فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
نشست ناتو در آخر ژوئن 2023 پیرامون جنگ اوکراین در ویلنیوس پایتخت جمهوری لیتوانی، کشوری در شمال قاره اروپا و عضو پیمان شنگن برگزار شد. این اجلاس در حالی شکل گرفت ،که تا به حال هیچ راهی برای پیش بینی زمان و چگونگی پایان جنگ بین روسیه و اوکراین – که به یک جنگ نیابتی با مشارکت امریکا و شرکای استراتژیک آن تبدیل شده است – وجود ندارد. روسیه با چهار کشور عضو ناتو از روی زمین هم مرز است و ساحل دریای سیاه را با دو کشور دیگر مشترک است. گستره مشارکت غیرمستقیم متحدان ناتو در جنگ از نظر دامنه نفس گیر است. حمایت ها شامل ده ها میلیارد دلار تسلیحات و سایر کمک های ارائه شده به اوکراین، پشتیبانی اطلاعات تاکتیکی، نظارت و شناسایی به ارتش اوکراین، میلیاردها دلار حمایت مستقیم بودجه ای ماهانه از کیف و تحریم های اقتصادی است که علیه روسیه اعمال می شود.
با این وجود، اوکراین حملات متقابل خود علیه روسیه را ادامه نداده و بیشترین قلمرو هایی را که در سال 2022 از دست داده بود، پس نگرفته است. روسیه تحت رهبری پوتین در حال انجام یک افزایش نظامی بزرگ است. بنظر می رسد ، اوکراین اکنون با یک جنگ فرسایشی تلخ علیه نیروهای روسی که به طور پیوسته در حال رشد هستند، مواجه است. اوکراین نجات خود را در ویلنیوس می دانست. اما این که نشست ناتو در ویلنیوس ،چه میزانی در تحکیم روابط امنیتی بلندمدت اوکراین با غرب نقشی اساسی داشت؟و انتظارات کیف از غرب تا چه حدودی در اجلاس سران و فراتر از آن تامین شد؟ و اوکراین چه حمایتی از ویلنیوس دریافت کرد؟موضوعی است که به آن خواهیم پرداخت.
-سود روسیه از جنگ طولانی در اوکراین
جنگ طولانی روسیه یک هدف ذاتی کرملین نیست، بلکه انطباق کرملین در تعقیب اهداف حداکثری خود در اوکراین است.با این حال، توانایی کرملین برای حفظ یک جنگ طولانی در اوکراین مشخص نیست، و به طور نامتناسبی به این بستگی دارد که آیا روسیه زمان و مکان برای بازسازی توانایی‌هایش داده شود یا خیر.
توانایی کرملین برای تهدید آمریکا و ناتو، و همچنین آینده قدرت روسیه در سطح جهانی، به طور نامتناسبی به دستاوردها یا ضررهای روسیه در اوکراین بستگی دارد.غرب توانایی برای شکل دادن به نتیجه جنگ در اوکراین دارد. مشکل غرب ادراک است. حمله روسیه به اوکراین یک جنگ طولانی برای آمریکا نیست، زیرا آمریکا در این جنگ شرکت نمی کند. اوکراین از خود در برابر روسیه دفاع می کند و آمریکا از اوکراین حمایت می کند. لذا آمریکا درگیر جنگ نیابتی نیست. (1)
بسیاری از تحلیلگران سناریوهایی را برای مسیر کوتاه مدت جنگ – یا حتی برای پایان بازی ها – مطرح کرده اند. غرب و اوکراین این جنگ را طولانی یا گسترش نمی دهند. زیرا حمله روسیه به اوکراین کاملاً یک جنگ انتخابی است. کرملین می تواند در هر مقطعی پایان آن را انتخاب کند.واضح است اولویت اصلی آمریکا اجتناب از جنگ روسیه و ناتو است.زیرا ارتش آمریکا درگیر یک جنگ داغ با کشوری خواهد شد که دارای بزرگترین زرادخانه هسته ای جهان است.
