دکتر حسین ربیعی
كارشناس مسائل استراتژيك
مركز بین‌المللی مطالعات صلح-ipsc
واژگان كليدي: استراتژي دفاعي نظامي عمان، ارتش، عمان و ناتو، مدرن سازی ارتش،بودجه نظامی
روند راهبردهاي دفاعي و نظامي عمان نسبت به يك دهه گذشته
عمان کشور نسبتاً وسیع و درعین‌حالکم‌جمعیتی است و همواره در حال تقویت توان دفاعی و نظامی خود بوده است. درعین‌حال در بیشتر حوادث نظامی منطقه موضع بی‌طرفی داشته و دخالت چندانی در مسائل نظامی منطقه نداشته است تا جایی که در آخرین عملیات کشورهای منطقه علیه یمن(ائتلاف عربی)، برخلاف دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس در این عملیات شرکت نکرد. سیاست اصلی نظامی عمان بر آموزش و آماده‌سازی هر چه بیشتر نیروهای نظامی و تأمین یک نیروی نظامی مدرن و سازمان‌یافتهاست که مجهز به آخرین تجهیزات نظامی روز دنیا باشد. بیشترین تحولات نظامی عمان از زمان روی کار آمدن سلطان قابوس انجام‌شده که نوسازی و مدرن سازی نظامی و آموزش و تجهیز ارتش این کشور آغازشده و پس‌ازآن روند تدریجی روبه‌جلو آن ادامه داشته است.درعین‌حال این نکته قابل‌توجه است که امور دفاعی نظامی این کشور به‌صورتکاملاً متمرکز اداره می‌شود و فرمانده کل ارتش و وزیر دفاع شخص سلطان عمان است.
اهداف و راهبردها و اهداف اصلي نظامي و دفاعي اين كشور در سطح ملي و بین‌المللی
با توجه به توان اندک نظامی کشور عمان، به‌طور طبیعی این کشور استراتژی نظامی دفاعی برای خود برگزیده است و همه تمرکز این کشور بر حفظ ثبات و امنیت داخلی و پرهیز از وارد شدن به درگیری‌های احتمالی منطقه‌ای و جهانی است. این کشور در دهه 1970 یک‌بار از سوی چریک‌های کمونیست ظفار مورد تهدید قرار گرفت و اگر حمایت و دخالت کشورهای خارجی نبود دچار فروپاشی سیاسی می‌شد. بنابراین از آن زمان تمام تلاش این کشور برای حفظ ثبات و امنیت داخلی است و سیاست بی‌طرفی سیاست نظامی و دفاعی همیشگی این کشور بوده است. عمان هم مانند بسیاری از کشورهای کوچک منطقه با بستن پیمان‌های نظامی با آمریکا و بریتانیا و دیگر کشورهای منطقه امنیت خود را تضمین می‌کند. در سال‌های اخیر عمان سالانه بین 9 تا ده میلیون دلار بودجه دفاعی نظامی داشته است که بیشتر آن صرف خرید سلاح و تجهیزات نظامی شده است.
آمار و ارقام رتبه‌هایی مهم در بینارتش‌های جهان، و جايگاه نظامي عمان در سطح منطقه و جهان
عمان در گزارش‌های نظامی جهانی در رتبه 79 قرار دارد و در میان کشورهای عربی هم در رده یازدهم هست. حدود 60 هزار نیرو نظامی فعال و ذخیره دارد و با این حساب نه در سطح منطقه و نه در سطح جهانی قدرت نظامی قابل‌توجهی به‌حسابنمی‌آید. باوجود تلاش این کشور برای نوسازی تجهیزات و تسلیحات نظامی، اما این فعالیت‌ها صرفاً جنبه دفاعی دارد و باوجودقدرت‌های بزرگی مانند ایران، پاکستان و حتی عربستان در هم‌جواری با این کشور، توان تهاجمی و بازدارندگی این کشور قابل‌توجه نیست. مانند دیگر کشورهای منطقه عمان هم از راه واگذاری پایگاه‌های نظامی به قدرت‌های جهانی و به خدمت گرفتن مستشاران نظامی از این کشورها در تلاش برای تقویت توانمندی‌های نظامی و حفظ توان دفاعی خود است. اخیراً گزارش‌هایی مبنی بر تلاش این کشور برای ایجاد زیرساخت‌هاییبه‌منظور تأسیس پایگاه‌های نظامی در بندر دوقم(Duqm) انتشار یافته است.
