سناریوهای حاکم بر روابط میان روسیه و اوکراین

معصومه محمدي

كارشناس مسائل اوراسيا

مركز بين المللي مطالعات صلح-ipsc

 وضعیت ناپایدار فعلی فی مابین اوکراین و روسیه به شدت پویا و پیچیده می باشد. هر روز داده های جدیدی وجود دارد که بر پیش بینی ها تاثیر می گذارد. بنابراین برای درک هرچه بهتر موضوع باید درک عمیق‌تری نسبت به جزئیات حاضر به دست آورد . از این رو در این نوشتار به بررسی سناریوهای حاکم بر روابط میان روسیه و اوکراین پرداخته شده است.

1. جنگ تمام عیار

 اولین سناریو در خصوص یک حمله و یک جنگ تمام عیار است. بسیاری کارشناسان بر این باورند که تهاجم تمام عیار به اوکراین کمترین احتمال را در میان سناریوهای پیش‌بینی شده دارد. چرا که روسیه به قطعیت اعلام داشته که قصد حمله و جنگ با اوکراین را ندارد . با نگاهی  به نیروهای مستقر در مرز اوکراین و روسیه و نوع تاکتیک حضور نیروهای روسی میتوان به هدف روسیه از چیدمان نیروهای نظامیش در مرز اوکراین پی به اهداف و مقاصد آن برد. اگر روسیه قصد حمله تمام‌عیار به اوکراین را داشت حتما تدارکات آن برای تهاجم گسترده تر و بسیار محسوس تر می بود. بنابراین آنچه از شواهد برمی‌آید تهدیدی نظامی است که روسیه در امتداد مرزها و سرزمین‌های اشغالی شرق اوکراین و کریمه ایجاد کرده است.از دیگر  برای عدم جنگ تمام عیار میتوان به نبود نیروهای روسی در مناطق نظامی جنوب و غرب اشاره کرد. همچنین روسیه با مستقر نکردن نیروهای  زمینی، دریایی و هوابرد کافی در پایگاه‌های آموزشی نظامی در نزدیکی مرز اوکراین و کریمه و افزایش تعداد نیروهای خود در فاصله ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتری مرز دولتی اوکراین عدم آمادگی خود را جهت این اقدام اعلام و قاطعیت خود را فقط در جهت حفظ امنیت مرز و سرزمین خویش اعلام نموده است.

جنگ تمام عیار، نامتعارف ترین سناریو برای روسیه است. چراکه جنگ هزینه های هنگفتی برای ارتش روسیه به همراه خواهد داشت . جنگ دربردارنده تحریم های بیشتر از سایر نقاط جهان بر علیه روسیه است. همچنین پشتیبانی ایالات متحده و ناتو از اوکراین و ارسال مجهزترین تجهیزات به اوکراین شانس برنده شدن آن را بالا خواهد برد. اما هزینه‌های جنگ که شامل تخریب زیرساخت‌ها و پتانسیل‌های اقتصادی اوکراین و قربانی شدن تعداد زیادی غیرنظامیان و نظامیان است اوکراین را از چنین ریسکی دور نگه خواهد داشت. همچنین مردم اوکراین خواستار جنگ با روسیه نبوده و ادعای مقامات این کشور را در خصوص جنگ تمام عیار مورد نقد و سرزنش قرار داده اند و خواستار رفتار دیپلماتیک از طرفین در جهت رفع تنش های بین المللی شده اند.(( Felix LightUpdated: January 24, 2022¹

2. جنگ سایبری

دومین سناریو شامل حملات سایبری است . حملات سایبری شامل عملیات‌های روانی مانند اطلاعات نادرست فعال، تهدید به بمب‌گذاری های ،  انتشار اطلاعات نادرست و… است.  از این روش سطح بالای تهدیدها و تنش ها را می توان به سرعت افزایش داد . این روش شکلی اساسی از جنگ ترکیبی و آمادگی برای خصومت های فعال تر است. انتشار اخبار کذب چون ورود نیروهای مسلح روسیه به شرق اوكراين و یا تلاش برای شکستن خطوط اوکراین و یا انتشار حملات تروریستی از طرف اوکراین همه اینها اخبار های تحریک آمیزی می باشند که رعب و وحشت را در میان مردم به وجود می آورد. در حال حاضر محتمل ترین سناریو از جانب روسیه برای دستیابی به اهداف خویش جنگ سایبری می باشد. جنگ سایبری یکی از روش های روسیه برای تضعیف اوکراین قلمداد می شود.

