نقش نفت و بحران های منطقه ای بر چشم انداز اقتصاد عربستان -گفتگو با دکتر آلبرت بغزیان

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

عربستان سعودی در تولید نفت خام، پالایش نفت، پتروشیمی، سیمان، فولاد صنعت موفقی داشته‌ و از بزرگ‌ترین قطب‌های گردشگری دینی است. در این بین هر چند عربستان در ده های اخیر از ثبات اقتصادی و سیاسی برخوردار بوده است اما وضعیت کنونی متفاوت است. در این بین برای بررسی نقش متغیرهای سیاسی و اقتصادی بر وضعیت کنونی اقتصاد این کشور گفتگویی با دکتر آلبرت بغزیان داشته ایم:

واژگان کلیدی: چشم انداز اقتصاد عربستان، اقتصاد عربستان، روند اقتصادی عربستان،عربستان،رشد اقتصادی عربستان

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم­ترین تحولات عربستان در یکی – دو دهه اخیر چه مواردی بوده است؟

اقتصاد عربستان در دوره­ای شروع به خروج از اقتصاد نفتی کرد. یعنی زمانی که درآمد حاصل از نفت که بسیار زیاد شده بود را به سرمایه­گذاری در دیگر کشورها تبدیل کردند و از این طریق خود را درگیر اقتصاد جهانی کردند. لذا وارد بازار بورس شدند و سهام آی تی و… را خریدند. اما همچنان بودجه خود را روی درآمدهای حاصل از نفت منعقد کردند و هم اکنون با کاهش قیمت نفت، در مسیری گام برداشته اند که از یک سو افزایش عرضه را به دلیل پوشاندن کسری بودجه افزایش دادند و از دیگر سو همین عامل سبب کاهش قیمت نفت می­شود و در نتیجه آسیب به خود و هم اعضای اوپک می­شود. لذا این امر نشان می­دهد که سرمایه گذاری در عرصه­های خارجی نتوانسته آنقدر درآمدزا باشد که بتواند کسری بودجه را جبران کند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین بخش­های اقتصاد عربستان در یکی- دو دهه اخیر چه چیزی بوده است؟

اگر صنعت اقتصادی را بررسی کنیم در واقع در آمد توریسم مذهبی همچنان وجود دارد و بیشتر میشود. جدا از این بیشتر بحث­های فراورده و پالایش را دربر می­گیرد که به طور مستمر برای درآمدهای کشور افزایش دهنده بوده است. اما با توجه به اقلیم خاص عربستان و عدم تنوع آب و هوایی دارای صنعت خاص دیگری نمی­باشند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: کاهش قیمت نفت در طی ماه­های اخیر چه تاثیری بر وضعیت اقتصادی عربستان داشته است؟

دو عامل مهم تولید و قیمت نفت است. عربستان در عرصه تولید نفت به دلیل گستردگی امکانات ظرفیت تولیدی بالایی دارد، مشکلی ندارد. لذا قیمت نفت بسیار مهم است و تغییر قیمت نفت عاملی برای انبساط و انقباض بودجه کشور است و از آنجا که بخش خصوصی قوی هم ندارد کل اقتصاد به نفت وابسته است. این خود بیشتر حالت تقاضا دارد تا عرضه؛ یعنی قسمت روزمره و جاری اقتصاد بیشتر از حالت عمرانی آن است. چون صنعت خاصی ندارد که از این طریق بازار داخلی را پوشش دهد. کاهش قیمت نفت منتهی به یک دور باطل می­شود ؛ یعنی عربستان دچار کسری بودجه می­شود که سبب تولید بیشتر می­شود و تولید بیشتر برای فروش بیشتر و فروش بیشتر و مجددا کاهش قیمت نفت.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: حضور نظامی عربستان در بحرین و یمن چه تاثیری بر وضعیت اقتصادی عربستان گذاشته است؟

