کارشناس اروپا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اوباما در سخنرانی ملی روز چهارشنبه هفته گذشته خود از طرحش برای تشکیل ائتلاف بین‌المللی علیه داعش پرده برداشت. باراک اوباما از اعلام آمادگی برای حمله هوایی به مواضع داعش در سوریه، افزایش کمک های نظامی به مخالفان به اصطلاح “میانه روی سوری” است که این امر مورد توافق اعضای نشست آمریکا و کشورهای عربی در جده عربستان سعودی قرار گرفت. در همین راستا برای بررسی بیشتر این ائتلاف گفتگویی با دکتر اقبالی زارچ داشته ایم:
واژگان کلیدی: امریکا و تشکیل ائتلاف مبارزه با داعش، امریکا ، ناتو ، ائتلاف مبارزه با داعش
هدف امریکا و ناتو از تشکیل ائتلاف مبارزه با داعش چیست؟
در بررسی پدیده داعش باید گفت این امر در روند تحولات مربوط به فروپاشی کمونیسم قابل بررسی است. یعنی ما در اواخر قرن بیستم میلادی چند تحول مهم داشتیم که مهمرتین آنها فروپاشی کمونیسم، فروپاشی دیوار برلین و در واقع ایجاد یک روند جدید در عرصه تعاملات بین المللی بود. در این حال بعد از آن در عرصه بین المللی آرامش نصف و نیمه ای برقرار بود تا اینکه چند رویداد مهم دیگر در عرصه بین المللی به منصه ظهور رسید. در همه این امور یک هدف بسیار مهم دنبال میشد توسعه ناتو به سمت شرق بود. یعنی این ائتلاف که امروزه تحت عنوان ائتلاف بین المللی بر ضد داعش شکل گرفته و یا در حال شکل گیری است نوع و رویکرد جدیدی در عرصه بین المللی نیست و ما شاهد شکل گیری این نوع از ائتلاف ها بعد از یازده سپتامبر در افغانستان، عراق، یوگسلاوی سابق و.. بودیم . در هر کدام از این ائتلاف ها کشورهایی در پیمان آتلانتیک شمالی هستند بعضا ملاحضات خود را داشتنه اند ولی امریکایی ها به همراه چند کشور پیشرو در ناتو همواره تلاش داشته اند در چارچوب ناتو ائتلاف های انجام دهند. در این حال هدف اصلی ائتلاف کنونی شاید به موازی تحولات که در اوکراین رخ میدهد و بحث توسعه ناتو به شرق و تشکیل نیروی واکنش سریع در ناتو برای دفاع از کشورهای شرق اروپایی مطرح است .در واقع همچنان که پلان و برنامه اروپایی ناتو در شرق اروپا در حال طرح است و پلان و برنامه دیگر خاورمیانه ای این امر در این منطقه نمود یافته است .در این طرح نظرات و دیدگاه های اقتصادی خاورمیانه که از سوی غربی ها هم طراحی شده مطرح است. احتمال زیاد این ائتلاف بر ضد داعش به دنبال اجرای یک طرح جدید در منطقه خاورمیانه است. چرا که نقشه های و طرح هایی که تحت عنوان طرح نقشه راه و.. امریکایی ها برای خاورمیانه مطرح کردند و در این حوزه به موفقیت نرسید اکنون در سناریوی جدیدی تحت عنوان بروز و ظهور داعش و از سوی دیگر مبارزه با آن دنبال می شود. این امر در گذر زمان نشان خواهد داد که هدف اصلی از تشکیل این ائتلاف چه خواهد بود.
با توجه به حضور کشورهای عضو ناتو در ائتلاف آیا اختلاف نظری در این حوزه مشاهده میشود؟
اعضای مختلف اروپایی و امریکای ناتو مختلف هستند. در در واقع اساسا در ناتو چند کشور پیش رو و نقش لیدری دارند و بقیه هم به نوعی با این کشورهای همراهی میکنند. یعنی کشورهایی که منابع اصلی مالی و لجستیک را تامین میکنند نقش کلیدی داشته و بقیه در واقع مشارکت در برنامه اجرایی دارند. کشورهایی که در برنامه اجرایی مشارکت دارند ( بویژه کشورهایی که بعد از سال 1990 و تا 2007 به ناتو پذیرفته شدند ) اعضایی جدید بوده و موضع گیری خاصی ندارد و هر طرحی که از سوی کشورهای کلیدی ناتو مطرح گردد فوری با آن موافقت میکنند. در این بین چند کشور هم موضع گیری میکنند. چنانچه در اخبار هم شاهد بودیم که آلمان انگلیس و حتی ترکیه که عضو ناتو هستند اعلام کرده اند که در برنامه ائتلاف بر ضد داعش شرکت نخواهند کرد. البته هرکدام از این کشورها دلایل ویژه خود را برای عدم همکاری دارند بنابراین کشورهای همراه امریکا بویژه کشورهای شرق اروپای سابق و چند کشور نزدیک به سیاست های امریکا شامل کانادا نوعی مشارکت تمام عیار در برنامه ائتلاف بر ضد داعش خواهند داشت.
