مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نقش قطر در حوزه منابع نفت و گاز و همچنین توانایی تولید آن در یک دهه گذشته بسیار افزایش یافته است . در این بین با توجه به بحران کنونی روابط قطر و کشورهای عربی و پیامدها و منافع آنان برای بازار جهانی انرژی و ايران گفتگویی با دکتر حسن مرادی داشته ایم:
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر به گذشته نقش قطر در حوزه منابع نفت و گاز و همچنین توانایی تولید آن در چند سال گذشته قطر چه رویکرد و چه اهدافی را در این زمینه پی‌گیری کرده است؟
قطر کشوری است که به دلیل دارا بودن منابع عظیم گاز به خصوص در حوزه پارس جنوبی که با ما مشترک است، یکی از بزرگترین تولیدکننده‌های گاز مایع LNG در جهان است و حتی می‌توانیم بگوییم بزرگترین تولیدکننده گاز مایع LNG در جهان است. گاز LNG در حقیقت فناوری و هنری است با کمک و امداد از تکنولوژی و فناوری روز، گاز را ۱۶۰ درجه سرد می‌کنند و به گاز مایع تبدیل می‌کنند. این گاز کیفیت و کارایی بسیار بالایی در تولید همه نوع سوخت ( سوخت اتومبیل، سوخت قطارها و حمل و نقل عمومی و جاده‌ای) دارد. از این بعد قطر در جهان اول است و نفوذ بسیار بالایی دارد و تکنولوژی بالایی را به استخدام خود گرفته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: وضعیت کنونی تحریم‌ها و اختلال روابط با کشورهای عربی شورای همکاری چه تأثیری بر توانایی قطر در حوزه هیدروکربنی به خصوص گاز و همچنین تجارت گاز و نفت این کشور گذاشته است؟
در حوزه نفت نگرانی‌ای موجب شد حدود یک دلار قیمت برنت پایین آید. نگرانی دیگر این است که اتحادی که کشورهای عضو اوپک با کشورهای غیرعضو اوپک به موجب این مسأله شکسته شود و باعث شود که آن اتحاد با این بحرانی در قطر ایجاد گسیخته شود. اما آن بخشی که روابط گازی قطر با همسایگانش برمی‌گردد به بحران برمی‌خورد. کما این که قطر حدود ۲ میلیارد مترمکعب گاز را به همسایه‌های خود از جمله امارات صادر می‌کند این مسأله می‌تواند در این روند و تأمین گاز قطر برای همسایگان خود بحران و تنش ایجاد کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مشکلاتی به وجود آمده چه تأثیری دیپلماسی انرژی قطر و همچنین جایگاه تولید انرژی قطر در نظام بین‌الملل دارد؟
در بعد انرژی بیشتر باید از نگاه گاز بنگریم و در زمینه نفت خیلی شاخص نیست، اگر چه خیلی از منابع قطر نفت و گاز توأمان است، اما آن چه در قطر شاخص‌تر است تولید گاز قطر است (که تولید نسبتاً بالایی و توان تبدیل به LNG آن مهم است). این بحران می‌تواند در درازمدت زیان‌هایی را برای بازار به دنبال داشته باشد و ولی فکر می‌کنم کشورهای اروپایی و حتی کشورهای همسایه اجازه ندهند که این بحران طولانی شود. چون اگر طولانی شود قطعاً اثر منفی خواهد داشت و این روابط انرژی کشورها را به هم می‌زند، بنابراین احتمال تلاش برای تفاهم زیاد است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به رقابت گازی ایران و روسیه و سایر تولید‌کنندگان مثل الجزایر با قطر در چه صورتی می‌تواند افزایش بحران در مورد قطر تهدیدی برای سایر بازیگران صادرکننده‌ی گاز ایجاد شود؟
