دکتر رضا دهقانی
کارشناس مسائل ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اهداف اقتصادی اردوغان از سفر به هند
آخرین سفری آقای اردوغان به هند در زمان نخست وزیری خویش در سال 2008بود.. سفری اخیرا به هند از چند منظر واجد اهمیت است: نخست اولین سفر خارجی آقای اردوغان بعد از همه پرسی تغییر قانون اساسی ترکیه سفر به هند است و از این منظر مهم است. در حالی که همه پرسی در ترکیه با اما و اگرهایی همراه بود و حتی احتمال تقلب نیز در آن وجود داشت. همچنین از نظر امنیتی و از نظر شاخص های اعتراضات مردمی ترکیه وضع چندان مساعدی نداشت. (کما این که اتحادیه اروپا نیز نسبت به این همه پرسی سوالات بسیاری داشت) به نظر سفر آقای اردوغان به هند (کشوری که جز دموکراسی های برتر دنیاست و جز معدود دموکراسی های پارلمانی جهان است) یک سفر حساب شده است. در بعد دیگری در حالی که روابط ترکیه و اتحادیه اروپا و غرب بسیار بحرانی است و وقتی صحبت از اعدام می شود، اتحادیه اروپا پرونده پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را برای همیشه بسته اعلام میکند. ترکیه برای برون رفت از این مخمصه به هند (به عنوان یک کشور پر جمعیت) توجه میکند.
علاوه براین در روابط ترکیه و هند اقتصاد مهم است. با توجه به کاسته شدن از ارزش پول ملی ترکیه و مسائل دیگری (مانند مسئله تجارت) در اکثر تحلیل های رسانه های مختلف بر بحث تجارت که مقصود اصلی سفر آقای اردوغان است، تاکید کرده بودند. در واقع باید گفت تجارت خارجی هند و ترکیه در حدود شش و نیم میلیارد دلار است. در واقع، این تراز تجارت به نفع هندی هاست و سهم ترکیه از این میزان، تنها 650 میلیون دلار است. به همین خاطر آقای اردوغان تاکید کرد که باید تجارت به نفع دو طرف باشد. نکته دیگر و مهم این است که ترکیه و هند جز گروه ای بیست است در حال توسعه می باشند و مراتبی از توسعه را طی کرده اند. هند کشوری بسیار پر جمعیت می باشد که می تواند مقصد خوبی برای کالاهای ترکیه باشد.
در بعد دیگری در حالی که روابط ترکیه و اتحادیه اروپا و غرب بسیار بحرانی است و وقتی صحبت از اعدام می شود، اتحادیه اروپا پرونده پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا را بسته اعلام میکند. ترکیه برای برون رفت از این مخمصه به هند (به عنوان یک کشور پر جمعیت) توجه میکند. در واقع بعد از سرخوردگی اردوغان و رهبران حزب عدالت و توسعه از اروپا ، هند پر جمعیت می تواند روزنه امید برای آن ها شود. در واقع تلاش است تا بتوانند هند را در این مقطع زمانی جایگزین اتحادیه اروپا کنند. اگر نه ترکیه هم برای همیشه اتحادیه اروپا را ترک کند، اما در شرایط فعلی که ارتباط خوبی با اتحادیه اروپا ندارد، قصد دارد که با سیاست چند جانبه گرایی خود را به طرف شرق بچرخاند و این بار به سمت هند پر جمعیت و پر قدرت رود (که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان در چند سال آینده جز اقتصادهای برتر دنیا محسوب خواهد شد).
گذشته از این در سفر آقای اردوغان و صحبت های او با مقامات هندی بحث سرمایه گذاری شرکت های هندی در ترکیه مطرح است. در واقع در شرایط فعلی که سرمایه اروپایی وارد ترکیه نمی شود، و بخش بزرگی از صنایع ترکیه به سرمایه گذاری خارجی وابسته است. (با تیره شدن روابط ترکیه و اتحادیه اروپا) اکنون بسیار برای ترکیه حائز اهمیت و بسیار نیازمند تزریق سرمایه خارجی است. در واقع میزان سرمایه گذاری شرکت های هندی در ترکیه و بالعکس چندان مناسبتی با هم ندارند و موازنه ای بین آن ها نیست. شرکت های ترکیه حدود 212 میلیون دلار در هند سرمایه گذاری کرده اند. در حالی که ارزش سرمایه گذاری شرکت های هندی در ترکیه تنها صد میلیون دلار است. هدف اقتصادی آقای اردوغان و تیم صد نفره از کارشناسان اقتصادی که همراه او این است که که موازنه ای در این مسئله برقرار شود.
