وحیدسلوکی
کارشناس مسائل بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
یمن در جنوب غربی آسیا و جنوب شبه جزیره عرب قرار دارد و مرزهای دریایی گسترده ای از دریای سرخ و خلیج عدن را شامل می شود.به علاوه اشراف این کشور بر تنگه باب المندب به آن اهمیت مضاعفی داده است.چرا که رفت و آمدهای زیادی که از کانال سوئز صورت می .گیرد، از باب المندب هم عبور می کند.
یمن ازموقعیت سوق الجیشی بالایی برخوردار بوده و حاصلخیزترین کشورهای شبه جزیره محسوب میشود. لذا موقعیت سوقالجیشی، منابع طبیعی وانسانی یمن،سبب شده است که کشورهای غربی،منطقه ای از.جمله عربستان سعودی وامارات متحده عربی همواره براین کشور چشم طمع داشته باشند.
روابط عربستان با امارات
الف) روابط همگرایی
روابط عربستان سعودی و امارات از جمله روابط میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس است که روند صعودی دارد و همگرایی میان دو کشور بیش از واگرایی است. اگرچه اختلاف هایی میان ابوظبی و ریاض وجود دارد، اما این اختلاف ها به خصوص طی یک دهه اخیر کمتر آشکار شده و دو کشور بیش از همه در مسیر تقویت روابط گام برداشته اند. نشانه های مختلفی در خصوص همگرایی امارات و عربستان سعودی وجود دارد که دو مورد از این نشانه ها در سیاست منطقه ای با حفظ منافع ملی هرکدام و روابط دوجانبه .اقتصادی است
ب) روابط واگرایی
اگرچه امارات مهمترین متحد عربستان سعودی در جنگ علیه یمن است، اما اختلاف میان ابوظبی و ریاض در بحران یمن مشهود است. اختلاف عربستان و امارات در سه زمینه قدرت در جنوب یمن، حمایت از دولت مستعفی و همچنین در موضوع حمایت از حزب اصلاح است. عربستان و امارات برای نفوذ بیشتر در جنوب یمن رقابت زیادی با هم دارند. در حالی که عربستان سعودی سعی دارد بندر الحدیده را اشغال و به نوعی رقیبی برای بندر دوبی ایجاد کند، امارات تلاش دارد کنترل جزیره سقطری را در اختیار داشته باشد. از سوی دیگر، عربستان سعودی از دولت مستعفی یمن به ریاست عبدربه منصورهادی حمایت میکند، اما امارات ضمن مخالفت با منصورهادی، با نخست وزیری احمد بن دغر نیز مخالف است و همچنان تلاش میکند «خالد بحاح» را که در آوریل ۲۰۱۶ توسط منصورهادی برکنار شد به قدرت بازگرداند. درهمین حال،درحالی كه عربستان سعودی با حزب اخوانی الاصلاح مذاکره وهمکاری میکند،امارات با این حزب مخالف است. مجموعه اقدامها وسیاستهای امارات دربحران یمن نشان میدهدکه ابوظبی به دنبال تقویت نفوذ.دریمن است و با عربستان برای گسترش نفوذ در یمن رقابت میکند.
هراس امارات از تهدیدهای عربستان سعودی
علیرغم اینکه روابط امارات با عربستان به عنوان یکی از نمونه های روابط خوب در شورای همکاری خلیج فارس یاد میشود، اما امارات همچنان تهدید عربستان را نیز احساس و درک میکند. اختلافهای مرزی میان دو کشور سبب اشغال بخشی نفتخیز از خاک امارات توسط سعودی‌ها شد که روزانه ۶۵۰ هزار بشکه نفت خام از آن توسط ریاض استحصال میشود. امارات همچنان از تهدید تمایت ارضی خود توسط آل سعود هراسان است.