توان بومي و صنعتي عمان در زمينه صنايع نظامي و صادرات و…..
این کشور یک مصرف کننده صرف تجهیزات و ادوات نظامی است و هیچ گزارشی مبنی بر ساخت و تولید سلاح حتی ساده ترین و کوچکترین آنها هم توسط عمان وجود ندارد و تقریباً تمام ادوات نظامی مورد نیاز خود را وارد می‌کند.
همكاري و هماهنگي در سامانه موشكي خلیج‌فارس، همکاری‌های نظامي و مشاركت اين كشور با امريكا و ساير بازيگران غربي
عمان یکی از اولینکشورهایی است که پیشنهاد ایجاد نیروهای واکنش سریعبرای کشورهای عضو شورای همکاریخلیج‌فارس داده و تلاش‌هایزیادی برای ایجاد نیروهای مشترک داشته است. عمان همکاری‌های نظامی خوبی با کشورهای عرب منطقه داشته است و گرچه در عملیات نظامی شرکت نمی‌کند ولی این کشور جزوی از نیروی سپر جزیره است و در ارتش عربی عضویت دارد. در عملیات نظامی ائتلاف به رهبری عربستان در یمن این کشور شرکت نکرد و در جنگ‌های دیگر عربی و به‌خصوص در درگیری‌ها و شورش‌های بهار عربی برخلاف کشورهای امارات و قطر مشارکت و دخالتی نداشته است. این کشور مانورهای سالانه نظامی با کشورهای منطقه و همچنین قدرت‌های فرامنطقه‌ای انجام می‌دهد و از طریق برگزاری تمرین‌های مشترک توانایی‌هاینظامی خود را تقویت می‌کند. همچنین با استخدام مستشاران نظامی خارجی سعی در روزآمد کردن توان عملیاتی و تاکتیکی نیروهای نظامی خود دارد.
نقش و پتانسيل نظامي عمان در بحران‌های فراروي منطقه
سیاست بی‌طرفی عمان در جریان رویارویی‌هایی نظامی اخیر بهترین نقش‌آفرینی این کشور در بحران‌هایمنطقه‌ای بوده است. اساساً سیاست بی‌طرفی کشورهای کوچک در هر منطقه‌ایمی‌تواند از ورود قدرت‌های جهانی به منطقه جلوگیری کند و از تشدید بحران‌ها و هزینه آفرینی آنها برای مناطق پیشگیری کند. عمان اگرچهمی‌تواند در ائتلاف با دیگر کشورهای منطقه نقشی در بحران‌ها بر عهده داشته باشد ولی با توجه با پتانسیل های عمان این کشور به‌تنهایی قادر به اثرگذاری خاصی در بحران‌ها نیست و تلاش این کشور برای میانجیگری و نق آفرینی صلح‌آمیز بهترین و بیشترین حد نقش‌آفرینی در بحران‌ها خواهد بود.
آينده راهبردها و اهداف اصلي نظامي و دفاعي اين كشور در سطح ملي و بین‌المللی
باوجوداینکه عمان سال‌هاست جنگ مهمی را تجربه نکرده است ولی آماده نگه داشتن نیروی نظامی برای خطرات احتمالی از مهمترین اهداف نظامی و دفاعی این کشور است. با توجه به تحولات یک دهه گذشته در منطقه خاورمیانه احتمال تحولات اجتماعی و بروز نارضایتی در عمان دور از انتظار نیست بنابراین در سطح ملی مهمترین استراتژی عمان تأمین اقتدار و امنیت داخلی است و در سطح بین المللی نیز باوجود قرار گرفتن در منطقه‌ای نسبتاً ناآرام و بی ثبات تقویت توان دفاعی این کشور در اولویت راهبردها قرار خواهد داشت. هم اکنون یمن درگیر ناآرامی های داخلی و حمله عربستان است و احتمال نفوذ و سلطه القاعده و داعش در این کشور می رود. بنابراین برای مقابله با چنین تهدیدات احتمالی عمان به تجهیز و تقویت نیروی نظامی خود ادامه خواهد داد.