حوزه دیگری که آقای اردوغان بر آن پافشاری دارد و در ملاقات خود با نخست وزیر هند نیز بر آن تاکید کرد، بحث توافق نامه تجارت آزاد است. قصد آن است که بین هند و ترکیه تجارت آزادی برقرار باشد. چرا که ترکیه به خوبی می داند که هند یک بازار بزرگ یک میلیاردی با یک میلیارد نفر جمعیت می تواند بازار خوبی را برای کالاهای ترکی داشته باشد و این امر می تواند جهشی به اقتصاد ترکیه دهد. کما این که در توافق نامه هر دو تاکید دارند که در مبادلات خود دلار را حذف و بیشتر از پول ملی خود استفاده کنند. به علاوه به دلیل درگیر شدن ترکیه در مسائل مربوط به سوریه و بحث سلفی ها و تکفیری ها و اوضاع ناامنی در ترکیه از تعداد توریست ها به ویژه اروپایی ها کاسته شده، و این تاثیر بسیار مستقیمی در کسب درآمد ترکیه داشته است. بنابراین یکی از اهداف اصلی آقای اردوغان، تشویق گردشگران هندی به ترکیه است. هند با جمعیت زیاد حدود 79 تا 80 هزار از ترکیه دیدن می کنند و هدف آقای اردوغان این است که این میزان را افزایش دهد.
اهداف فرهنگی و سیاسی اردوغان از سفر به هند
نکته ای دیگری که آقای اردوغان نیز به آن اشاره کرد، مسئله روابط فرهنگی هند و ترکیه است. آقای اردوغان در چند نوبت بر روابط تاریخی و فرهنگی (که به حکومت های ترک در هند بوده اند،) اشاره کرد. این می تواند بخشی از برنامه نو عثمانیسم آقای اردوغان باشد که تا هند را از نظر فرهنگی بخشی از برنامه نوعثمانیسم هندی قلمداد کند. علاوه بر آن دو کشور به مسئله تروریسم و مسئله جهانی آن نیز توجه دارند. نخست وزیر هند در قطع شبکه های تروریستی و قطع منابع مالی آن ها تاکید کرد و آقای اردوغان هم در گفتگوهای خود تاکید کرد که مبارزه ما با تروریسم یک مبارزه بی امان خواهد بود. جدا از این نخست وزیر هند در مورد اصلاح ساختار شورای امنیت، معتقد است که شورای امنیت با این ساختار فعلی نمی تواند مشکلات موجود را برطرف کند. هند سالیانی است که حق خود را کرسی دائمی شورای امنیت می داند.
هند و جایگاه ترکیه
ترکیه نیز از چند منظر برای هند حائز اهمیت است، نخست موقعیت استراتژیک و پتانسیل بسیار بالای اقتصادی دارد و می تواند دروازه ای برای هند به سمت اروپا و شمال آفریقا و آسیای غربی باشد. اما تنها نکته ای که باعث نگرانی دو طرف است، مسئله پاکستان است و آقای اردوغان نیز تاکید کرد که اگر مسئله کشمیر حل شود، باعث آرامش همگان خواهد شد. هند می داند که روابط خوب ترکیه و پاکستان نمی تواند باعث نزدیکی هند و ترکیه شود و اولویت ترکیه، نخست پاکستان است. آقای اردوغان نیز تاکید کرد که می تواند در این مسئله میانجیگری کند. در نهایت به نظر می رسد هند و هم ترکیه قصد دارند بر پایه روابط اقتصادی، روابطی استراتژیکی را طرح کنند. در منطقه نیز مخالف آنچنانی برای این روابط نیست. اما تنها کشوری که می تواند نگران این روابط باشد، پاکستان (که رقابتی دیرینه با هند دارد) است. تلاش ترکیه این است که با یک چند جانبه گرایی و منطقه گرایی، اختلاف هند و پاکستان حل شود و با خیال راحت تری روابط هند و ترکیه تعمیق پیدا کند.
واژگان کلیدی: روابط، ترکیه ، هند ، اردوغان ، هندوستان، اهداف، اقتصاد، توریسم
