کارشناس مسائل كردي
مركز بين المللي مطالعات صلح_ipsc
كردهاي سوريه هم اينك به عنوان بازيگراني در صحنه تحولات سوريه برجسته شده و پيگير منافع و خواسته هاي خود در تعامل با ديگر بازيگران هستند در همين راستا براي درك بيشتري از چگونگي نقش آفريني آينده كردها در صحنه ي تحولات و نوع نگاه به دولت سوريه گفتگويي با کارشناس مسائل كردي داشته ايم:
واژگان كليدي: اسد ، كردها، نقش آينده كردها ،سوريه، جايگاه آينده كردها ، رابطه كردها و دولت ، شورای عالی، حزب اتحاد دموکراتیک سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا تفاوتي در نوع نظام مطلوب سياسي کردهای سوریه در ميان کردهای سوري طیف پ.ک.ک و گروه های طیف نزدیک به بارزانی و … وجود دارد يا همگي خواستار خود مختاري يا استقلال كردها هستند؟
به نظر می رسد در هدف اعلام شده هیچیک اختلافی ندارند و همه بر چهارچوب سوریه تاکید می کنند. اما چگونگی تحقق این امر به مناسبات منطقه و جهانی مربوط است. به نظر می رسد کردها خود تاثیر اصلی را ندارند یا به عبارت دیگر توان آن را ندارند. دولت ترکیه اهدافی را در سوریه دنبال می کند که با اهداف ایران لزوما یکسان نیست. کشورهای عربی نیز برای خود اهدافی دارند از جمله حفظ تمامیت ارضی سوریه که ظاهرا مورد پرسش نیروهای داخلی سوریه از کردها و اپوزیسیون هم نیست. باوجود این، همه بر حفظ تمامیت ارضی سوریه پافشاری می کنند. روسیه پایگاهی دائمی برای خود در سوریه می خواهد و البته از داشتن رابطه با احزاب کرد مخصوصا حزب اتحاددمكراتيك نیز استقبال می کند. آمریکا هم به صورت نیم بند از کردها حمایت می کرده است.اکنون البته از سوریه خارج شده و تلاش می کند تا کردها را (حزب اتحاددمكراتيك) تشویق نماید به منبج برای نگهداری حوزه های نفتی مورد نظر آمریکا متوجه شوند. در عین حال آمریکا از هرگونه تغییر جدی در موقعیت کردها در سوریه حمایت نکرده است. این در حالی است که کردهای سوریه(عمدتا حزب اتحاد دمكراتيك) هر چند با اکراه – در ابتدا- به بخشی از هم پیمانان آمریکا تبدیل شدند و اکنون نیز احساس می کنند که آمریکا آنها را برای حفظ دوستی ترکیه رها کرده است.
بنابراین می توان گفت نداشتن استراتژی واحد یا نزدیک به هم و اصرار بر داشتن منحصر به فرد قدرت، اختلافات میان کردها را افزایش داده و مانع از دستیابی آنها به پیروزی و موفقیت هر چند محدود شده است.