یک درگیری طولانی مدت، برای آمریکا مزایای بالقوه ای دارد. نیروهای روسیه همچنان مشغول اوکراین خواهند بود و بنابراین پهنای باندی برای تهدید دیگران ندارند. یک جنگ طولانی تر ارتش روسیه را بیشتر تنزل می دهد و اقتصاد روسیه را تضعیف می کند. یک جنگ طولانی همچنین فشار را بر دولت‌های اروپایی برای ادامه کاهش وابستگی انرژی به روسیه و هزینه‌های بیشتر برای دفاع خود حفظ می‌کند. (2)
از طرفی سایر شرکای استراتژیک در آسیا، منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و سایر نقاط جهان، اوکراین را به عنوان آزمایشی برای توانایی آمریکا فراتر از شرایط نظامی خواهند دید. برخی نیز جنگ را آزمونی می‌دانند که نشان می‌دهد ایالات متحده چقدر بر چین تمرکز دارد.اگر آمریکا در برخورد با اوکراین لنگ بزند، امنیت و نفوذ خود را نسبت به دو قدرت بزرگ با ناتوانی در پرداخت بهای معامله با یک قدرت از دست خواهد داد.(3)
امریکا نمی تواند بدون کمک به اوکراین برای آزادسازی قلمرو خود از جنگ طولانی روسیه در اوکراین اجتناب کند. اولویت‌زدایی از قلمرو – همان طور که برخی استدلال می‌کنند ،(4)فقط خطر یک جنگ طولانی را افزایش می‌دهد. قلمرو، بخش اصلی توانایی روسیه برای حفظ این جنگ، در کنار نیروی انسانی و تجهیزات است . هر سرزمینی که روسیه در اوکراین در اختیار دارد برای همیشه به پایگاه نظامی روسیه تبدیل خواهد شد.
از طرفی ناتو می داند وقفه در حرکت اوکراین یک مزیت سه گانه برای روسیه ایجاد می کند: فرصتی برای نیروهای روسی برای تثبیت خط مقدم و بازسازی. کاهش فشارهای داخلی بر پوتین، ؛ و فرصتی برای کرملین برای استفاده از روایت در فضای اطلاعاتی بین المللی – و به ویژه غربی. (5) این امر به روسیه اجازه می دهد تا خطوط دفاعی خود را تثبیت کند. (6)
حمایت غرب که نیازهای میدان نبرد اوکراین را پشت سر می گذارد، این است که چگونه این جنگ طولانی و پرهزینه می شود. برنامه ریزی برای تأمین منابع فقط ضد حمله بعدی اوکراین – اما نه عملیات بعدی اوکراین – خطر یک جنگ طولانی را افزایش می دهد. برخی استدلال می کنند که غرب باید به مرحله بعدی ضد حمله اوکراین کمک کند و از نتایج آن برای آوردن روسیه به میز مذاکره استفاده کند. (7)این رویکرد با توجه به اهمیت زمین برای استراتژی کرملین ناقص است. کرملین نیز هیچ علاقه ای به مذاکرات واقعی نشان نداده است، و بعید است که حمله بعدی اوکراین به تنهایی آن را تغییر دهد.(8)
– نقش نشست ناتو در ویلنیوس در تحکیم روابط امنیتی بلندمدت با اوکراین
نشست ویلنیوس ناتو را برای روزهای سخت پیش رو آماده می کند. سه موضوع اصلی در دستور کار نشست ویلنیوس وجود داشت – طرح‌های دفاعی جدید، تعهدات هزینه‌ها و مسیر اوکراین برای عضویت در ناتو – که برای توانایی ناتو در مدیریت تهدید روسیه در سال‌ها و دهه‌های آینده اهمیت حیاتی دارند. از آن جایی که این اجلاس در زمان یک تغییر دوره ای نه تنها برای امنیت اروپا، بلکه برای امنیت بین المللی برگزار شد، اهمیت آن فراتر از اروپا بود. تصمیماتی که در اجلاس ویلنیوس اتخاذ شد، سیگنال هایی را به متحدان و همچنین دشمنان در مورد توانایی و عزم ناتو برای مدیریت تهدید روسیه ارسال گردید. (9)
اگرچه اوکراین سال گذشته رسماً برای پیوستن به ناتو درخواست داد، اما در نشست سال 2023 در ویلنیوس، ناتو تشخیص داد که آینده اوکراین در ائتلاف است، اما در مورد شرایط پیوستن مبهم باقی ماند.همان طور که رئیس جمهور اوکراین نیز گفت:در طول جنگ نمی‌توانیم عضو ناتو شویم، اما باید مطمئن باشیم که بعد از جنگ نیز عضو ناتو خواهیم شد. (10)موضع ائتلاف در مورد درخواست اوکراین برای ناتو سوال کلیدی پیش از نشست ویلنیوس بود. در حالی که عضویت قریب الوقوع در کارت ها نبود، زیرا همه طرف ها، از جمله اوکراین ، قبلاً توافق کرده بودند که تا پایان جنگ صبر کنند این موضع نشان دهنده تمایل ایالات متحده و سایر متحدان برای به حداقل رساندن هرگونه خطر روسیه برای تشدید درگیری در اوکراین یا فراتر از آن است.اوکراین تنها ارائه کمک های اضافی در صورت تجاوز بیشتر و افزایش کمک های نظامی و مالی در ویلنیوس دریافت کرد.همانطور که انتظار می رفت، متحدان بر سر تعهد جدید برای صرف حداقل 2 درصد تولید ناخالص داخلی برای دفاع توافق کردند. (11)