مسلما عربستان برخلاف دیگر کشورها نه توانایی ورود و نه توانایی ادامه در این عرصه بحران ها را داشته است و به همین دلیل هزینه­های نظامی حاصل، بسیار بیشتر است از یک کشور با تجربه که سابقه عملیات نظامی داشته است. در واقع با توجه به کاهش قیمت نفت و تداوم این نظامی­گری ممکن است منجر به نارضایتی ها و یا احتمالا ناآرامی­های داخلی در خود کشور عربستان شود؛ که چرا بودجه کشور که باید برای مردم خرج شود صرف هزینه نظامی می­شود و موجب موج نارضایتی و ناآرامی­هایی داخل کشور شود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: اعلام بانک جهانی مبنی بر اتمام ذخایر مالی عربستان تا چهار سال آتی و با توجه به سرمایه گذاری های این کشور و شرکت در بحران­های منطقه ای، چه تاثیری بر وضعیت اقتصادی این کشور خواهد گذاشت؟

قطعا رکود جهانی و منطقه­ای به این کشور کشیده خواهد شد. چون این سرمایه گذاری­ها قطعا باید برای آن­ها باید سودآور باشد. در این بین کاهش قیمت سهام از طریق دلار نفتی که خریداری شده آسیب به اقتصاد ضبه می­زند. به هرحال ضربه مهم اقتصادی نه از این طریق بلکه از طریق رکود قیمت نفت (که کسری بودجه را در پی دارد) حاصل می­شود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: برداشتن تحریم­های ایران چه تاثیری بر اقتصاد عربستان می­گذارد؟

خروج تحریم­ها از ایران برای عربستان یک تحریم است زیرا شرکت­هایی که نباید در ایران سرمایه گذاری می­کردند اغلب برای سرمایه­گذاری با عربستان رابطه برقرار کرده بودند. ولی هم اکنون با توجه به اینکه دولت عربستان یک دولت جنگ طلب است، این شرکت­ها در تصمیمات خود تجدید نظر می­کنند و ممکن است سرمایه­گذاری خود را به سمت ایران سوق ­دهند. این زمینه خوبی است که ایران هم در بحث پساتحریم و هم با توجه به ایجاد چهره منفی عربستان در منطقه ، بتواند جذب سرمایه گذار داشته باشد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی ممکن است خروج سرمایه از عربستان و خروج کارگران مهاجر و… صورت بگیرد؟

قطعا خروج سرمایه­ها از قبل صورت در عربستان گرفته است. کسانی که سرمایه­های هنگفتی داشتند این خروج را انجام داده اند. همچنین کسانی هم که خیلی خوش بین بودند این اقدام را انجام خواهند داد و یاگرنه در سرمایه گذاری تجدید نظر می­کنند ولی کاهش با چه نرخ ارزی جای تامل دارد. ولی قطعا سرمایه گذار جدیدی جذب نمی­شود و سرمایه گذاری در عرصه نفتی به کشوری مثل ما مربوط می­شود که توانسته ایم ثبات رفتاری را حفظ کنیم.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده اقتصاد عربستان به چه سمت و سویی خواهد رفت؟

اگر شاخص­های کلان را در نظر بگیریم، قطعا رشد اقتصادی عربستان کاهش خواهد یافت و احتمالا به منفی می­رسد. همچنین در بحث تورم فعلا ذخایر موجود کافی است، ولی احتمالا از سال بعد باید شاهد افزایش قیمت­ها در کالاهای وارداتی باشیم. از نظر جذب سرمایه­ها کاهشی و اگر خروج هم رخ دهد منفی می­شود. مهم تر از همه کسری بودجه خود کشور که ممکن است به سمت صندوق توسعه ملی برود و ذخایری را که برای سرمایه گذاری نگه داشته اند را مورد استفاده قرار دهند و از آنها تغذیه شود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا این تغییرات می­تواند تاثیرات سیاسی را در پی داشته باشد؟

در درون خود کشور قطعا تاثیر سیاسی خود را خواهد گذاشت. ولی در خارج از منطقه تاثیری نخواهد داشت.