مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط عربستان و اسرائيل از جمله روابطي است كه در خاورميانه با ابهام های مختلف در بعد علني و عملي روبرو بوده است. اخیرا نیز انور عشقی رئیس سابق دستگاه اطلاعاتی عربستان در راس هیاتی به فلسطین اشغالی سفر کرد و با مسئولان سیاسی ، امنیتی و پارلمانی این رژیم دیدار و درباره مسائل مختلف به گفتگو پرداخت. در این میان، برای بررسی بیشتر آینده ی همکاری های ریاض و تل آويو گفتگویی با احمد کاظم زاده دولت آبادي کارشناس مسائل خاورمیانه انجام داشته ایم:
واژگان کلیدی: نزدیکی عربستان و اسرائیل، روابط عربستان و اسرائیل، اسرائیل، عربستان، آينده روابط اسرائيل و عربستان، روابط اسرائيل و عربستان ، همگرايي اسرائيل و عربستان ، همكاريهاي امنيتي و نظامي عربستان و اسرائیل
مرکز بین المللی مطالعات صلح: انور عشقی رئیس سلبق دستگاه اطلاعاتی عربستان در راس هیاتی به فلسطین اشغالی سفر کرد و با مسئولان سیاسی ، امنیتی و پارلمانی این رژیم دیدار و درباره مسائل مختلف به گفتگو پرداختند. چرا این سفر دراین مقطع زمانی روی داد؟
همچنانکه مستحضرید فضای کنونی منطقه تحت الشعاع کودتای نافرجام در ترکیه قرار دارد و هر دوی عربستان و رژیم صهیونیستی به مشارکت در این کودتا متهم اند به دلیل اینکه این کودتا بیشتر با سیاست های و مواضع ریاض و تل آویو سازگاری دارد ضمن آنکه اطلاعات دیگری نیز در این زمینه وجود دارد .بر این اساس با توجه به شکست این کودتا که در عین حال می تواند به منزله شکست اهداف و طراحی های صورت گرفته آنها باشد ،از این نظر این سفر می توانست با هدف ارزیابی این مسئله و تلاش های جبرانی دیگری باشد بخصوص آنکه آنها تصور می کنند با توجه به گستره اقدامات ضد کودتا از سوی دولت اردوغان هنوز امکان فرصت سازی از این تحولات وجود دارد .نکته قابل توجه دیگر در خصوص مقطع زمانی این سفر به نشست قریب الوقوع اتحادیه عرب در نواکشت موریتانی مربوط می شود که عربستان برنامه گسترده ای برای بهره برداری از این نشست در جهت مقابله با محور مقاومت و در راس آن جمهوری اسلامی ایران تدارک دیده است و در این راستا به نظر می رسد یکی دیگر از اهداف و ماموریت هیات اعزامی عربستان به فلسطین اشغالی هماهنگی مواضع با این رژیم بوده است .همچنین به نظر می رسد عربستان با اعزام این هیات می خواسته این اطمینان را به رژیم صهیوینستی بدهد که اگر این رژیم با طرح های بین المللی از جمله طرح جدید فرانسه برای حل بحران فلسطین موافقت کند ، عربستان به وعده خود برای عادی سازی روابط خود با این رژیم عمل خواهد کرد .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا سفر هیات سعودی به فلسطین اشغالی می تواند با سفر متقابل هیات اسرائیلی به عربستان همراه باشد ؟
اسراییل سالهاست که در انتظار یک چنین فرصتی بوده و قطعا نهایت تلاش خود را برای بهره برداری از آن بکار خواهد گرفت و از این دید احتمال سفر هیات اسراپیلی به عربستان بسیار جدی است کما اینکه پیش از این سفر مشابهی از سوی این رژیم به ابوظبی مرکز اداری و سیاسی امارات عربی متحده به عنوان یکی از همپیمانان منطقه ای عربستان در پوشش یک نهاد بین المللی وابسته به سازمان ملل صورت گرفته بود .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا این دیدارها برای اولین بار صورت می گیرد یا در گذشته نیز سابقه داشته است ؟
اگر منظور شکل علنی سفر باشد در این صورت می توان گفت که برای اولین بار است صورت می گیرد، اما اگر منظور غیرعلنی باشد دراین صورت باید گفت این شکل از روابط سابقه نسبتا طولانی دارد و گفته می شود هیات سعودی نیز در اخرین نشست کنفرانس هرتزلیا حضور یافت که در آن خیلی از مسئولان صهیونیستی از ایجاد گشایش در روابط میان این رژیم و عربستان ابراز خوشحالی کردند و مسئولان دولت نتانیاهو نیز از آن به عنوان یکی از موفقیت ها و دستاوردهای خود در برابر منتقدین یاد کردند.پیش از این نیز منابع خبری بارها از سفر محرمانه شخصیت های امنیتی سعودی از جمله ترکی فیصل و بندر بن سلطان روسای سابق سرویس های اطلاعاتی و امنیتی عربستان به فلسطین اشغالی خبر داده بودند .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه عوامل و زمینه های در نزدیکی گام به گام عربستان و رژیم صهیونیستی موثر بوده است ؟
