهند تا چه حد جلو بروند خود مسأله دیگری است. عربستان می گفت ما می‌خواهیم به انرژی هسته‌ای دست پیدا کنیم تا بتوانیم در خاورمیانه ایران را بالانس کنیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : اگر به علل و عوامل و بسترهای توجه عربستان و ریاض به بحث انرژی هسته‌ای به خصوص به ابعاد هسته‌ای آن توجه کنیم، با توجه به این که قرار است شانزده نیروگاه افتتاح کنند، چند دسته عوامل می‌توانند در توجه به برنامه‌ی هسته‌ای نقش داشته باشد؟
آنها می‌گویند درست است که انرژی نفت را داریم اما نیاز داریم که از انرژی دیگری نیز استفاده کنیم تا هر زمان که نخواهیم از نفت استفاده کنیم بتوانیم از انرژی دیگری نیز استفاده کنیم. به همین دلیل به انرژی هسته‌ای رو آورده‌اند. اما این هم جای بحث دارد که عربستان که این قدر نفت دارد و در شرایط ثابت ۲۷۰ میلیارد بشکه ذخایر نفتی دارد. این برای چه به دنبال انرژی هسته‌ای است؟ خیلی از تحلیل‌گران معتقدند که عربستان می‌خواهد به انرژی هسته‌ای دست پیدا کند تا بتواند ایران را بالانس کند. و از طرفی اگر بتواند دست پیدا کند دیگر نیاز به چتر حمایتی آمریکا نخواهد داشت. چناچه پاکستان تمام یا بخش عمده‌ای از بودجه‌ای که برای برنامه‌ی هسته‌ای‌اش اختصاص داده است را عربستان تأمین کرد و اکنون هم تأمین می‌کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با توجه به گزارش‌های نهادهای بین‌المللی و مراکز پژوهشی در غرب ( که به این مسأله اشاره می‌کند که سعودی‌ها به دنبال برنامه هسته‌ای با ابعاد نظامی هستند) آیا شواهد و ادله و چه بسترهایی برای توجه به این مسأله در وضعیت کنونی وجود دارد؟
عربستان می‌خواهد راهبرد امنیتی خود را تغییر دهد. یعنی مثل اکنون که امنیتش را آمریکا تضمین می‌کند، عربستان مقداری نسبت به آمریکایی‌ها مشکوک شده‌اند مخصوصاً با برخی مسائل که در بهار عربی رخ داد، فهمیدند که آمریکایی‌ها خیلی هم با دوستانشان گرم نمی‌گیرند، و در شرایط مختلف اینها را تنها می‌گذارند. عربستان به دنبال این است که امنیت خارجی خود را خود تأمین کند. لذا به دنبال این است که به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند و البته این امر یک نیت‌خوانی است. ولی ریاض آنقدر پول و ثروت و امکانات دارد که این کار را بکند. اینها سرمایه‌گذاری عمده‌ای روی انرژی هسته‌ای در پاکستان کردند و بمب‌اتمی پاکستان را تحت عنوان بمب اسلامی توجه کردند. ولی این که بتوانند به توان هسته ای دست پیدا کنند جای بحث دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : بازیگران مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی چه نگاهی به عربستان هسته‌ای چه در ابعاد نظامی و چه ابعاد غیرنظامی دارند؟
ایران برنمیتابد که عربستان به انرژی هسته‌ای دست پیدا کند. اسرائيل هم به هیچ وجه برنمیتابد که عربستان به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، زیرا هیچ ضمانتی نیست. به علاوه آمریکایی‌ها هم اجازه نخواهند داد که عربستان به انرژی هسته‌ای دست پیدا کند. چون این رقابت منطقه‌ای به هم ریخته می‌شود، که هزینه‌ی بسیار بالایی در خاورمیانه برای آمریکا خواهد داشت. اکنون کره‌شمالی که به انرژی هسته‌ای دست پیدا کرده است معضلی مهمی برای استراتژیست‌های آمریکایی در شرق آسیا ایجاد کرده است. در مقایسه با خاورمیانه یک محیط درهم و برهم و کلنگی من فکر نمی‌کنم که آمریکایی‌ها این را قبول کنند و ایران و اسرائیل هم قبول نخواهند کرد. در بعد دیگری