قدرت الله بهبودی نژاد
دکتری روابط بین الملل دانشگاه جواهر لعل نهرو
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
کمتر از یک ماه پس از آنکه دونالد ترامپ به طور ناگهانی اعلام کرد که نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج خواهد کرد، امروز چرایی این تصمیم به طور جدی و رسمی از سوی نیروهای اعتلاف بین المللی حامی این کشور در سوریه تایید شد. این خبر بیش از آنکه غافلگیر کننده باشد نشان دهنده تایید عملی رفتار پر تناقض و ناهمگون دونالد ترامپ است.
از این جهت که شاید هیچ کس به عنوان یک انسان تکلیف خودش را با ترامپ نمیداند چه در این پرونده و چه در سایر پرونده ها ، اما در این مورد خاص باید گفت که دونالد ترامپ از اول مایل بود به وعده ای که در زمان تبلیغات انتخاباتی اش داده بود عمل کند از این جهت هیچ نوع غافلگیری در کار نبوده است.ترامپ برای اجرای وعده هایش حاضر است دست به هر کاری بزند حتی در نگران کننده ترین موارد مثل همان قضیه ساختن دیوار در مرز مکزیک که دولت آمریکا را به تعطیلی کشاند. بنابراین اصولا ترامپ حاضر است که دست به اقدامات تند یا افراطی بزند اما در مورد سوریه اكنون میتوان مشاهده کرد که در هیات حاکمه آمریکا نیز اختلاف نظر وجود دارد. به هر حال خطرات سیاسی جدی در منطقه برای آمریکا وجود دارد که با خروج ناگهانی تمام ائتلاف بین المللی با خطر مواجه میشود . فرانسه و بریتانیا هم با صراحت نگرانی خود را از رفتن امریکا اعلام کردند . بنابراین باید در این ماجرا دو موضوع را از هم جدا کرد ، یکی عمق قضیه یعنی اعتبار تعهدات و اتحاد با آمریکا ، اینکه آمریکا با متحدانش از سوریه خارج می شوند و زمین را در اختیار روسیه، ایران و ترکیه قرار میدهند است و جنبه دیگر این است که در واقع به شکل رفتارهای ترامپ مربوط میشود که این شاید نگران کننده تر هم باشد دونالد ترامپ شخصیتی هست که ِغریزی عمل میکند یک مرتبه تصمیمی می گیرد و فکر جزییات عملی آن را نمی کند ، اینکه ظاهرا هیچ نوع بینش وسیاستی و هیچ طرح حساب شده ای در این تصمیم ها نیست و اینکه فقط برای ترامپ مهم است که وعده های انتخاباتی اش را عمل کند ولو وعده ها بیهوده باشند آن هم احتمالش بدون توجه به هزینه های سیاسی که وجود دارد .
شواهد نشان میدهد که در حال حاضر هنوز هیچ چیز معلوم نیست و همه چیز باید در بحث گفت و گو بین ائتلاف کننده گان مشخص شود و به نظر میرسد که هنوز یک توافق نوشته شده و برنامه مشخصی که تهیه شده باشد وجود ندارد تا اکنون ائتلاف بین المللی متحدان آمریکا در مورد خروج نیروهایش از سوریه هیچ جزئیات یا اطلاعات دقیقی ارایه نکرده است. گفته میشود که حدود دو هزار سرباز آمریکایی در سوریه حضور دارند. باید دید معنای عملی این تصمیم دونالد ترامپ چه هست آیا آمریکایی ها حاضرند تا آخر راه بروند؟ تجربه نشان داده است که هر چه با ترامپ مخالفت شود او هم بیشتر لج بازی میکند شاید هم ترامپ فهمیده که نمیتواند همه نیروهای را خارج کند و فقط منظورش این است که این کار را برای اینکه قولش را انجام داده و جزییات عملی باید بعدا تعیین شود که کدام نیروها مثلا نیروهای پشتیبانی ، نیروهای ویژه و یا آموزشی باید در محل بمانند و یا بروند شروع خواهد کرد. به نظر نمیرسد که این قضایا به این سادگی باشد . باید دید آیا ترامپ واقعا میخواهد کار خروج نیروها را قطعا به پایان برساند یا این کار به درازا خواهد کشید که در این میان هم کسانی که با خروج موافق نیستند حتما بیکار نخواهند نشست .
