روابط برزیل و کشورهای جنوب غرب آسیا

دکتر مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

روابط برزیل و اغلب کشورهای جنوب غرب آسیا یک ریشه تاریخی دارد. می توان تأثیر قابل توجه اعراب را در فرهنگ و جامعه، ادبیات، آشپزی و نام برخی از برجسته ترین سیاستمداران و بازرگانان برزیل مشاهده کرد. حدود ده تا دوازده میلیون برزیلی عرب تبار در این کشور زندگی می کنند که بیشترین جمعیت را لبنانی ها و سوری ها تشکیل می دهند. اما علیرغم پیوندهای خانوادگی و فرهنگی روابط برزیل و اعراب به طور فزاینده ای مرتبط با مراودات تجاری نیز می باشد.

روابط قوی بین برزیل و جهان عرب در حجم تجارت که اکنون به بالاترین سطح خود در 33 سال گذشته رسیده است، منعکس می شود. علیرغم چالش هایی که تجارت بین المللی در طول همه گیری کووید-19 و اخیراً بحران اوکراین با آن مواجه بود، میزان تجارت بین برزیل و کشورهای عربی روند بی سابقه ای را طی می کند.

اتاق بازرگانی عرب و برزیل (ABCC) گزارش داد که صادرات از برزیل به 22 کشور اتحادیه عرب رکورد درآمد 17.7 میلیارد دلاری را در سال 2022 ایجاد کرده است که بالاترین میزان از سال 1989 می باشد. کشورهای عربی تقریباً 15.03 میلیارد دلار کالا به برزیل فروخته اند. بدین ترتیب جهان عرب اکنون سومین شریک تجاری بزرگ برزیل پس از چین و ایالات متحده است.

مهمترین مقصد صادرات برزیل امارات با 3.26 میلیارد دلار کالا در سال 2022 بود و پس از آن عربستان سعودی، مصر، الجزایر، بحرین، مراکش، عمان و قطر قرار گرفتند. در این میان کشورهای عربی صادرکنندگان عمده هیدروکربن ها، مشتقات نفتی و کودهای شیمیایی به برزیل بودند و کمتر از 24 درصد کودهای وارداتی توسط برزیل از کشورهای عربی وارد شده است(1).

در این میان عربستان سعودی بزرگترین شریک تجاری برزیل در خاورمیانه است. تجارت بین عربستان سعودی و برزیل عمدتاً بر اساس گوشت و انرژی است. بر اساس گزارش بلومبرگ، برزیل که بزرگترین تامین کننده گوشت حلال در جهان است، صادرات مرغ به عربستان سعودی را در دهه 1970 آغاز کرد. برزیل در سال 2022 2.92 میلیارد دلار کالا به عربستان سعودی صادر کرد که 29 درصد آن گوشت طیور بود. از آن سو عربستان سعودی 4.78 میلیارد دلار به برزیل کالا صادر کرد که عمدتاً نفت خام و پالایش بود.

 در حال حاضر مجموع تجارت برزیل و عربستان سعودی در حدود 7 میلیارد دلار است و جریان سرمایه گذاری دوجانبه نیز در حال افزایش می باشد(2). در 2023 دو کشور شاهد امضاء 25 قرارداد سرمایه گذاری به ارزش حدودا 3.5 میلیارد دلار بودند. با توجه به افزایش تجارت دوجانبه بین برزیل و عربستان سعودی، دو طرف درباره راه‌های گسترش بیشتر تجارت و سرمایه‌گذاری و تعمیق مشارکت در سایر زمینه‌ها از جمله دفاع، علم، فناوری، هیدروژن سبز، انرژی‌های تجدیدپذیر، آموزش و پرورش، همکاری اقلیمی و فضایی توافق کردند(3). آنچه که مشخص است عربستان سعودی قرار است میلیاردها دلار در برزیل سرمایه گذاری کند، زیرا معدن، تجارت و تحولات ژئوپلیتیکی علاقه سعودی ها به این کشور آمریکای جنوبی را افزایش می دهد.

بر اساس گزارش‌ها، در نوامبر سال گذشته، برزیل تصمیم گرفت به گروه تولیدکنندگان نفت اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی بپیوندد، اما رئیس‌جمهور لولا داسیلوا اعلام کرد که برزیل فقط به دنبال نقش ناظر است. از آن سو عربستان سعودی به همراه امارات متحده عربی، مصر، ایران و اتیوپی برای پیوستن به بریکس دعوت شد که بر طبق گزارش ها، عربستان سعودی همچنان در حال بررسی این پیشنهاد است(4).