روس‌ها توانی ندارند که بخواهند در خاورمیانه تأثیرگذار باشند چینی‌ها هم اصلاً به این قضیه ورود نمیکنند و اروپایی‌ها هم که دنباله‌رو آمریکایی‌ها هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در ابعاد غیرنظامی برنامه هسته‌ای عربستان دولت عربستان اعلام کرده که برنامه ساخت شانزده رآکتور هسته‌ای را در برنامه کار دارد، در بعد دیگر هم به نوعی تلاش‌هایی برای همکاری‌های گسترده هسته‌ای با پاکستان در گذشته وجود داشته است و اکنون هم وجود دارد. در وضعیت کنونی در چه ابعادی می‌تواند برنامه غیرنظامی هسته‌ای عربستان گسترش پیدا کند؟
برنامه داشتن با اجرا کردن خیلی فرق می‌کند. ایران هم چهل سال برنامه هسته‌ای داشت ولی وقتی بعدا وارد بعد اجرا شد. برنامه داشتن با اجرا کردن فرق می‌کند باید دید کلنگ را چه کسی زده و چه وقت می‌خواهد شروع کند و اصلاً می‌گذارند که برنامه انجام شود یا نه. البته طراحی‌هایی هم کرده‌اند ولی این طراحی‌ها فکر نمی‌کنم اجرایی شوند، مثل باقی کارهایشان است اول شروع می‌کنند بعد می‌بینند که نمی‌شود عملیاتی‌اش کرد. حالا چون ایران به انرژی هسته‌ای دست پیدا کرده اینها هم یک رجزخوانی‌هایی می‌کنند اما فکر نمی‌کنم شانزده رآکتور و … به این سادگی‌ها انجام شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : جنبه‌های پرستیژی برای رسیدن به برنامه‌هسته‌ای نظامی یا غیرنظامی تا چه حد مد نظر عربستان است؟
برنامه هسته‌ای برایشان جنبه پرستیژی دارد، اما این جنبه پرستیژی خیلی مهم نیست. زیرا در شرایطی نیستند که با سلاح هسته‌ای پرستیژ به دست آورند. کشوری که می‌خواهد انرژی هسته‌ای داشته باشد باید یک وزن بین‌المللی داشته باشد. اکنون کره شمالی گرسنه و فقیر بمب اتم دارد. پاکستان برای حفظ امنیتش سلاح هسته‌ای دارد ولی به درد امنیت داخلی اش نمی‌خورد؟ اسرائیل سلاح هسته‌ای دارد ولی حتی نمی‌تواند امنیت تل‌آویو را تضمین کند، این موضوع خیلی ربطی به پرستیژ ندارد، اکنون اسرائیل با دویست تا بمب اتمی چه پرستیژی دارد. کره شمالی سلاح هسته‌ای دارد ولی چه بازیگری تحویلش می‌گیرد. پرستیژ داشتن یک بحث دیگر است. پرستیژ یک مسأله تمدنی است یک ملتی ظرفیت‌های تمدنی‌اش است که به آن پرستیژ می‌دهد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : قبلا عربستانی‌ها سلاح‌های غیرمتعارف و متعارف پیشرفته‌ای از چین دریافت کردند، آیا ممکن است در سناریویی عربستانی‌ها از پاکستان سلاح هسته‌ای خریداری کنند؟
نه خریداری نمیکنند چون سلاح هسته‌ای پاکستان را آمریکایی‌ها مدیریت می‌کنند و احتمالش صفر است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : با توجه به ابعاد نظامی مهم برنامه هسته‌ای احتمالی چند سناریو برای آینده‌ی هسته‌ای شدن عربستان وجود دارد و سناریوی محتمل کدام است؟
سناریوی محتمل اول این است که نمی‌شود. چون مطمئنا اسرائيلی‌ها با شدت زیاد و ایرانی‌ها مخالف توان هسته ای عربستان هستند. سناریوی بعدی این است که تحت تضمین آمریکایی‌ها این کار انجام شود. اما آمریکایی‌ها می‌ترسند و حاضر نیستند. چون عربستان از یک ساختار منسجم و داخلی برخوردار نیست. هر چند اکنون امنیت دارد. اما این امنیت ظاهری است و اگر عربستان یکباره ناامن شود، و برنامه هسته‌ای دست گروه دیگری بیفتد آمریکا دچار مشکل می‌شود. نکته دیگر این است که عربستان آنقدر نفت دارد که اصلاً انرژی هسته‌ای برایش گران تمام می‌شود. این سه سناریو متصور است و من فکر می‌کنم به همان سمت نشدن برود.