این مسأله اگر در بلندمدت طولانی شود، می‌تواند نوساناتی را ایجاد کند. در کوتاه مدت خیلی متصور نیست چون می‌خواهند روابطشان را با قطر قطع کنند، آنها به دنبال مارکت و بازار جدید می‌گردند تا نیازهایشان را تأمین کنند و اگر قطر هم فرستنده انرژی است، به طبع از نظر درآمدی بانقصان روبه‌رو خواهد شد. بنابراین بیشتر در دراز مدت اثر خواهد گذاشت به خصوص با امارات که روابط حسنه‌ای در تبادلات گازی داشته است، می‌تواند اثر بگذارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در صورت تداوم بحران قطر با کشورهای همسایه آیا می‌تواند روی قیمت حامل‌های گازی در سطح جهانی تأثیر گسترده بگذارد و آن را افزایش دهد؟
بله، در بلندمدت می‌تواند نقش فزاینده داشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: فرصت‌ها یا تهدید‌های چالش قطر برای ایران چیست؟
در حوزه‌ی گاز هم ایران می‌تواند همکاری‌های گسترده‌تری را با قطر داشته باشد. در این بین یکی از نگرانی‌هایی که از وضعیت جدید یعنی قطع رابطه دیپلماتیک ۴ کشور مصر، عربستان سعودی، امارات و بحرین با قطر این است که منابع غذایی قطر تحلیل می‌رود و قطر به شدت از نظر منابع غذایی وابسته است به طوری که ۳/۳ میلیارد دلار واردات مواد غذایی قطر در سال ۹۴ یا ۹۵ میلادی بوده است. که رقم بسیار بالایی است به طوری که ۵۸ میلیون دلار فقط نان وارد کرده است حتی نوشیدنی‌ها و آب و … به شدت وابسته است. با توجه به فضایی به وجود آمده است یکی از بزرگترین کارهایی (که از بازار نفت و گاز مهم‌تر است) رساندن مواد غذایی دارای برندهای بالای کشور مثل لبنیات و.. به قطر است که نگرانی این کشور را از کمبود مواد غذایی رفع کنیم. یکی از مسائلی که به طور جدی برای قطر مطرح است واردات مواد غذایی است که ما برخی از این واردات را حتی از منابع اروپایی تأمین کنیم. یک نیاز فوری قطر در باب مواد غذایی است و آن قدر که مواد غذایی اهمیت ویژه و فوق‌العاده برای روابط ما و قطر دارد گاز ندارد. در بعد دیگر ایران باید نگاه به آینده داشته باشد و از این فرصت استفاده کند و اگر نیازی را همسایگان قطر یا قطر دارد بتواند آن نیازها را برآورده کند و اگر قطر هم با کمبودهایی مواجه است بتواند آنها را تأمین کند و یک نقش تسهیل‌کننده (چه برای قطر چه برای کشورهایی که نیازهایشان را از قطر تأمین می‌کردند) داشته باشد و بتواند بخشی از آن نیازها را تأمین کند. مشکلی ما در این این حوزه این است که ما توان LNG نداریم که اگر توان LNG داشتیم بهترین فرصت برای ما بود که یک جهش اقتصادی ایجاد کنیم و می‌توانستیم با LNG این نقصان‌ها را جبران کنیم. اما اکنون می‌تواند در سایر رشته‌ها مثل PLG و CNG این کمبودها را که از قطر تأمین می‌شده جبران کنیم که نیاز به مذاکره و موشکافی و مداقه دارد تا ما بتوانیم بازارهای هدف و رقیب را بشناسیم و بتوانیم از فرصت‌ها استفاده کنیم و قراردادها مناسبی را در زمان مناسب که هر چه سریعتر است با کشورهای همسایه ببنیدم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ایران و قطر با توجه به مشکلات قطر با کشورهای عربی در چه صورتی می‌توانند مدلی از همکاری گازی را به اجرا بگذارند که ایران به ترانزیت گاز قطر به سایر کشورها تبدیل شود؟
باید به توان LNG قطر اشاره کرد که بزرگترین توان بین‌المللی و جهانی است، اگر بتوانند انتقال تکنولوژي دهند که کار بزرگی است و اگر نتوانند در حقیقت با صادرات LNG و با میانجی‌گری و دلالی در بخش LNG ما می‌توانیم گاز LNG هم برای مشتریان قطر در اروپا ببریم. یعنی حجمی که قطر به این ۴ کشور همسایه صادر می‌کرده یا می‌داده (که البته همگی‌شان LNG وارد نمی‌کردند) ما این خلأ و این نیاز را پر و جبران کنیم.
واژگان کلیدی: گاز، صادرکننده گاز، اوپک گازی ،بحران روابط قطر و کشورهای عربی ، بازار جهانی، انرژی و ايران
