رویکرد هند به اسرائیل و فلسطین

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلحIPSC     

حفظ تعهد دیرینه هند به خودمختاری استراتژیک در سیاست خارجی خود ، مستلزم حفظ موقعیتی مساوی از تمام قطب های اصلی نفوذ در نظام بین المللی در منطقه ای است که احتمالاً قطبی ترین  منطقه جهان است که بین چندین قدرت منطقه ای  از جمله اسرائیل، ایران، ترکیه، و کشورهای عرب خلیج فارس – و قدرت های غیر منطقه ای، از جمله آمریکا، روسیه، چین و اروپا تقسیم شده است. بعضی از تحلیل گران سیاسی، ازبین قدرت های منطقه ای روابط بین اسرائیل و هند که در سال های اخیر عمیق شده است، را ناشی از منافع متقابل و یک ایدئولوژی اصلی مشترک تحلیل می کنند.اما چه عواملی باعث شده که روابط هند با اسرائیل ازفاصله دیپلماتیک به مشارکت استراتژیک تغییر جهت دهد؟ و آیا هند با حمایت از اسرائیل در جنگ غزه  خواهد توانست خود مختاری استراتژیک در قطبی ترین منطقه را حفظ کند؟ موضوعاتی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.

-رویکرد دیپلماتیک هند با اسرائیل

آغاز روابط دیپلماتیک با دولت اسرائیل یکی از بحرانی ترین اصلاحات هند در سال 1992 بود. عوامل بسیاری درفاصله انداختن بین دیپلماتیک هند با اسرائیل از سال 1950 تا 1992 دخالت داشتند: الف) منافع ملی فوری هند، مانند تامین نفت و گاز، مسائل قانع کننده ای بود که برای آن نیاز به روابط خوب با کشورهای عربی داشت. ب) حمایت کشورهای عربی برای هند بر سر مسئله کشمیر با پاکستان در دهه 1950 در سازمان ملل حیاتی بود. ج) رهبران اولیه هند مانند مهاتما گاندی و جواهر لعل نهرو بیشتر متقاعد شده بودند که اعراب و فلسطینی ها در حال مبارزه با اعمال خلاف استعمار انگلیس مانند اعلامیه بالفور هستند و هند باید در کنار آنها بایستد. آن ها به دلیل وابستگی انرژی هند به کشورهای عربی محدودتر بودند.(1)اما ایجاد تعمیق روابط دوکشور در طول سه دهه ناشی از ملاحظات عمل گرایانه ای است که ریشه در اهمیت استراتژیک فزاینده اسرائیل برای دفاع و دفاع هند دارد. در بخش های فناوری، روابط نزدیک هر دو کشور با آمریکا ،و همچنین ملاحظات ایدئولوژیک نیز اهمیت پیدا کرده است، زیرا عناصر حزب بهاراتیا جاناتا یک قرابت متقابل بین هند و اسرائیل را می بینند، زیرا کشورهای ناسیونالیست مذهبی با تهدید وجودی از جانب افراط گرایی اسلامی روبرو هستند. این با دیدگاه این حزب تکمیل شد که هند دیگر نیازی به خجالتی بودن روابط خود با اسرائیل برای راضی کردن جمعیت اقلیت مسلمان این کشور ندارد.(2)البته در جناح راست هند حمایت زیادی از ایده اسرائیل به عنوان دولت-ملت یهودیان وجود دارد. از زمانی که افغانستان دوباره تحت کنترل طالبان درآمد، نگرانی ها در مورد تروریسم در مناطق مرزی هند افزایش یافته است. از نظر آن ها گروه ستیزه جوی اسلامی با مواضع اغلب خصمانه پاکستان و چین در قبال هند همگام شده اند.اسرائیل به‌خاطر اقدامات  ضد تروریسم شهرت دارد و آن را به یک شریک بالقوه جذاب برای هند تبدیل می‌کند.(3) 