اهداف کشورهای عربی از حضور در ائتلاف بر ضد داعش چیست؟
واقعیت آن است که کشورهای عربی هنوز نوعی استراتژی مشخص و روشنی برای مبارزه با داعش ارائه نکرده اند و رفتار و برخورد کشورهای عربی با این پدیده داعش یک رفتار مبهم است . برخی از این کشورها به بروز و ظهور داعش کمک کرده اند.. امروز کشورهایی که از داعش احساس خطر میکنند که به ظهور و بروز مولود نامیمون داعش کمک کرده اند. یعنی با توجه به احتمال تبدیل داعش به خطری جدی برای کشورهای حامی اکنون این کشورها علاقمندند که زمینه مبارزه با داعش فراهم گردد و در طرح غربیها بر ضد داعش شرکت کنند. در واقع استنباط این کشورها آن است که داعش از اهدافی اولیه فاصله میگیرد و در واقع از یک نیروی همراه با کشورهای عربی به نیروی رودرور تبدیل میگردد.
نگاه اعضای ثابت و نظر شانگهای به ائتلاف بر ضد داعش چیست؟
کشورهای مستقل ( جدا از روسیه) کشورهای بسیاری در شانگهای عضو فعال غیر متعهد ها هستند. آنها همواره رویکرد مستقلی دارند و اعتقاد دارند که هر موضع در چارچوب خود باید مورد بررسی قرار گیرد. استنباط من این است که این کشورها استباط میکنندکه این ائتلاف به دنبال مبارزه عینی و حقیقی با داعش نیست و نوعی برنامه و روند برای اجرای یک طرح است. طرحی که هنوز ابعاد آن روشن نیست. برخی نمونه خیلی خطرناک این طرح را مطرح میکنند و برخی نمونه متعدال تر از این طرح را نشان میدهند. در واقع این طرح هر چه هست به نفع تمامیت ارضی و ثبات و صلح و رشد و شکوفایی اقتصادی منطقه خاورمیانه نیست. بنابراین کشورهایی چون ایران (که دغدغه منطقه ای و ملی) دارند به آن حساس هستند. ایران حسایت هایی به مسائل منطقه ای دارد و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ایجاب میکند که به دقت تحولات را دنبال کند. سیاست کلی جمهوری اسلامی از گذشته آن بوده است که امنیت ثبات و آرامش هر منطقه با نیروهای خود منطقه برقرار میشود نه با یک نیروی بیرونی
پیامد های ائتلاف بر ضد داعش بر سوریه و عراق چیست؟
به هرحال این ائتلاف ائتلافی خوشایندی برای این دو کشور نخواهد بود. قطعا این امر بر سوریه تاثیر خواهد گذاشت. اگر چه این ائتلاف اعلام میکنندکه میخواهند با داعش در سوریه مقابله کنند ولی واقعا اگر اهداف آنها در سوریه مشخص بود دولت سوریه از این موضع استقبال میکرد. در این حال چون ابهام هایی در مورد ائتلاف بر ضد داعش وجود دارد سوریه ملاحضات خاص خود را دارد. در عراق هم اینگونه است . عراق کشوری است که بعد از سالها ناامنی و کشتار و… بیش از هر زمان دیگر به آرامش نیاز دارند. این آرامش اگر به خود مردم و سیاستمداران عراق واگذار می کردند دست یافتنی بود. بنابراین این ائتلاف حتی در روند صلح و ثبات این دو کشور تاثیر گذار خواهد بود. این ائتلاف اگر در مقابل تلاش های ملی نیروهای عراقی و سری و کسانی که بر اساس منافع ملی تلاش میکنند نباشد حتما به این روند کمک نخواهد کرد.
