مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
محمدوف پس از مرگ صفر مراد نیازوف رئیس جمهور پیشین این کشور در سال ۲۰۰۶ میلادی زمام امور را به دوش گرفت. اکنون او سومین دوره ریاست جمهوری خود را شروع می کند. در انتخابات ریاست جمهوری ترکمنستان، رئیس جمهور این کشور بار دیگر با تقریباً اکثریت مطلق آراء انتخاب گردید. بر اساس نتایج نشر شده می توان گفت که تقریباً همه شهروندان به قربانقلی بردی محمدوف رأی داده اند. در این انتخابات حدود ۹۷ درصد شهروندان ترکمنستان اشتراک کرده بودند و نُه تن خود را نامزد پست ریاست جمهوری کرده بودند. محمدوف در انتخابات سال ۲۰۱۲ نیز مؤفق به کسب ۹۷،۱ درصد آراء گردیده بود. گفتگوی زیر برای بررسی پیامدهای پیروزی دوباره محمد اف در ترکمنستان است.
واژگان کلیدی: پیامد، پیروزی، محمد اف ، ترکمنستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه با انتخابات ریاست جمهموری ترکمنستان ایشان چگونه توانستند مجددا به عنوان رئیس جمهور ترکمنستان انتخاب شود؟
در واقع سیستم حاکم در ترکمنستان سیستمی بازمانده از سیستم زمان شوروی به شکل مدرن تری پیاده شده است و یک نظام ترکیبی که از یک سو به چهار قبیله اصلی ترکمنستان متکی و از سویی دیگر به نظامی حزبی که همان احزاب دولتی هستند ایجاد شده و فعال هستند. این احزاب درون حزب حاکم که همان حزب دموکراتیک مکانیزمی را ایجاد کرده است که در هر صورت آقای بردی محمد اف پیروز انتخابات بود.با وجود اینکه برخلاف دوره های قبلی اینبار 9 کاندیدا در انتخابات رقابت می کردند،از مدل چینش این افراد و از ساختار سیاسی حاکم بر ترکمنستان مشخص بود که آقای بردی محمد اف پیروز انتخابات خواهند بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی ترکمنستان چه تغییراتی در سطح سیاسی و اقتصادی مد نظر قرار خواهد گرفت؟
ترکمنستان نیز مانند سایر جمهوری های اسیای مرکزی (به غیر از قرقیزستان) که دارای ساختار های سیاسی برگرفته از شوروی سابق هستند، به شدت تمرکز گراست و اتکا به حزب حاکم درون دارد و در این کشور مناسبات قدرت به گونه ای تنظیم شده است که وضعیت اقتصادی، اوضاع فرهنگی و با حتی رقابت های سیاسی در آن نقش تعیین کننده ندارد.و در هر حال کسی که برای ریاست تعیین شده است انتخاب خواهد شد. به این دلیل به نظام قبیله ای اشاره کردم که در ترکمنستان چهار ایل بزرگ وجود دارند که بزرگترین آنها ایلی است که آقای محمد اف وابسته به آن است. در واقع ساختار درونی حزب هم به گونه ای است که ریش سفیدی و نشست و توافق بین افراد موثر کشور نقش تعیین کننده دارد. انتخاب شدن آقای محمد اف برای 7 سال نیز بر اساس همین توافقات عشیره ای و قبیله صورت گرفته است. به نظر من تاثیرات اقتصادی و یا فرهنگی و یا مناسبات خارجی این کشور در انتخاب آقای محمداف چندان تعیین کننده نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به چشم انداز و تاثیرات پیروزی آقای محمداف بر روابط منطقه و بین المللی نگاهی بیندازیم ،کدام تاثیرات را می توان مد نظر داشت؟
در ترکمنستان یا توجه به سیاست حاکم از سال 2006 تا کنون، توسعه اقتصادی بر توسعه سیاسی و یا فرهنگی اولویت دارد. بنابراین آقای محمد اف اصل را بر این قرار داده است که از توان کشور که عمدتا متکی بر صادرات گاز هست در جهت توسعه اقتصادی استفاده کند. وی در این زمینه موفقیت هایی را هم بدست آورده اند و با وجود بعضی زمزمه ها در داخل کشور توسط مخالفان مبتنی بر رانت خواری و سو استفاده از امکانات ، به دلیل جمعیت کم ترکمنستان و درآمد زیادی که از صادرات گاز حاصل می گردد هنوز بحران اقتصادی در این کشور مشاهده نشده است.و آقای محمد اف توانسته است از این امکانات در جهت توسعه اقتصادی استفاده کند.اما از نظر سیاسی هنوز توسعه چندانی دیده نشده است و سیستم حاکم به صورت قبیله ای و متکی به فرد است .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به آنچه گفته شد و با توجه به اینکه مباحثی مبتنی بر تغییر نوع سیاست خارجی ازبکستان به عنوان یکی از بزرگترین همسایگان ترکمنستان مطرح است در وضعیت کنونی آیا ممکن است نگاه دولت جدید ترکمنستان به دو بازیگر عمده یعنی امریکا و روسیه تغییر کند؟