با این حال، هیچ مسیر روشنی برای عضویت اوکراین در بیانیه ویلنیوس وجود ندارد.در واقع، زبان بیانیه مبنی بر این که “ما در موقعیتی خواهیم بود که در صورت توافق متحدان و برآورده شدن شرایط، از اوکراین برای پیوستن به ائتلاف دعوت کنیم” به همان اندازه مبهم است که بیانیه بدبخارست در سال 2008 که وعده می داد اوکراین “عضو” خواهد شد. این در واقع یک اجلاس اتحاد بود، و پیشرفت در مورد الحاق سوئد به ناتو به ویژه به این حس کمک کرد.(12)
سخن پایانی
فراتر از پتانسیل دستاوردهای روسیه و پیامدهای اقتصادی برای اوکراین، اروپا و جهان، یک جنگ طولانی پیامدهایی برای سیاست خارجی آمریکا نیز خواهد داشت. توانایی آمریکا برای تمرکز بر دیگر اولویت های جهانی خود – به ویژه رقابت با چین ، محدود خواهد ماند. در نهایت، مدت زمان جنگ مستقیماً با دو مورد احتمالی. استفاده روسیه از سلاح‌های هسته‌ای و تشدید درگیری روسیه و ناتو مرتبط خواهدبود.لذا بنظر می رسد پایان جنگ باسه راه ممکن است: پیروزی مطلق، آتش بس، و حل و فصل سیاسی.(12)بنابراین، چهار گزینه برای تغییر این پویایی ها در جلو آمریکا در نشست 2024 واشنگتن قرار دارد: شفاف سازی برنامه های خود برای حمایت آتی از اوکراین، تعهد به امنیت اوکراین، صدور تضمین در مورد بی طرفی این کشور و تعیین شرایط برای رفع تحریم ها برای روسیه.(13)
با این حال، از دید بسیاری در غرب امنیت و حاکمیت اوکراین در دراز مدت به نفع اعضای اتحادیه اروپا و ناتو است. اوکراین اگر به طور کامل یا جزئی توسط روسیه اشغال شود، وضعیت امنیتی اروپا را به میزان قابل توجهی بدتر خواهد کرد. لذا حمایت نظامی از اوکراین به دفاع از نظم مبتنی بر قوانین در اروپا و در نتیجه به امنیت، ثبات و رفاه اروپا کمک می کند. همچنین اگر ارتشی که اکنون یکی تجربه‌ترین ارتش‌های اروپاست، پس از جنگ در ناتو ادغام شود، وضعیت امنیتی اروپا پایدارتر خواهد بود.تحلیلگران سیاسی غربی سه مورد را پیشنهاد می کنند:غیرنظامی کردن روسیه ،هسته ای کردن یک جانبه اوکراین، و ادغام اوکراین در سیستم های دو یا چند جانبه دفاع جمعی.(14)
References
1- https://www.wsj.com/articles/ukraines-volunteer-soldiers-face-unexpected…
2-https://www.rand.org/pubs/perspectives/PEA2510-1.html
3-https://www.csis.org/analysis/how-and-does-war-ukraine-end-need-grand-strategy
4- https://www.rand.org/pubs/perspectives/PEA2510-1.html
5- https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign…
6- https://understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-ass…
7-https://reader.foreignaffairs.com/2023/04/13/the-west-needs-a-new-strate…
8- https://www.nytimes.com/2023/04/24/us/politics/ukraine-russia-war-spring…
9-https://icds.ee/en/vilnius-summit-prepares-nato-for-tough-times-ahead/
10-https://www.csis.org/analysis/what-will-happen-natos-summit-vilnius
11- https://www.csis.org/analysis/what-happened-natos-vilnius-summit
13-https://www.rand.org/pubs/perspectives/PEA2510-1.html
واژگان کلیدی: تاثیر ,ویلنیوس , تحکیم ,روابط ,امنیتی ,بلندمدت ,اوکراین , ناتو