تصوری از آینده این نیروها وجود دارد که گفته میشود این نیروها به پایگاه نظامی آمریکا در عراق ملحق شوند و در صورت لزوم از مرز عبور کنند و وارد خاک سوریه شوند، هر چند از نظر نظامی میشود ترکیب های گوناگون نظامی را تصور کرد، اما آنچه برای آمریکا آزار دهنده است ابعاد سیاسی این قضیه است نه نظامی آن ، از جنبه سیاسی مساله این است که آمریکا در سوریه متحدینی دارد و یک ائتلاف بین المللی تشکیل شده تا با داعش مبارزه کند و یا آمریکا در مقابل کردها تعهداتی دارد که این خروج ناگهانی چنین تعبیر میشود که آمریکا متحدین خود را به یک باره رها کرده و چون موارد دیگری هم قبلا مشاهده شده که ترامپ به متحدین خود پشت کرده این رفتار یک مرتبه به نظر غیر قابل قبول می آید یعنی تمام اعتبار حرف امریکاست که زیر سوال می رود .
ترتیب زمانی بعضی رویدادها پرسش هایی را مطرح میکند، درست یک روز قبل از اینکه خروج نیروهای ائتلاف به طور رسمی اعلام شود مقامات ترکیه هشدار دادند که اگر آمریکا در خارج شدن از سوریه تاخیر کنند ترکیه هم عملیات نظامی را در شمال سوریه شروع خواهد کرد یعنی دقیقا در جایی که کردها حضور دارند.
دو موضوع دیگری که باید با آن اشاره شود و میتواند به اعتبار آمریکا لطمه بزند، این است که زمان کنونی با زمان باراک اوباما خیلی متفاوت است، چون در زمان اوباما هم تردید هایی در مورد سوریه وجود داشت. مثلا به یاد داریم که در سال ۲۰۱۳ باراک اوباما از ضربه زدن به رژیم بشار اسد منصرف شد، ولی در آن زمان وضع متفاوت بود. چون معلوم بود که تفکر یا استدلال منطقی صرف نظر از درستی یا نادرستی آن در پشت آن نهفته بود، ولی حال با دونالد ترامپ مواجه هستیم که به یک باره دست به کاری میزند و تعهدات خودش را زیر پا میگذارد. بنابراین از یک طرف مساله متحدان کرد این کشور است که آمریکا به روشنی رهایشان میکند و آنها را در برابر بمباران ترکیه تنها میگذارد. این وضعیت به دنیا اعلام میکند که اتحاد با ترامپ عاقلانه نیست ، اما جنبه دیگر آن این است که خروج آمریکا جا و فضا را برای روسیه باز میکند. در اینجا هم به همه آن فرضیات گاه عجیب و غریب که در مورد روابط احتمالی یا پنهانی ترامپ با روسیه وجود دارد باز میگردیم.
درباره مورد وضعیت خاص استان ادلب باید اشاره شود که این منطقه در حال حاضر تماما در اختیار گروه های به اصطلاح جهادی ( تروریستی ) است که این وضعیت میتواند پیامدهایی را به دنبال داشته باشد .باید اشاره شود که هر چقدر خطر و تهدید نیروهای تروریستی بیشتر طول بکشد و هر قدر امکان بازگشت داعش طولانی تر باشد این به نفع بشار اسد خواهد بود. از این جهت که بیاد داریم که وضعیت سوریه زمانی زیر و رو شد که مخالفان دولت سوریه قبل از آن میگفتند بشار اسد جلاد ملت سوریه است و بعد یک باره چنین شد که ناچار بودند بین بشار اسد و داعش یکی را انتخاب کنند و تا زمانی که این وضعیت وجود داشته باشد به نفع بشار اسد و متحدانش تمام خواهد بود. در همين راستا تمام حرف متحدان سوریه این است که ما سوریه را بدست تروریست ها رها نخواهیم کرد، آنها می گویند چه خوب شد که از بشار اسد حمایت کردیم بنابرین هر قدر که مواضع تروریست ها تقویت بشود همان قدر هم رژیم دمشق استفاده خواهد برد .
در پایان باید اشاره کرد که هر دلیلی بخواهیم برای این عقب نشینی بیاوریم ایران را بر آن میدارد تا توجه ویژه ای به تحرکات اخیر آمریکا در منطقه داشته باشد. بی تردید بیشترین ابهام ها درباره پیامدهای احتمالی تصمیم ترامپ به آینده حضور نظامی ایران و نقش این کشور در سوریه مربوط میشود.
واژگان كليدي: خروج، آمریکا، سوریه، خطای، بزرگ سیاسی
