مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ترس از گسترش فعالیت های گروه تروریستی داعش، آمریکا را بر آن داشت تا طی فراخوانی همه کشورها را به ائتلافی ضد تروریستی دعوت کند. ائتلافی که در پاریس برگزار شد . در این بین راه اندازی ائتلاف بین المللی علیه داعش شاهد گونه جدیدی از ائتلاف سازی توسط آمریکا هستیم که نقش های اساسی بر عهده دیگران و بویژه کشورهای عربی است. در این بین برای واکاوی آینده این ائتلاف و چگونگی نگاه اعراب بدان اعضا گفتگویی با قاسم محب علی داشته ایم:
واژگان کلیدی: ائتلاف بر ضد داعش، ائتلاف ، داعش، امریکا و داعش ، اعراب و داعش
مرکز بین المللی مطالعات صلح:
داعش مسئلهای است که تقریبا با سیاستهای داخلی کشورهای عربی خلیج فارس، شمال افریقا، کشورهایی که در حاشیهی همسایگی عراق هستند، ارتباط مستقیم دارد. اگر هر کدام از اینها را بررسی کنیم، برخوردشان با مسئلهی اسلام گرایی سیاسی یا برخوردهای متفاوتی دارند. مثلا در مصر بیشتر اخوان المسلمین مطرح است و مشکل اصلی حکومت مصر، اخوان المسلمین است که با قطر تفاوت دارد. قطر شاید نزدیکی بیشتری با اخوان المسلمین داشته باشد. بنابراین هرکدام از اینها از موضع متفاوتی نسبت به مسئلهی جریاناتی که در عراق و سوریه فعال هستند، نگاه میکنند. این مواضع تحت عنوانهای مختلف است در جامعهی اهل سنت این کشور و منطقه ریشه دارند و میتوان برای آنها سوابق و روابط و ارتباطات مختلفی را پیدا کرد. لذا باید مشکلی را درونی اینها دید که درمورد این قضیه با هم همخوانی ندارند. در این بین امریکا سعی کرده است تفکیکی بین مسئلهی عراق و سوریه بهوجود بیاورد. در مسئلهی عراق موضع جامعهی بین المللی روشن است و در آنجا از بازسازی ائتلاف سابقی که درمورد عراق وجود داشت و عمدتا کشورهای غربی و ناتو بودند، استفاده میکند. در مورد سوریه با توجه به مشکلاتی و اختلافاتی که در جهان عرب و منطقه بود و مخصوصا که بهنوعی تضاد مذهبی در سوریه از اتحادیههای عربی و کشورهای عرب استفاده میکند. درواقع غرب آنها را برای عملیات در سوریه یا برخورد با داعش و استراتژیهای مذهبی در سوریه گرد هم آورده است. بنابراین خیلی نمیتوان گفت عربستان و کشورهای خلیج فارس و مصر و … خود ابتکار گردهمایی و ائتلاف علیه داعش را داشتند. بیشتر هماهنگی امریکاییها بوده و اینکه آنها در نبرد با داعش از کشورهای عربی استفاده میکنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اهداف عربستان از حضور در این ائتلاف در شرایط کنونی چیست؟
یک مقدار مسئلهی عراق و سوریه با هم تفاوت میکند. درمورد عراق عربستانیها از ابتدا با سیاستهای امریکا در عراق مخالف بودند. از زمانی که حمله برای برکناری صدام حسین شکلگیری یک دولت جدید سیاسی بود. در آنجا شیعیان اکثریت را داشتند و طبیعتا جوامع عرب فعلی که نزدیکی بیشتری با عربستان داشتند، اگر در حکومت هم شرکت داشتند، اهل سنت عراق، نقش اقلیت را داشتند. ولی عربستانیها در سوریه، موضع متفاوتی را داشتند. از ابتدا توقعشان این بود که امریکاییها به مخالفین دولت بشار اسد کمک کنند و عملیات نظامی انجام دهند. عربستان سال گذشته، موقعی که