-رویکرد اقتصادی

افزایش روابط فناوری، تجارت و امنیتی باعث شده است که کشورها به بهای سیاست عدم تعهد چندین دهه هند که با دقت از جانبداری در مناقشه اسرائیل و فلسطین اجتناب می کرد، به یکدیگر نزدیکتر شوند.این تغییر سیاست در سال 2014 زمانی رخ داد که نارندرا مودی، رهبر حزب بهارتیا جاناتا (BJP) به عنوان نخست وزیر رویکردی کاملاً متفاوت در قبال اسرائیل در مقایسه با سلف خود اتخاذ کرد. همزمان، با روی کار آمدن مودی، بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، هند را به عنوان متحدی حیاتی در تلاش اسرائیل برای تقویت روابط با کشورهای در حال توسعه به رسمیت شناخت.

در سال 2017، مودی اولین نخست‌وزیر هند بود که سفری دولتی به اسرائیل انجام داد که نمادی از روابط رو به رشد بین دو کشور و روابط شخصی بین مودی و نتانیاهو بود. یک سال بعد، نتانیاهو این ژست را با سفر به هند پاسخ داد. تحت رهبری مودی، دولت هند آشکارتر از هر دولت قبلی با اسرائیل تعامل داشته است. (4)لذا روابط تجاری و اقتصادی دوجانبه بین دو کشور به سرعت در حال رشد بوده است. از 200 میلیون دلار تجارت متوسط ​​در سال 1992، تجارت دوجانبه بین هند و اسرائیل به 10.1 میلیارد دلار (بدون احتساب دفاع) در 2022-2023 رسیده است. هند دومین شریک تجاری اسرائیل در آسیا و هفتمین شریک تجاری بزرگ در جهان است. بیش از 300 سرمایه گذاری از سوی اسرائیل در هند وجود دارد که عمدتاً در زمینه فناوری پیشرفته، کشاورزی و آب است. بین سال‌های 2020 تا 2023، هند سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی نزدیک به 300 میلیون دلار از اسرائیل دریافت کرد. به تدریج، اسرائیل به چهارمین مقصد بزرگ هند برای صادرات فرآورده های نفتی تبدیل شد. از نظر نیازهای دفاعی هند، اسرائیل سومین صادرکننده بزرگ تجهیزات دفاعی پس از روسیه و فرانسه است. مشارکت در همکاری های اقتصادی و دفاعی با اسرائیل، روابط نزدیک تر را در هر دو حوزه استراتژیک و اقتصادی تقویت کرده است.(5)

فدراسیون بین‌المللی اتاق‌های بازرگانی هند و اسرائیل در سال 2021 مشارکتی را آغاز کردند که طی آن یک شرکت اسرائیلی – Eccopia – فناوری نوآورانه تمیز کردن خورشیدی روباتیک بدون آب را در هند برای پروژه‌ای در امارات تولید کرد. این سه کشور با اطمینان از تکرار چنین مشارکت‌هایی در بخش‌های دیگر، پتانسیل نوآوری و تجارت بین‌المللی همکاری خود را تا سال  (2030) 110 میلیارد دلار برآورد می‌کنند.مشارکت سه جانبه، تفاهم نامه سرمایه گذاری مشترک هند، اسرائیل و امارات متحده عربی است که در سال 2022 به امضا رسید. این امر به شرکت نیمه هادی برج اسرائیل و شرکت نکست اوربیت ونچرز امارات کمک می کند تا 3 میلیارد دلار برای ایجاد اولین مرکز تولید نیمه هادی هند در ایالت کارناتاکا سرمایه گذاری کنند. خرید بندر حیفا توسط گروه آدانی هند در سال 2022، راه را برای افزایش همکاری بین دو کشور در پروژه‌های زیرساختی منطقه‌ای و محلی، علاوه بر پارک‌های غذایی یکپارچه* I2U2 و پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر به ارزش 2.3 میلیارد دلار در هند هموار کرده است .(6)