البته تحلیل گران معتقدند که از یک سو آمریکا ممکن است در آینده-نزدیک یا دور – در نظر داشته باشد منطقه ای مستقل را در کردستان سوریه و احتمالا عراق ایجاد نماید. این امر ممکن است هر چند خوشایند نیروهای کرد باشد، اما قدر مسلم در حال حاضر و آینده در حد توان نیروهای کرد به تنهایی نیست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه جريان هاي تندرو و القاعده اي به كردهاي سوري و منطقه خودگردان كردي چگونه است؟
جریانات تندرو و القاعده ای ها به نسبت کردها در منطقه خود مدیریتی، عمدتا نگاهی خصمانه دارند. آنها در مجموع به انتقاد از رفتار کردها پرداخته اند که از در دشمنی مستقیم با دولت سوریه در نیامده است و به تشکیل نهاد خود مدیریت بسنده کرده اند. در ابتدا کردها هم بخشی از اپوزیسیون سوریه بودند و نماینده داشتند، اما بروز برخی از اختلافات میان آنها و کردها، موجب جدایی کردها از اپوزیسیون سوریه گردید. شکل گیری داعش و بروز انشقاق در صفوف اپوزیسیون سوریه، بحران را دامن گستر کرد و در نتیجه ی آن، اپوزیسیون سوریه در قالب ارتش آزادیبخش سوریه مواضع نزدیکی با ترکیه گرفت و بنابراین روبروی کردها قرار گرفت. داعش نیز که بر مبنای تکفیر اولیه ی همه ی گروه ها مخصوصا اهل سنت و کردها وارد میدان شدند، به جنگ با کردها پرداختند و در نتیجه آن، کردها هم در سوریه به جبهه مبارزه علیه داعش به رهبری آمریکا پیوستند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه كنوني دولت سوريه به منطقه خودمختاركردي چيست؟
به نظر نمی رسد که دولت سوریه علاقه چندانی به تامین حقوق کردها در چهارچوب یک خودمختاری منطقه ای یا آنچه امروز خود مدیریتی محدود نامیده می شود، داشته باشد. نیرویی هم که در حال حاضر بخواهد از این ایده حمایت کند وجود ندارد. اختلافات داخلی کردها و منازعه قدرت آشکار و پنهانی موجود نیز به دولت سوریه کمک می کند تا هیچ اقدامی انجام ندهد. اختلافات میان دولت های ترکیه و سوریه هم ظاهری به نظر می رسد. در نتیجه کردها توان لازم برای تاثیر گذاری بر روند سیاسی در سوریه را ندارند. به مدد این اختلافها و حمایت روسیه از دولت سوریه و به نوعی ایجاد تعادل قدرت ترکیه و سوریه توسط این کشور، اکنون چشم انداز مشخصی که بتواند به نفع کردها باشد دیده نمی شود. کشورهای عربی نیز هرچند با دولت کنونی سوریه زاویه دارند، اما اگر بحرانی در حد فروپاشی سوریه شکل بگیرد، به نظر می رسد با تمام توان در کنار دولت این کشور قرار می گیرند. شاید از همین منظر است که کردها به ایجاد تغییرات دمکراتیک در سیستم سیاسی کنونی سوریه معتقدند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به فشارهاي تركيه ايده خودمختاري يا استقلال كردهاي سوريه تا چه حدي مورد دسترس است؟
ترکیه خود با کردها مشکل دارد. وجود حزب کارگران کردستان در ترکیه، به عنوان مانعی برای رسیدن به یک راه حل سیاسی از سوی حزب دمکراتیک خلق ها تبدیل شده و در حال حاضر روابط کردها- HDP- با دولت بحرانی است. به نظر می رسد با توجه به این مشکل دولت ترکیه اراده ای برای پذیرش هرگونه تغییری در وضعیت کردهای سوریه ندارد و در این زمینه با دولت سوریه به طور ضمنی هم رای است. دولت ترکیه در نظر دارد درپی توافقات صورت گرفته با دولت روسیه، کردها را تا عمق 32 کیلومتری مرز خود عقب براند و این موقعیت را به طول حدود 120 کیلومتر با دو میلیون آواره سوری که کرد نیستند، پر کند. این امر را با هدف ایمن کردن مرزهای خود و در اصل برای تغییر ترکیب جمعیتی کردستان سوریه پیش می برد. امری که چندان با مخالفت واقعی سوریه روبرو نمی شود. زیرا به تحقق یکی از اهداف دولت سوریه کمک می کند. باید در نظر داشت که در وضعیت فعلی دولت ترکیه از نیروهای هوادار خود در میان آوارگان سوری غیر کرد، و به صورت نیابتی در لیبی استفاده می کند- گفته می شود حدود 4000 نیروی سوری در لیبی زیر پرچم ترکیه علیه ژنرال حفتر فعالیت می کنند-، از این رو ممکن است جابجایی این تعداد از نیروها را به تعویق بیاندازد یا در عمل نتواند چنین جابجایی را به انجام برساند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا ممكن است تركيه احساس خطر كند و دست به حمله ديگري بر ضد كردستان سوريه و اتحاد دمكراتيك زند؟
به نظر می رسد نه تنها وقتی احساس خطر کند، بلکه هر موقع اراده کند و مخالفتی از سوی روسیه نباشد، این کشور حمله خواهد کرد. آمریکاییها هم نشان داده اند که چندان مانع اراده ی دولت ترکیه نمی شوند. دوستی دو کشور در قالب اعضای ناتو همچنان استمرار دارد. مگر اینکه شرایط بگونه ای پیش رود که امریکا و اروپا تصمیم بگیرند ترکیه را از ناتو اخراج کنند.در این صورت ممکن است محدودیتهایی برای عمل ترکیه در سوریه ایجاد شود.
