مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
دولت اسلامي عراق در زمان اشغال عراق شكل گرفت. در دو سال گذشته و بعد از حوادث سوريه گروه دولت اسلامي عراق موضوع تشكيل دولت عراق و شام را در قالب جديدي تحت عنوان داعش (دولت اسلامی در عراق و شام) مطرح كرد و سپس دولت اسلامی در عراق و شام تشكيل شد و در ماه هاي اخير بر حجم فعاليت ها خود در سوريه و عراق افزوده است. در اين بين با توجه به افزايش نقش داعش در مرزهاي عراق و سوريه و انفجارها و رويكردهاي اين گروه در عراق براي بررسي بيشتر نقش داعش در عراق گفتگويي با دكتر حسن هاني زاده كارشناس مسائل عراق داشته ايم.
واژگان كليدي: دولت اسلامی در عراق و شام، داعش، نفوذ و توان دولت اسلامی در عراق و شام در عراق ، رابطه القاعده و دولت اسلامی در عراق و شام، جبهه النصره
مركز بين المللي مطالعات صلح : در دو سال گذشته حضور و نفوذ نيروهاي داعش در داخل مرزهاي عراق چگونه بوده است؟
دولت اسلامي عراق و شام به گونه عملياتي وجود ندارد. اين گروه مجموعه اي از گروه هاي سلفي و تفكيري القاعده است كه تشكيل شده اند ولي عملا نتوانسته دولتي را شكل دهند اما به عنوان نمادي تبليغاتي و ترساندن دولت هاي سوريه و عراق طراحي شده و عمل ميكند. با توجه به شرايط موجود عراق دولت اسلامي عراق و شام چنين دولتي امكان عملياتي ندارد و شكل نخواهد گرفت، اما اين مجموعه همچون دولت امارت اسلامي طالبان در افغانستان به فعاليت هاي خود ادامه داده و هيچ گونه برنامه و طرحي براي سازماندهي دولت خود نداشته است. اين گروه به گونه غير مستقيم عمليات هايي ترويستي در عراق انجام داده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح : در يك سال گذشته نيروهاي دولت اسلامي عراق و شام درگيري هايي با ارتش عراق داشته است. وضعيت و توان نيروهاي داعش در عراق چگونه است؟
گروهها و مجموعه جبهه النصره، لوائ التوحيد، لوائ الاسلام، القاعده و عوامل حزب بعث سابق عراق در مجموعه اي قرار دارند و تلاش مي كنند تا به نوعي و بدون هدف ناامني ها را در عراق و سوريه گسترش دهند. اكنون حضور اين مجموعه به گونه عملياتي در عراق ملموس است، اما به دليل اختلاف در بين آنها و مجموعه هاي آنها نتوانسته اند به نقطه مشتركي دست يابند. آنها به دليل بافت اجتماعي و مذهبي عراق تلاش مي كنند تا با سازماندهي و ايجاد ناامني و درگيري هاي داخلي و منطقه اي از راه تجزيه عراق دولت خود را شكل دهند. اما بايد توجه داشت كه اين مجموعه خود از چند مليت مختلف تشكيل شده است و نمي تواند نظامي برخاسته از راي اكثريت در عراق را تشكيل دهد. لذا اين تصور كه بتوانند دولتي اسلامي در عراق تشكيل دهند مطابق با واقعيت نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح : به نظر ميرسد داعش در عراق به دنبال برقراري دولت اسلامي در عراق و شام از نگاه و منظر خود است. از نگاه داعش رويكردهايي چون موضوع انتخابات، نظر مردم، روند مسالمت آميز كسب قدرت مورد پذيرش نيست. اين گروه اكنون داراي چه اهدافي است؟
اين گروه بر اساس تلقي اشتباه به دنبال تشكيل دولت اسلامي شبيه دولت ها و خلافت هاي صدر اسلام است و تلاش مي كند تا دولتي خود را از خلافت اسلامي صدر اسلام ايجاد كند، اما با توجه به شرايط منطقه و جهان امكان شكل گيري چنين خلافتي وجود ندارد. هدف اين مجموعه آن است كه خلافتي را بدون نظام دمكراتيك و همراه با تفكرات القاعده اي ايجاد كند امري كه رويايي است و عملياتي نخواهد شد. در همين راستا اكنون تلاش مي شود تا در غرب عراق و منطقه سني نشين غرب كشور خلافت اسلامي را شكل دهد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : به نظر ميرسد حضور و نفوذ اصلي داعش بيشتر در استان هاي نينوا، صلاح الدين و انبار عراق جدي تر بوده و حضور آنان در مناطق ديگر محدود بوده باشد.آيا اين امر بيانگر آن است كه ارتباط داعش عمدتا غرب عراق است؟
