اعظم سلامتی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
فعالیت گروه طالبان در افغانستان وضعیت امنیتی این کشور و دولت مرکزی را دوچار چالش جدی کرده است . حضور نیروهای امنیتی خارجی برای مقابله با این گروه تروریستی نیز وضعیت امنیتی این کشور را با مشکلات عدیده مواجه ساخته است. برای واکاوی چالشهای داخلی و منطقه ای و رقابتهای بین المللی که افغانستان با آن روبروست به گفتگویی با پیرمحمد ملازهی ، کارشناس مسائل افغانستان پرداخته ایم.
کلید واژه ها: طالبان ، افغانستان ، آمریکا ، القاعده ، پاکستان
1. القاعده با طالبان چه تفاوتی دارد ؟ در ادامه بیان کنید تقسیم بندی آمریکا و انگلیس از طالبان به دو گروه مبانه رو و تند رو بر چه اساسی است ؟
حقیقتش را بدانید گروه طالبان با شبکه حقانی ارتباطات خیلی نزدیکی دارند ولی یک گروه نیستند . شبکه حقانی بیشترین ارتباطاتش با آ. اس آی ( آژانس اطلاعات محرمانه ) است و آنها یک مقدار معتدلتر از شبکه حقانی هستند . گروه حقانی در واقع گروه جهادی است . در زمانی که شوروی ، افغانستان را اشغال کرده بود توسط جلال الدین ربانی درست شد طالبان بعدها بعد از اینکه جهاد پیروز شده بود به وجود آمدند . زمانی که جنگ داخلی میان دو حزب اسلامی ، حزب آقای ربانی و حزب آقای حکمتیار در گرفت در واقع حکومت مجاهدین با شکست روبرو شد . چون آمریکائیها نتوانستند کابل را تصرف کنند .پاکستانیها سعی کردند گروه دیگری را به وجود بیاورند و بعد از آن به اصطلاح با شعارهای عامه پسندتری گروه طالبان مورد حمایت قرار گرفت . به این ترتیب طالبان توانستند آرام آرام کابل را بگیرند در این دوران شبکه حقانی تا قبل از اینکه گروه طالبان و آمریکا به افغانستان حمله کنند و از کابل اخراج شوند خیلی فعال نبود . بعد از این است که گروه حقانی از کابل به وزیرستان شمالی و از آن جا مجددا فعالیت خود را آغاز کرد . اینها می گفتند که گروه متفاوتی هستند ولی با هم همکاری می کنند ظاهرا ، شیکه حقانی رهبری ملاعمر را به عنوان امیرالمومنین به رسمیت می شناسد ولی در هر دو جبهه این گروه می خواهد ادغام شود.
در قسمت دوم سوال شما عرض کنم که این تقسیم بندی ماهیتی ندارد . طالبان یک گروه ایدئولوژیک است و پای بندی به رهبری جنبه مراد ومریدی و جنبه معنوی دارد . نمی توان گفت طالبان میانه رو و تند رو ماهیت واقعی دارد . فقط طالبان زمانی که می خواهند از خود نرمش نشان دهند از این حرکات استفاده می کنند .
2. با توجه به فعالیت گسترده طالبان و القاعده در افغانستان ارزیابی شما از آینده این کشور چیست ؟
اخیرا گروه بحران بین المللی گزارش داده است : زمانی که آمریکاییها بیرون بروند دو اتفاق خواهد افتاد
یک ، طالبان تمام کابل را تصرف می کنند . دو ، جنگ داخلی در افغانستان شکل می گیرد .
من فکر نمی کنم که آمریکاییها با وجود تمامی هزینه های مالی و آموزشی که انجام دادند از افغانستان خارج شوند . در وضعیت کنونی ، ارتش و گروههای یگان دفاعی توانایی مقابله با طالبان را ندارند . البته آمریکا و انگلیس و سازمان ملل اعلام کردند که ما اجازه نمی دهیم طالبان بیایند و قدرت را در دست بگیرند . احتمال قوی این است که تا قبل از سال 2014 آمریکاییها وارد مذاکره شوند و 2 طرف از طریق مصالحه بتوانند مشکلات را حل کنند همان شکل مصالحه که انگلیسی ها مطرح کردند و آنها دست از جنگ بردارند . این شاید محتملترین احتمال باشد.