در دیدار اخیر رئیس جمهور پوتین و اردوغان در سوچی، توافق نامه ای میان دو کشور برای پایان دادن به درگیری ها به امضا رسید. همچنانکه گفتم بر اساس آن کردها تا عمق32 کیلومتری شمال سوریه عقب نشینی می کنند. این عقب نشینی در طول 120 کیلومتر مرز ترکیه و سوریه است و این منطقه زیر کنترل مشترک ترکیه و سوریه بر بخش بزرگی از مناطق مرزی قرار می گیرد. منطقه امن مذکور، بین شهر تل لبیض که از ابتدا به اشغال ترکیه درآمد و راس العین(سریکانی) قرار دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه روسيه امريكا و بازيگران ديگر جهاني به آينده نقش كردها در سوريه چيست؟
سخن گفتن در این مورد قدری مشکل است. از یک سو اختلافات کردها وجود دارد و تاکنون نیز راه برون رفتی وجود ندارد.طرفین یکدیگر را به وابستگی به یکی از کشورهای منطقه متهم می کنند و این امر مانع اجماع نظر میان آنها شده است. از سوی دیگر، مناطق کردنشینی که زیر اداره خود مدیریت دمکراتیک غرب کردستان هستند مناطق جداگانه ای هستند که وحدت سرزمینی ندارند. این مسائل تا حال مانع از آن بوده اند که کردها بتوانند به جلب نظر آمریکایی ها بپردازند یا موقعیت بالاتری در منطقه پیدا کنند. از جمله انتقاداتی که ابراهیم بیرو از رهبران سابق شورای میهنی کردهای سوریه به حزباتحاددمكراتيك گرفته است این است که تلاش دارد هم با دولت مرکزی سوریه نزدیک باشد، هم به آمریکا و روسیه نزدیک شود. به عبارت دیگر همه ی اطراف قضیه را در کنار خود داشته باشد. از نظر ابراهیم بیرو این امر ناشدنی است. در حالیکه اشکالی که حزباتحاددمكراتيك به نیروهای دیگر می گیرد این است که به ترکیه نزدیک هستند و با آنها ارتباط دارند.
با وصف چنین روابطی، می توان تصور کرد که هم آمریکاییها و هم روسها نیز، انتظاراتی از حزب اتحاد دمكراتيك داشته باشند. روسیه انتظار دارد آنها به دولت این کشور نزدیک شوند، در حالیکه آمریکا برخلاف آن انتظار دارد که این حزب خود را برحذر دارد. از این رو، و با در نظر گرفتن نقش سایر کشورها در منطقه، نمی توان انتظار داشت که در آینده نزدیک تحول اساسی در موقعیت کردها ایجاد شود. مگر اینکه تغییراتی از نوع فروپاشی دولت یا عقب نشینی ترکیه از شمال عراق روی دهد یا قدرت های جهانی از جمله آمریکا اراده ی دیگری داشته باشند، روی دهند. همه این امور نیز منوط به وجود یک اتحاد کلی یا نسبتا هماهنگ در میان کردها است که در حال حاضر وجود ندارد.