مسئلهی ورود عربستان به شورای امنیت مطرح شد، عربستان با اعتراض به نقش شورای امنیت و این که برخورد فعالی با مسئلهی سوریه ندارد، کنار کشید. عربستانیها دو برخورد متفاوت با سوریه دارند. در سوریه از اقدام امریکا جانبگری میکنند ولی در عراق ممکن است فعلا تحت فشاری که وجود دارد و جوی که علیه داعش اوج گرفته است، سکوت کرده باشند. اما عربستانیها هماهنگی چندانی با امریکا در مسئلهی عراق ندارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:حضور بحرین و کشورهایی مانند امارات و … به چه منظوری است؟
در سوریه مسئلهی عربی بیشتر مطرح است، امریکا میخواهد یک ائتلافی از کشورهای عربی تشکیل دهد که با توجه به تحولاتی که در آینده برای سوریه اتفاق خواهد افتاد، آنها را در کنار خود و در تحولات آتی سوریه داشته باشد. درمورد عراق شاید چنین چیزی را احتیاج نداشته باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا تغییر رژیم میتواند یکی از اهداف اعضای ائتلاف ضد داعش در سوریه باشد؟
همانطور که در عراق دیدید، هم تغییر رژیم اتفاق افتاد و هم در تحولات اخیر، وقتی داعش داشت گسترش پیدا میکرد، یکی از شرطهای امریکا روی ساختار سیاسی و ترکیب قدرت در بغداد بود و تقریبا هم اتفاقاتی افتاد. یعنی در ترکیبی که در زمان آقای مالکی وجود داشت، تحولاتی اتفاق افتاد، تعداد اهل سنت مقداری تغییر کرد. شرط امریکاییها این بود که یک دولت گسترده و ائتلاف ملی در بغداد تشکیل شود. سوریه الان سرزمینی نیست که دولتش حاکمیتی در تمام سرزمین سوریه داشته باشد. داعش شاید حدود 30 تا 40 درصد خاک سوریه را در اختیار دارد و … النصره، ارتش آزاد و خود دولت چندین قلمرو مختلف در سوریه با قدرتهای مختلف ایجاد کرده است. به هر حال گروههای مختلفی در جاهای مختلف سوریه وجود دارد و خود دولت هم از نظر سرزمینی چیزی کمتر از 30 درصد سرزمین را عمدتا در غرب رو به فرات و مرز لبنان و دریای مدیترانه در اختیار دارد. در شمال و شرق و در جنوب هم در مرز اردن تقریبا حاکمیتی ندارد. بنابراین اگر قرار باشد در آیندهی سوریه بعد از داعش اتفاقاتی بیفتد طبیعتا شبیه عراق باید یک ترکیب قدرت جدیدی حاصل شود. این که این ترکیب قدرت چگونه باشد، هنوز قابل پیش بینی نیست. بستگی به تحولات و برنامههایی دارد که در ظاهر در ائتلافی که تحت رهبری امریکا وجود دارد، گفته نمی شود و حتما با آنها و به خصوص عربستان و کشورهای خلیج فارس و عربی به دلیل اینکه در سوریه هم تحولاتی اتفاق بیفتد، حتما تفاهم اولیهای وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:با توجه به شرایط کنونی اردن و دغدغهی امنیتی حضور در ائتلاف با چه هدفی پیگیری میشود ؟
اردن همسایهای در کنار عراق و سوریه است و طبیعتا نمیتوان تحولات اردن را با توجه به اینکه اقوام و قبایل سنی در عراق و سوریه زندگی میکنند، جدا دانست. در گذشته هم همینطور بوده است. اگر به گذشته عراق و سوریه و اردن برگردیم، پادشاه اردن و عراق دو برادر بودند که فرزندان شریف حسین بودند. این امر نشاندهندهی پیوستگی مسائل عراق و اردن است. اردنیها متوجه هستند که اگر در ائتلاف حضور نداشته باشند و تغییر و تحولی