این عوامل را می توان در سه سطح داخلی ،منطقه ای و بین المللی مورد بررسی قرار داد. در سطح داخلی آنچه که به عربستان مربوط می شود يک عامل جابجايي قدرت در عربستان و انتقال آن از نسل قديم به نسل جديد بوده که حشر و نشر بيشتري با محافل صهيونيستي داشته و دارند و همچون نسل قديم نگران عواقب اين نزديکي و لطمه خوردن جايگاه ان در جهان اسلام نيستند. البته اين به اين مفهوم نيست که از نسل قديم کسب دنبال رابطه با اسرائيل نبوده بلکه برخي مثل ترکي فيصل که به نوعي از نسل قديم قدرت محسوب مي شوند در اين زمينه پيشتاز بوده و در واقع نسل جديد دور يک چنين افرادي حلقه زده اند .در داخل اسرائيل نيز با توجه به اينکه نتانياهو همواره از سوي مخالفان و رقباي سياسي بخصوص در جناح چپ به اين متهم بوده که با تاکيد بيش از حد بر گسترش سياست هاي شهرک سازي باعث انزواي اسرائيل در جهان شده و حتي روابط اين رژيم را با متحدان غربي اش به هم ريخته ، در يک چنين شرايطي سفر هيات سعودي به فلسطين اشغالي پاسخي به اين انتقادها محسوب مي شود و از اين ديد عربستان دارد به تقويت جايگاه راستگرايان اسرائيلي که کاملا رويکردهاي ضد صلح و جنگ طلبانه دنبال مي کنند ، کمک مي کند.
اما در سطح منطقه اي اگر بخواهيم نقطه را براي سر آغاز همکاري هاي نظامي و امنيتي – اطلاعاتي بين عربستان و اسرائيل پيدا کنيم فکر مي کنم بايد به جنگ سال 2006 برگرديم که در ان مقطع شواهد نشان ميداد که عربستان و اسرائيل در يک جبهه عمل مي کنند و يکي از دلايل آن اين بود که ترور رفيق حريري که يکسال قبل صورت گرفته بود و متهم کردن حزب الله به دست داشتن در اين ترور زمينه هاي رواني را براي اين نزديکي فراهم کرده بود .پس از آن ،دومين نقطه تحول و عطف امضاي توافق هسته اي ميان ايران و گروه 5+1 بود که رژيم صهيونيستي و عربستان را باز در يک جبهه مشترک قرار داد و از اين مرحله به بعد روابط دو طرف به سمت علني پيش رفت و يکي از ابزارهاي که در اين مرحله بکار گرفته شد پروژه ايران هراسي بود و اگر چه نفس اين سوژه بيشتر اسرائيلي وغربي داشت اما سعوديها کوشيدند گوي سبقت را از طرف هاي غربي و حتي اسرائيلي بربايند .
در عرصه بين المللي نيز باز مهمترين مولفه تاثير گذار حول توافق هسته اي ايران برمي گردد که امريکا به عنوان يکي از طرف هاي اين توافق تلاش زيادي بعمل آورد که ائتلافي را بين اسرائيل و کشورهاي عربي مخالف اين توافق و در راس آن عربستان شکل دهد و به همين منظور بلافاصله بعد از امضاي اين توافق باراک اوباما نشستي را در کمپ ديويد که به عنوان نماد عادي سازي روابط اعراب و اسرائيل تلقي مي شود ،برگزار کرد و اگر چه سران عربستان ، امارات و بحرين در ان شرکت نکردند اما به هرحال نطفه مرحله جديد عادي سازي روابط بين اين کشورها و رژيم نيستي بسته شد که دولت اوباما از آن به عنوان مابه ازايي براي طرف اسرائيلي در برابرامضاي توافق هسته اي با ايران ياد مي کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعيت کنوني چه چشم اندازي براي آينده روابط سعودي و اسرائيلي قابل تصور است ؟
در حال حاضر روند به سمت آشکار سازي روابط پنهاني عربستان و رژيم صهيونيستي پيش مي رود و در ضديت با محور مقاومت و جمهوري اسلامي ايران متاسفانه عربستان در مواردي از رژيم صهيوينستي نيز جلو افتاده است و اين نشان مي دهد که عربستان خود را به دشمن اول ايران تبديل مي کند که اين مي تواند حاشيه امن جديد براي اين رژيم فراهم کند .همچنين با توجه به نقشي که امريکا در بسترسازي نزديکي و ائتلاف رياض- تل آويو داشته نتايج انتخابات رياست جمهوري اتي امريکا نيز در اين زمينه تاثيرگذار خواهد بود و در صورت پيروزي هيلاري کلينتون نامزد حزب حاکم دموکرات روند کنوني با اندکي شدت ادامه خواهد يافت اما اگردونالد ترامپ برنده انتخابات شود ائتلاف عربستان و اسرائيل در مسير دور جديد اقدامات نظاميگرانه در منطقه و جهان بکار گرفته خواهد شد .