امارات متحده عربی نیز دومین شریک تجاری برزیل در جنوب غرب آسیا می باشد. مشارکت استراتژیک بین امارات متحده عربی و برزیل همکاری گسترده دولتی و سرمایه گذاری را تسهیل کرد که بخش های مختلفی مانند فناوری، گردشگری، فرهنگ، فضا، تجارت و انرژی های تجدیدپذیر را در بر می گیرد. ضمن اینکه شرکت فناوری دفاعی دولتی امارات متحده عربی EDGE Group  در حدود50 درصد از سهام شرکت برزیلی سیستم های تسلیحات پیشرفته SIATT را به دست آورد. به طور کلی در سال 2023، تجارت دوجانبه امارات متحده و برزیل از 4.3 میلیارد دلار فراتر رفت(5).

از سوی دیگر ترکیه نیز در تلاش برای گسترش همکاری های تجاری و سیاسی با برزیل است. تجارت دو جانبه بین دو کشور در سال 2023 به 5 میلیارد دلار رسید(6).

در مورد روابط برزیل و ایران نیز به این دلیل که مشکلاتی در مسیر مبادلات پولی و بانکی بین دو کشور وجود دارد. همچنین فقدان قراردادهای تجارت آزاد و ترجیحی بین ایران و برزیل شرایط برای گسترش روابط دو جانبه بسیار محدود است. با این حال برزیل حدود 6 تا 7 میلیارد دلار محصول به ایران صادر می کند در حالی که صادرات ایران به این کشور آمریکای لاتین تنها نزدیک به 100 میلیون دلار است(7).

چشم انداز

برزیل با عضویت در چند گروه مهم از جمله G20، BRICS ، و BASIC حضور خود را در اکثر مذاکرات بین المللی از تجارت تا اقلیم و خلع سلاح تثبیت کرده است و تمایل دارد نقش مهمی را در حکمرانی جهانی بازی کند. در حال حاضر برزیل به عنوان سومین دریافت کننده بزرگ سرمایه گذاری در جهان رتبه بندی می شود و در این بین دو کشور امارات متحده عربی و عربستان سعودی به عنوان بزرگترین شرکای تجاری برزیل از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. تشکیل اجلاس سران کشورهای عربی- آمریکای جنوبی(ASPA) در این راستا قابل بررسی می باشد.

اگرچه بی ثباتی ها می تواند بسترها را برای همکاری‌های منطقه‌ای به طور فزاینده‌ای ناکارآمد ‌کند اما عربستان سعودی و در راس آن اتحادیه عرب سعی خواهند داشت با مدیریت محیط امنیتی، به یک قطب اقتصادی در جنوب غرب آسیا تبدیل شوند. از این رو به نظر می رسد وزن اتحادیه عرب در مقابل شرکای کوچک‌تر برزیل در جنوب غرب آسیا بیشتر شود. تحت این شرایط برزیل به عنوان قدرت پیشرو امریکای لاتین تحکیم همکاری با آنان را در اولویت برنامه های خاورمیانه ای خود قرار خواهد داد. ضمن اینکه تجربیات به وضوح نشان می دهد برزیل به روابط خود با کشورهای جنوب غرب آسیا از منشور روابط دو جانبه اش با عربستان سعودی می نگرد. چراکه عربستان سعودی یکی از پویاترین و در حال رشدترین اقتصادها را در منطقه دارد.

کلید واژگان: برزیل، عربستان، امارات متحده عربی، تجارت و اقتصادی، مریم وریج کاظمی

1- https://www.middleeastmonitor.com/20230209-the-strong-ties-between-brazil-and-arab-countries-are-reflected-by-the-trade-figures

2-https://www.gov.br/secom/en/latest-news/2024/06/government-signs-agreements-in-the-fields-of-defense-and-investment-and-strengthens-ties-between-brazilian-and-saudi-companies

3-https://www.arabnews.com/node/2418176/saudi-arabia

4-https://www.al-monitor.com/originals/2024/06/saudi-arabia-holds-investment-summit-brazil-plans-invest-15b

5-https://www.mofa.gov.ae/en/mediahub/news/2024/7/3/3-7-2024-uae-brazil

6-https://www.middleeastmonitor.com/20240613-brazil-calls-for-end-to-violence-in-gaza-urges-peace-talks

7- www.otaghiranonline.ir/news/45640