3. الحاق دونباس 

 سناریوی سوم در خصوص الحاق دونباس و برخی شهرهای اوکراین است. الحاق جمهوری های خلق دونتسک و لوهانسک، کشورهای به رسمیت شناخته شده ای که توسط جدایی طلبان طرفدار روسیه در منطقه دونباس، شرق اوکراین در سال ۲۰۱۴ اعلام شد یکی از برنامه‌های سیاسی روسیه است. قبلا رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین، اوکراین را به ارتکاب نسل‌کشی علیه جمعیت روس زبانان متهم کرد ، چنین اظهاراتی می‌تواند بهانه‌ای برای استقرار نیروهای رسمی در دونباس و شاید تصرف بخش‌هایی از مناطق تحت کنترل کی یف را فراهم سازد. البته استقرار نیروهای روسی در دونباس بیشتر برای ارزیابی واکنش های غرب بوده و روسیه  از اتهام دخالت خود در منطقه سرباز زده است. به اعتقاد مسکو درگیریهای دونباس درگیری های داخلی بوده و روسیه هیچ نیروی مستقر در این منطقه ندارد. با این حال تصرف شهرهای کلیدی توسط نیروهای مسلح روسیه بعید به نظر می‌رسد. چرا که پیچیدگی های بالای نگهداری آنها توسط نیروهای روسی و درصد آسیب آنها را بالا میبرد. از نظر سیاسی و نگاهی واقع‌بینانه تصرف شهرها امتیاز سیاسی برای کرملین به حساب نخواهند آمد و اعتراضات منفی را علیه روسیه به همراه خواهد داشت. بنابراین هیچ سودی برای کرملین در چنین سناریویی دیده نمی شود. (3Aug 2015)³

4. نبردهای دیپلماتیک

چهارمین سناریو را میتوان در نبردهای شدیدی دانست که در جبهه دیپلماتیک در حال جریان می‌باشد. دیپلمات‌های اوکراین سخت کار می‌کنند تا کمک‌های قابل توجهی را از طریق کشورهای عضو ناتو و اروپا دریافت نمایند. این اقدام اوکراین توانایی‌ها را تقویت می‌کند. تعدادی از دولت های غربی فعالانه از اوکراین حمایت کرده و تجهیزات و نیروی نظامی را به اوکراین ارسال داشته اند. بریتانیا به طور فعال برای توسعه نیروی دریایی اوکراین تلاش می کند و سلاح های ضد تانک در اختیار اوکراین قرار داده است. در این میان روسیه هم با استقرار نظامی خود در مرز اوکراین اهدافی چون بازدارندگی کی یف از  حملات به دونباس، وادار کردن غرب به قبول پیشنهادات امنیتی خود بوده است . تحقق این پیشنهادات از سوی ایالات متحده گامی موثر در کاهش تنش‌های اوکراین و روسیه دارد . از جمله این پیشنهادات امنیتی می‌توان به مواردی چون، منع دائمی اوکراین برای عضویت در ناتو ، پایان دادن به مانورهای نظامی ناتو در مرزهای روسیه  و خروج کامل ناتو از شرق اروپا اشاره نمود.

 بر اساس آخرین مذاکرات دیپلماسی که میان روسیه و مقامات آمریکایی صورت پذیرفته است اطلاعات دقیقی از بسته پیشنهادات و قبول آن توسط آمریکا در دسترس نیست. روسیه اعلام داشته مذاکره با آمریکا را راحت تر و سریعتر از رایزنی و مذاکره با ناتو و کشورهای اروپایی می داند. شایان ذکر است که هنوز آلمان هیچ واکنشی در خصوص تنش های میان روسیه و اوکراین انجام نداده است . تنها تهدیدی که می تواند از جانب آلمان روسیه را تحت‌الشعاع قرار دهد بسته شدن خط لوله نورد استریم ۲ است .گویا آلمان که به شرایط اقلیمی و جغرافیایی و اهداف استراتژیک روسیه با خبر است  و با سکوت راه خود را برای ادامه همکاری های دیپلماسی باز گذاشته تا بتواند سهم خود از طریق گاز روسیه را حفظ نماید. این در حالی است که یک‌سوم سهم گاز اروپا از روسیه خریداری می‌شود و روسیه از طریق این عامل می‌تواند اروپا را تحت فشار قرار دهد. ( Katia Bohdan Published January 27, 2022)²

با توجه به مطالب بیان شده به طور خلاصه می‌توان به این نتیجه رسید که تهاجم تمام عیار روسيه که اکثر یا تمام اوکراین را در آینده نزدیک تصرف کند بعید به نظر می‌رسد. امادر این میان سناریوهای تهدید کننده دیگری وجود دارد که می تواند محقق شوند. روسیه نيز برای انجام یک عملیات تهاجمی در مقیاس بزرگ باید تمام تلاش خود را در حفظ و نگهداری سرزمین‌های اشغالی داشته باشد . این اقدام خود قماری بزرگ برای روسیه محسوب می‌شود که هیچ نتیجه مثبتی را برای روسیه در بر نخواهد داشت. در واقع وقتی مولفه‌های غیر نظامی مانند انزوای بین المللی و تحریم ها را به این فرمول اضافه کنیم آنگاه به این نتیجه خواهیم رسید که تهاجم برای کرملین نيز نوعی خودکشی سیاسی محسوب می‌شود. 

منابع:

¹https://www.themoscowtimes.com/2022/01/24/what-scenarios-might-emerge-in-ukraine-a76135

²https://www.aljazeera.com/news/2022/1/27/ukraine-crisis-russians-hope-for-peace-as-the-world-talks-of-war

³https://ccl.org.ua/en/positions/five-scenarios-for-ending-the-war-in-ukraine/

واژگان كليدي: اوکراین, برگ برنده, چانه زنی, امنیتی, روسیه , تقابل, آمریکا , ناتو,معصومه محمدي,اوراسيا, سناریوهای حاکم