قبل از شروع جنگ غزه، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا از طرحی برای اتصال هند به اروپا از طریق خاورمیانه ، در مورد شبکه عظیم ریلی و کشتیرانی، یک کریدور اقتصادی، در رویداد رهبران G20 در مشارکت برای زیرساخت و سرمایه گذاری جهانی در هند اعلام کرد. این شبکه شامل هند، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اردن، اسرائیل و اتحادیه اروپا می شود که اسرائیل بخش مهمی از این کریدور با بندر حیفا است، یکی از بزرگترین بنادر در شرق مدیترانه که به عنوان یک مرکز حمل و نقل برای اروپا و توسعه یک زنجیره تامین یکپارچه عمل می کند. گروه آدانی هند در توسعه این بندر مشارکت دارد. در مجموع، هند مودی یک شریک مشتاق در تلاش‌های اسرائیل برای تجسم و تحقق  یک« خاورمیانه جدید »است که با ابتکارات اقتصادی، فناوری، تجاری و ترانزیت آینده‌نگر برای حفظ و گسترش دستاوردهای جهانی‌سازی حتی در عصر رو به رشد جهانی تعریف می‌شود.(7)

هند به عنوان بزرگترین خریدار تسلیحات اسرائیل در دهه گذشته ، را به خود اختصاص داده است این تجارت دفاعی، صنعت دفاعی اسرائیل را با یک راه امن و بسیار ارزشمند برای دسترسی به بازار قابل توجهی فراهم می کند. در حال حاضر، سرمایه گذاری های هند و اسرائیل مکمل تامین مهمات آمریکا و سایر تجهیزات دفاعی بزرگتر به اسرائیل است. با این حال، در آینده، هند همچنین می تواند تجهیزات آمریکا را برای طیف گسترده ای از سیستم ها و همچنین مهمات معمولی جایگزین کند.با متعهد شدن رهبران هر دو کشور به همکاری بیشتر با یکدیگر، انتظار می رود که روابط هند و اسرائیل در مسیر صعودی باقی بماند. در دیدگاه گسترده تر، روابط دفاعی قوی هند و اسرائیل نیز ممکن است نویدبخش خوبی برای آمریکا باشد، زیرا هند به عنوان سنگری در برابر توسعه طلبی چین ظاهر می شود. (8)

-رویکرد هند به فلسطین

زمانی که نخست وزیر نارندرا مودی در سال 2014 زمام امور هند را به دست گرفت، نگرانی هایی در جهان عرب و اسلام وجود داشت مبنی بر این که سیاست خارجی هند به ضرر آرمان فلسطین و روابط تاریخی بین هند و غرب آسیا به سمت اسرائیل متمایل خواهد شد. با این حال، در زمان نخست وزیری نارندرا مودی، دو کشور به طور جداگانه با یکدیگر تعامل داشتند. و حتی زمانی که هند حمایت خود را از ایجاد یک کشور مستقل و پایدار فلسطینی از طریق گفتگو و دیپلماسی مستقیم ابراز کرد، همچنین روابط نزدیک‌تری با اسرائیل ایجاد کرد. این تعامل با بازدید نخست وزیر نارندرا مودی از اسرائیل و فلسطین به ترتیب در سال های 2017 و 2018 به اوج خود رسید. با انجام این کار، او اولین نخست وزیر هند شد که از هر دو کشور بازدید کرد. سفرهای او به اسرائیل و فلسطین، سفرهای مستقلی بود،که به طور مؤثر بر روی مسائل دوجانبه و منطقه ای متمرکز شده است. در نتیجه، هند به عنوان یک شریک قابل اعتماد برای هر دو کشور ظاهر شده است. فلسطینی ها حتی بالاترین افتخار غیرنظامی خود را «یقه بزرگ کشور فلسطین» به نخست وزیر نارندرا مودی در سفرش به این کشور اعطا کرده اند.(9) در همین راستا تغییرات گسترده‌تر در رویکرد ژئوپلیتیکی هند به خاورمیانه در دوران تصدی مودی، منطق پیوندهای موجود هند با اسرائیل را تکمیل و تقویت کرد. به ویژه، هند روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود را با کشورهای عربی خلیج فارس، به ویژه امارات متحده عربی، تعمیق بخشید و از تاریخچه روابط نزدیک تر با ایران و مصر فاصله گرفت. این تغییرات همزمان با آب شدن تدریجی روابط بین امارات و اسرائیل بود که در نهایت با امضای توافقنامه ابراهیم در سال 2020 به اوج خود رسید.(10)