با توجه به رويكرد سلفي مناطق غرب عراق مانند صلاح الدين و انبار سني نشين آنها داراي شهرونداني با نگرش سلفي هستند. همچنين در مناطق سني نشين عراق هم اين احساس وجود دارد كه در آينده دولت عراق نقش فراگيري نخواهد نداشت و مانند گذشته اقليتي بر اكثريت حاكميت نخواهد داشت بلكه همچنان اكثريت بر اقليت در عراق حاكم خواهد بود، لذا اكنون سلفي ها و سني هاي غرب عراق تلاش مي كنند تا از راه ايجاد ناامني به نوعي غرب عراق را از مناطق جنوبي و شمال عراق تجزيه كنند. اين امر در حالي است كه سني هاي معتدلي هم در مناطق غرب عراق حضور دارند و شرايط منطقه و استان هاي غرب عراق نيز به گونه اي است كه به نظر نمي رسد آنها از راه ناامني بتوانند عراق را تجزيه كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: گروه موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام » مسئولیت انفجارهای خونین اخير در اربیل عراق را برعهده گرفته است، حضور كنوني داعش در كردستان عراق چگونه است؟
به نظر مي رسد كه اين گروه نفوذ ويژه اي نداشته باشد، اما برخي از عوامل افراطي و اسلام گرايان سلفي در كردستان عراق با آنها همخواني و همنوايي دارند. بيش از نود درصد از شهروندان كردستان عراق مخالف حضور گروه هاي تروريستي در اقليم كردستان عراق هستند. به نظر مي رسد اين گروهها بكوشند ناامني را به مناطق عراق گسترش دهند تا به نوعي زمينه تجزيه عراق به سه بخش كرد نشين، سني نشين و شيعه نشين را فراهم كنند اما با توجه به بافت اجتماعي كردستان عراق داعش نمي تواند در كردستان عراق موفق گردد. ضمن اينكه اقليم كردستان هم از نظر امنيتي شرايط ويژه خود را داشته و نيروهاي امنيتي اقليم كردستان به شدت با حضور گروه هاي سلفي و تكفيري در اين منطقه مخالف هستند و اجازه حضور بيشتر داعش در اين منطقه را نمي دهند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : چه بازيگراني از حضور بيشتر داعش در عراق حمايت ميكنند؟
دولت عربستان سعودي و همچنين قطر تلاش مي كنند از راه تشكيل دولت خلافت اسلامي در عراق و شام از نفوذ شيعيان و علوي ها در عراق و سوريه بكاهند. اكنون عربستان به گونه مستقيم و قطر به گونه غير مستقيم در تقويت اين گروه ها نقش دارند. ضمن اينكه بندر بن سلطان رئيس سازمان امنيت عربستان يكي از فعالاني است كه در تقويت گروه داعش نقش مهمي ايفا ميكند. همچنين تمام كمك هاي تسليحاتي و مالي اين گره از سوي عربستان و قطر تامين ميگردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : در چه صورتي حضور داعش در استان هاي مختلف عراق افزايش مي يابد؟
اگر دولت سوريه نتواند در مقابل داعش ايستادگي كند و سوريه دچار فروپاشي گردد قطعا مجموعه داعش تلاش خواهند كرد كه در مناطق موازات با مرز عراق و سوريه بويژه در مرز استان هايي چون صلاح الدين و موصل با سوريه دولتي را ايجاد كنند اما با توجه به توانمندي دولت سوريه گروه هايي تروريستي و جبهه النصره نمي تواند به اهداف خود برسد. هر چند داعش تلاش مي كند همچنان در مناطق سني نشين عراق حضور داشته باشند.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