ترکمنستان از ابتدا جایگاه خود را تعریف کرده است؛ چه در دوره صفر مراد نیاز آف ، چه در دوره محمداف. اگرچه گفته می شود آقای محد اف در سال 2007 در زمینه سیاست بی طرفی ترکمنستان تجدید نظر کردند، اما واقعیت این است که در عمل آقای محمداف ضمن اینکه سعی در نزدیکی با روسیه داشته، نگاه خود به غرب را نیز حفظ کردند و در مناسبات این دو بازیگر اصلی سعی در برقراری یک نوع موازنه مثبت داشته است. ولی اگر به طور دقیق تری به این مساله نگاه کنیم ترکمنستان روابط نزدیکتری نسبت به آمریکا یا اتحادیه اروپا با روسیه دارد. این به معنای داشتن مناسبات کمال و تمام با روسیه و عدم ارتباط با غرب نیست. این امر را در دیدار اخیر وزارت خارجه سابق آمریکا – کری- از آسیای مرکزی شاهد بودیم و همچنین وارد شدن ترکمنستان به گروه 5+1 نیز نشان از حفظ مناسبات خوب ترکمنستان با امریکا دارد. یعنی تغییر در روابط با این دو بازیگر اصلی طی 7 سال آینده نیز بعید به نظر می رسد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به تنش های گازی بین ایران و ترکمنستان در چند ماه گذشته و همچنین افزایش روابط اسرائیل با کشور های آسیای مرکزی و همچنین تداوم روابط ترکیه روابط آتی رقیبان ایران با ترکمنستان چگونه خواهد بود؟
ترکیه هم از نظر سیاسی و هم از نظر اقتصادی از قبل حضور فعال داشته است. ترکیه همچنان مانند قبل در صحنه حضورگسترده دارد و همواره رقیب جدی برای ایران بوده است. اسرائیل نیز از زمان استقلال ترکمنستان سعی در تثبیت موقعیت خود در رابطه با ترکمنستان داشته است.این توجه به خاطر این است که ترکمنستان از همسایگان شمالی ایران است و اسرائیل همانگونه که به آذربایجان در شمال غرب ایران توجه دارد به ترکمنستان در شمال شرق ایران نیز توجه ویژه دارد. البته در دوران صفرمراد نیاز اف بیشتر این روابط از سوی اسرائیل در پوشش همکاری هایی در زمینه کشاورزی، سرمایه گذاری هایی در زمینه مخابرات و ارتباطات صورت می گرفت، در حالی که کمتر از سوی مراد نیاز اف مورد استقبال قرار می گرفت. اما در یکی دو سال اخیر ترکمنستان امکانات بیشتری را برای اسرائیلی ها فراهم کرده است.
عربستان تنها در چند سال اخیر توانسته موقعیت خود را تثبیت کند. به دلیل صرف هزینه هایی عربستان در زمینه مذهبی جهت گسترش نفوذ فرهنگی از طریق احداث مساجد و چاپ کتاب و آموزش طلاب دیده شده است که هر قدر عربستان با ایران دچار چالش های جدی منطقه ای شده است،سعی در بهبود روابط و نزدیک شدن به ترکمنستان و همچنین به تاجیکستان داشته است. آقای محمد اف – بر خلاف صفر مراد نیاز اف (که نسبت به حضور وهابی ها بسیار حساس بود ) نیز از این روابط استقبال کرده است. در سالهای اخیر می بینیم که علاوه بر عربستان،امارات و قطر هم توانسته اند وارد این کشور شوند.
با این حال در واقعیت البته اختلافات گازی ایران و ترکمنستان کمتر تحت تاثیر بحث عربستان یا اسرائیل است. این اختلافات به صورت بحثی دوجانبه بین ایران و ترکمنستان می باشد و امیدوارم با بکارگیری تدبیرهایی این اختلافات که عمدتا بر سر قیمت ها و چگونگی بازپرداخت بدهی ها و مسائل فنی اقتصادی حل شود.