در سال ۱۳۹۶هک ایمیل های یوسف العتیبه، سفیر امارات در آمریکا و انتشار نامه نگاریهای وی، اختلاف های دو کشور را برملا کرد .
سفیر امارات در واشنگتن همچنین در ایمیل دیگری به یک موسسه صهیونیستی از عربستان به عنوان تهدیدی برای امارات یاد کرده و افزوده بود که «امارات با عربستان بیش از هر کشور دیگری«تاریخ مشترک بد»دارد. عربستان و امارات حدود ۲۰۰ سال با یکدیگر بر سر ترویج وهابیت در جنگ بودند. ما با هیچ کشور دیگری به اندازه عربستان، گذشته متشنجی نداشته ایم.»
رویکرد سیاست خارجی امارات در قبال یمن
سیاست خارجی امارات به عنوان یک بازیگر منطقه ای که همواره به دنبال تبدیل شدن به یک بازیگر تاثیرگذار است نشان می دهد که می کوشد تا با به کارگرفتن یک سیاست خارجی محافظه کارانه تهاجمی، ضمن حفظ وضع موقعیت خود،با استفاده از مولفه های همگرایی در تحولات منطقه ای با سایرکشورها،نظم حاکم موجود را به نفع موقعیت استراتژیک خود تغییر دهد لذا سعی می کند تنها ناظر در منطقه غرب آسیا نبوده و به همین منظور در کنار علل گفته شده در یمن حضور داشته و به آن اهمیت ویژه ای داده تا بتواند اوضاع را بر مبنای تمایلات خود مدیریت کند.
در واقع امارات بر مبنای دیدگاه آینده نگری امنیتی خود با توجه به شناخت روحیات عربستان سعودی، این حضور یکجانبه عربستان در یمن را به معنای افزایش وزن قدرت منطقه ای این.کشور و نیز به معنای کاهش نقش و نفوذ خود می انگارد
تغییر در موازنه قدرت منطقه ای
مهم ترین جنبه حضور امارات در یمن را میتوان جلوگیری ازخاورمیانه ای بامحوریت عربستان سعودی عنوان کرد و این کشور نمی خواهد یمن به یک حیات خلوتی برای عربستان .تبدیل شود
در نگاهی واقع گرا با توجه به آنچه آمد باید گفت اماراتی ها در پی آن هستند تا بابهره گیری از بحرانها و فرصتهای موجود، معادلات قدرت منطقه ای را به نفع خود تغییردهند. سیاست فعالانه این کشور نسبت به تحولات جهان عرب و نیزحضوردرجنگ یمن، نشانگرتلاش امارات برای ایفای نقش فعالانه در منطقه با هدف تغییر حداکثری توازن قدرت منطقه ای برای .دور ماندن از تهاجم احتمالی عربستان در دهه های آینده است
به عبارت دیگر امارات می کوشد تا با وارد شدن در هر صحنه و میدانی و اظهار نظر در خصوص هر مسأله ای ازیکسوخود را در میان کشورهای عربی در یک رقابت غیر علنی با عربستان و از سوی دیگر از منظر کشورهای جهان به ویژه آمریکا، یک مهره مهم و تأثیر گذار در منطقه جلوه دهد تا توسط کشورهای غربی در موضوعات منطقه ای به بازی گرفته شود و از .این رهگذر منافع سیاسی و اقتصادی و البته امنیتی خود را نیز تأمین کند
لذا در پایان باید گفت اولویت اول و اصلی توجه و حضور امارات متحده در یمن تقابل پنهانی با عربستان، قرار گرفتن در توجه سایر کشورهای منطقه و بین المللی از جمله آمریکا و نیز امنیت مرزی خود در مقابل عربستان در دهه های آینده می باشد که البته خرید تسلیحات نظامی گسترده از آمریکا طی چندسال گذشته در تحقق همین محورها میباشد.
واژگان کلیدی: امارات ، نقش، موازنه ، رياض، یمن، وحیدسلوکی
