دکتر مهدی مطهرنیا
آینده پژوه و کارشناس مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
رویکرد نوین ترامپ در سوریه
گزاره های متفاوتی را باید در نوع تاثیر بر رویکرد نوین ترامپ در سوریه نظر گرفت. این گزاره‌ها عبارتند از نخست دوران گذار در نظم بین‌المللی طولانی شده است. در سال ۱9۹۰ نظم کهن فروپاشیده است و اکنون در سال ۲۰۱۷ هستیم و هنوز نتوانسته‌ایم زمینه‌های شکل‌گیری نظم جدید را شاهد باشیم. دوم اینکه سوریه محل تلاقی برخورد کنشگران فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای در شکل دادن و محتوا بخشیدن به نظم آینده جهانی است. سوم سوریه هم اکنون به جغرافیایی تبدیل شده است که در آن چالش گران بین‌المللی سیاست های ایالات متحده آمریکا با موافقان حرکت ایالات متحده آمریکا در بعد بین‌المللی با یکدیگر اصطکاک شدید دارند.
در گذشته ایالات متحده آمریکا در دوران اوباما تلاش کرد تا تئوری هژمونی بسیط بوش دوم را که با چالش‌های فراوان رو به رو شده بود تغییر دهد، اما ایالات متحده آمریکا برای رهبری امنیتی، رهبری امنیتی جهان را در چارچوب تئوری جوزف جف یعنی هژمونی مرکب رهبری نماید. همچنین بوش دوم تلاش کرد هژمونی بسیط را به منصه ظهور برساند. اما چالش‌های فراروی او موجب شد که عقب‌نشینی صورت پذیرد. با این حال اوباما رهبری امنیتی جهان را به منصه ظهور رساند. در بعد دیگری روی کار آمدن ترامپ با وجود اختلافات داخلی میان جبهه‌ی نودموکرات‌ها به رهبری اوباما با جبهه‌ی پست نومحافظه‌کاران به رهبری ترامپ نیز هدف نهایی ایالات متحده آمریکا را در شکل دادن به نظم جهانی تغییر نداد. اوباما دنیای تک‌قطبی ایالات متحده آمریکا در زمان بوش دوم را در زمان اوباما به سمت و سوی دنیای تک-چند قطبی انتقال داد. در این میان اکنون ترامپ در نظر دارد که این رهبری امنیتی را تشدید و تحکیم ببخشد. در واقع گزاره هایی وی در کمپین انتخاباتی خود در ارتباط با رهبری امنیتی جهان توسط آمریکا نشان می‌دهد که دیگر آمریکا نمی‌خواهد پاسبان امنیتی جهان باشد، بلکه می‌خواهد رهبر امنیتی جهان باشد و دیگران هزینه رهبری او را بپردازند و حاکمیت ایالات متحده آمریکا را پذیرفته و بر مبنای این حاکمیت حکومت‌های متفاوتی در جغرافیاهای گوناگون با رهبری آمریکا و مدیریت متحدین ایالات متحده آمریکا در مناطق صورت پذیرد . در اینجاست جایگاه سوریه با توجه به این گزاره ها در وضعیت فعلی باید مشخص شود.
سناریو آینده‌ی نگاه و رویکرد آقای ترامپ به مسأله سوریه
در بررسی سناریوهای آینده‌ی نگاه و رویکرد آقای ترامپ به مسأله سوریه باید به چه سناریو توجه کرد. در سناریوی نخست، سوریه به مثابه جنگل آمازون است. به این معنا که ترامپ می‌کوشد کنشگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را در سوریه وارد پیچیدگی‌های جنگل آمازون کند و در این بازی تمام رقبای فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای خود را تضعیف و با هدایت از بالای هم‌پیمانان خود در نهایت آنها را قدرتمندانه از آن سوی جنگل خارج نماید. به این واسطه ایالات متحده آمریکا به عنوان عقابی (که در بالای این جنگل پرواز کرده است) با رقبای تضعیف شده و هزینه داده در درون این جنگل و با هم‌پیمانانی که بیشتر به او اعتماد می‌کنند روبروست. چرا که او در این جنگل پیچیده آنها را هدایت او آنها را از جنگل پیچیده‌ی آمازون خارج کرده است. این سناریوی نخست است حمله به سوریه در چارچوب این سناریو قابل بررسی است. سناریوی دیگری که باید به آن اشاره کنم سناریوی نگاه به آسیای خاوری از دوربین سوریه است. ایالات متحده آمریکا در وضعیت کنونی با مشغول بودن قدرت‌های فرامنطقه‌ای در سوریه و افکار عمومی در این کشور با ورود مقتدرانه به جنگ موجود در سوریه در برابر روسیه هماورد طلبی می‌کند و در این هماوردطلبی با توجه به پیش‌زمینه‌هایی که در کمپین انتخاباتی و پس از ورود خود به کاخ سفید برای همگرایی با روسیه داشته است، در پشت صحنه با روس‌ها کنار آمده و در بیرون صحنه روس‌ها اقتدار سطحی و لایه بیرونی خود را به نمایش گذاشته و امتیازهای خاصی را در نظم منطقه‌ای نظام بین الملل به آمریکا می‌دهند و امتیازات ویژه‌ای را هم در منطقه و نظام بین‌الملل از آمریکایی‌ها می‌گیرند. بر مبنای این سناریو است که اکنون قدس غربی به عنوان پایتخت از سوی روس‌ها و شخص پوتین پذیرفته می‌شود و با وجود پدافند سپر موشکی S300 و S400 ایالات متحده آمریکا به راحتی حمص را به راحتی موشک‌باران می‌کند.
سناریوی سومی سناریوی درگیری نظامی بین ایالات متحده آمریکا و بشار اسد و متحدان این کشور است. یعنی به این واسطه ایالات متحده آمریکا وارد یک تنش شدید نظامی در منطقه می‌شود و امریکایی‌ها تلاش می‌کنند با بالا بردن هزینه‌های نظامی در منطقه و انتقال هزینه‌های نظامی خود به کشورهای عربی منطقه و دیگر هم‌پیمانان خود حرکت خود را به گونه‌ای شکل دهند که با ایجاد یک تنش نظامی از بحران اقتصادی به جامانده از سال ۲۰۰۸ میلادی کاملاً خارج و در نتیجه تراست تسلیحاتی در ایالات متحده آمریکا قدرتمندتر شده و با قدرتمندتر شدن این تراست بتوانند بر تراست نفتی در داخل کشور هم پیروزی به دست آورند. در تمام این سناریوهای محتمل ایالات متحده آمریکا امتیازات خاص خودش را دنبال می‌کند. در این میان سناریوی نخست محتمل‌تر است. ایالات متحده آمریکا در سه گام در خاورمیانه پیش رفته است گام نخست در دوران بوش بود که مدیریت ناامنی نسبی در خاور میانه را دنبال کرد. گام دوم در زمان اوباما بود که توازن ضعف را در خاورمیانه دنبال نمود و اکنون برای پیاده کردن سومین گام یعنی مدیریت امنیت نسبی آمریکا نیازمند پیاده کردن سناریوی عقاب و جنگل آمازون است.
واژگان کلیدی: سناریو، رویکرد، ترامپ ، سوریه، حمله نظامی ، الشعیرات، نظامی، امریکا