هند به طور قابل توجهی موضع خود را در قبال فلسطین تغییر داده است. قبل از به قدرت رسیدن مودی، هند به طور مداوم در سازمان ملل به نفع فلسطین رای می داد. از برخی رای‌هایی که صراحتاً اقدامات اسرائیل را محکوم می‌کردند، خودداری کرد، اما از محکومیت حماس خودداری نکرد. در شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد در سال 2019، هند به انکار سازمان غیردولتی فلسطینی شاهد رای ناظر داد . در دیوان بین‌المللی دادگستری در سال 2023، هند از قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که مستلزم ارائه نظر مشورتی درباره «اشغال طولانی‌مدت فلسطین توسط اسرائیل» بود، خودداری کرد.بلافاصله پس از حمله 7 اکتبر، مودی بیانیه‌ای صادر کرد که در آن تأکید کرد که هند چگونه «در همبستگی با اسرائیل» ایستاده است. (11)

هند حماس را به صراحت محکوم کرد و همبستگی خود را با اسرائیل اعلام کرد. در عین حال، دهلی نو تاکید کرد که اسرائیل تعهد بین المللی به رعایت قوانین بشردوستانه دارد و تاکید کرد که تنها راه عملی برای خروج از باتلاق کنونی «راه حل دو کشور» است. علاوه بر این، کمک های بشردوستانه را به نوار غزه رسانده است. موضع هند همچنین منعکس کننده اختلافات داخلی است که در قبال خصومت های اسرائیل و حماس به وجود آمده است: برخی از گروه ها از حق اسرائیل برای دفاع از خود در برابر حماس دفاع کرده اند، در حالی که برخی پاسخ اسرائیل را به دلیل ایجاد فاجعه انسانی در این کشور محکوم کرده اند. (12) 

References    

1.https://www.freiheit.org/india/indias-stance-israel1

 2.https://warontherocks.com/2024/05/indias-engagement-with-the-middle-east-reflects-new-delhis-changing-worldview/

3.https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/India-Israel-aim-to-boost-ties-through-defense-tech-and-trade

4.https://themedialine.org/top-stories/more-indian-workers-head-to-israel-as-relations-between-the-2-countries-strengthen/

5.https://www.freiheit.org/india/indias-stance-israel

6.https://www.orfonline.org/expert-speak/india-and-israel-can-be-pivots-in-reglobalising-asia

7.https://www.usip.org/publications/2023/11/amid-war-middle-east-india-israel-ties-reach-new-milestone

8.https://www.tabletmag.com/sections/israel-middle-east/articles/israel-love-affair-with-india

9.https://www.vifindia.org/2024/april/30/Key-Changes-in-India-s-Approach-Towards-West-Asia-over-the-Last-ten-Years

10.https://www.usip.org/publications/2023/11/amid-war-middle-east-india-israel-ties-reach-new-milestone

11.https://theloop.ecpr.eu/soft-power-and-indias-changing-approach-to-israel-under-modi/

12,https://www.tabletmag.com/sections/israel-middle-east/articles/israel-love-affair-with-india

*I2U2 مخفف اسرائیل، هند، امارات متحده عربی و ایالات متحده است.