در مسئلهی عراق و سوریه اتفاق بیفتد، نهایتا اردن هم شامل این قضایا خواهد شد. یعنی اگر تغییری در جغرافیای عراق و سوریه اتفاق بفتد، که احتمالش بعید نیست، اردن هم متاثر میشود. در این بین میتوان گفت برندهی این تحولات در حال حاضر کردها هستند که دارند سرزمین خود را تفکیک میکنند و اسلحه دریافت میکنند. تا حالا که هیچ طرفی به آنها اسلحههای سنگین نمیداد، مسلما نمیگذارند دیگر درآینده وضعیتی که در گذشته داشتند، اتفاق بیفتد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کشورهایی مانند لیبی، الجزایر به این ائتلاف چیست؟
لیبی که وضعیت مشخصی ندارد، شبیه سومالی یا سوریه کشوری از هم پاشیده است. لذا دولت، حاکمیتی در مناطق مختلف ندارد. چندین دولت در آنجا حضور دارند و هر منطقهای دست یک گروه نظامی یا شبه نظامی است. الجزایر از این وضعیت بسیار نگران است. زیرا همان طور که در اخبار چند روز پیش دیدیم، گروهی شبیه داعش در الجزایر یک فرانسوی را دستگیر میکنند و بعد به همراهی داعش او را به قتل میرساند. اگر کمی عقبتر بیاییم میبینیم اولین کشوری که دچار بحران شد، الجزایر بود که جنگهای داخلی الجزایر شاید بیش از 100 هزار نفر را در دههی 90 قربانی کرد. البته در کشور الجزایر برای مدتها درگیری ایجاد کرد. این جریانات در الجزایر جریانات خفته است، در نتیجه الجزایر بسیار نگران شکلگیری مجدد این بحران در کشور خود است. آنجا هم اگر زمینه ایجاد شود باز بحران شکل میگیرد. الجزایری ها ضمن اینکه این مشکلات را دارند، نگران شکلگیری یک جریان اسلامگرای تندرو در منطقه هستند که طبیعتا داعش یک نمادی از آن است. همهی کشورهای اسلامی با توجه به مشکلاتی که دارند در میان اسلامگرایی در حال …. است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مصریها چه نگاهی به ائتلاف ضد داعش دارند؟
مصر اگرچه در ائتلاف شرکت نمیکند اما از ابتدا در کنار عربستان بوده است. مصر اولین کشوری بود که قبل از ائتلاف از دولت عراق و سرکوب داعش حمایت کرد. امروز مشکل بزرگ مصریها، جدال و درگیری است که به رهبری اخوان با جریانات اسلامی در مصر دارند. البته اخوان در سوریه مقداری موضع متفاوتی دارد، ولی طبیعتا اخوانی که در چند کشور عربی فعالیت دارد، برایش سوریه و مصر فرقی ندارد و طبیعتا دشمن ارتش میباشد که آنها را از حکومت برکنار کرده است. مصر عملا در کنار ائتلاف است ولی ممکن است در عملیات به طور مستقیم شرکت نکند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:در چه صورتی ممکن است بین بازیگران عربی بر سر حضور و ادامهی حضور در ائتلاف ضد داعش اختلاف بیفتد؟
همان طور که گفتیم اختلاف وجود دارد. این امریکاییها هستند که فعلا این اختلافات را کنترل میکنند. اکنون بین عربستان، قطر، مصر، ترکیه و کشورهای همسایه مانند اردن و حتی لبنان اختلاف بر سر نحوهی برخورد با داعش وجود دارد. بعضیها ممکن است اما تا وقتی که امریکاییها این سیاست را با این شدت ادامه میدهند این اختلاف در پوشش است ولی اگر امریکا به نحوی عقب کشد یا سیاستهایش را تغییر دهد باید منتظر باشیم موضعهای مختلفی در این منطقه شکل بگیرد و نمود پیدا کند.