3. راهبردهای امنیتی آمریکا و ناتو در افغانستان چه بوده است ؟ و در ادامه بیان کنید راهبرد دیپلماتیک و مذاکره با چه اهدافی دنبال می شود ؟
نیروهای آ مریکا و ناتو نمی توانند به لحاظ نظامی طالبان را شکست دهند و طالبان نیز در وضعیتی نیستند که آمریکا و ناتو را شکست دهند . وضعیتی که در زمان اتحاد جماهیر شوروی به وجود آمد و مجاهدین توانستند با کمک نیروهای بین المللی ، امریکا ، اروپا و کشورهای اسلامی شوروی را شکست دهند . این حالت هم برای طالبان وجود دارد . بنابراین یک بن بست استراتژیک وجود دارد نه طالبان قادرند امریکا را شکست دهند و نه آمریکا قادر است طالبان را شکست دهد . بنابراین در چنین شرایطی می بایست از راه حل مذاکره و دادن امتیاز به طالبان استفاده کرد . آمریکا به این مساله باید جدی تر از گذشته فکر کند . از این زاویه من فکر نمی کنم شرایطی به وجود آید که طالبان یا امریکا جدا از مداکره یا مصالحه موفق به این امر شوند.
4. سیاستهای کشو رهای منطقه به ویژه پاکستان چه تاثیری بر طالبان و افغانستان دارد ؟
پشتوانه مردمی طالبان قوی است ولی پاکستان است که آنها آموزش می دهد و مسلح می کند و همچنین حمایت مالی عربستان سعودی را برای آنها فراهم می کند اگر حمایتهای پاکستان نباشد طالبان حضور نیروهای آمریکایی را به چالش می کشند.
5. طالبان از چه جایگاهی در نزد افکار عمومی افغانستان برخوردار هستند ؟
دیدگاههای متفاوتی میان قبایل پشتون و غیر پشتون وجود دارد . در داخل قبایل پشتون حمایت از طالبان قوی است . طالبان خود را نماینده قوم پشتون می دانند ولیکن میان گروه های اسلامی غیر پشتون پایگاهی ندارند .
6. با نزدیک شدن خروج نیروهای خارجی از افغانستان و همچنین نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری ، انتقال قدرت در افغانستان به چه صورت خواهد بود ؟
بین گروههای درون حاکمیت از طریق انتخابات این اتفاق صورت می گیرد . این گرو هها به شکل آرام می توانند اختلافات خود را حل وفصل کنند تا یک انتخابات سالم بر گزار شود . حتی ممکن است طرف بازنده ادعا کند طرف برنده تقلب کرده است . به نظر من بعد از خروج آمریکا احتمال جنگ خیلی زیاد است .
7. به نظر شمت آمریکا برای دوران پس از خروج ناتو درا فغانستان چه جایگزینی را مطرح می کند ؟
من فکر نمی کنم که هیچ کشوری بتواند جرات کند پس از خروج نبروهای خارجی وارد افغانستان شود . کشورهای اروپایی با این همه امکانات مالی و تجهیزات نظامی نتوانستند در افغانستان امنیت بر قرار کنند.
8. ارزیابی شما از تاثیرات داخلی و خارجی پیمان همکاری استراتژیک آمریکا و افغانستان چیست ؟
این پیمان بسته شده است ولی حقیقت این است که افغانستان گفته اگر آمریکاییها به تعهدات خود عمل نکنند ما این پیمان را لغو می کنیم . این پیمان خیلی انتظارات افغانستان را تامین نمی کند . آمرکاییها نیز طبق تعهداتی که پذیرفته اند امنیت افغانستان را تامین کنند خیلی آمادگی ندارند . دولت آقای کرزای تلاش کرده است علاوه بر آمریکا ،فرانسه و انگلیس و اخیرا پاکستان ، هند و ایران را هم وارد پیمان کند تا از این طریق بتواند قدرت مانور خود را گسترش دهد . معمولا این نوع پیمانها اگر در جهت تامین منافع دولت قوی باشد عملی می شود ولی اگر در جهت تامین منافع دولت ضعیف باشد در عملی شدن آن جای بحث و سوال است.
9. کشته شدن بن لادن سر کرده گروه القاعده چه فرصتها و منافعی برای آمریکا و چه چالشهایی و بحرانهایی را برای پاکستان داشت ؟
حقیقت این است که آمریکائیها امتیاز بزرگی به دست آوردند آنها توانستند رهبر اصلی القاعده را از تنه ساقط کنند یکی از اهداف آمریکاییها هنگام ورود به افغانستان دنبال کردن بن لادن و کسی که مظنون بود برجهای دو قلوی آمریکا را منهدم کرده است به هر حال آمریکاییها به دنبال دستگیری و کشتن آن بودند بنابراین موفقیت بزرگی برای آمرکاییها بود . در ارتباط با پاکستان ، متاسفانه بعد از مرگ بن لادن ، پاکستان خیلی ضعیف شد . دولت و ارتش زیر سوال رفتند پاکستان سیاست دو گانه ای را در بر ابر آمریکا که از آن کمکهای مالی فراوانی دریافت می کرد ، به کار گرفت . اعتماد آمریکا و اروپا از پاکستان سلب شد . کشته شده بن لادن باعث شد طالبان در پاکستان قدرت بگیرند و ارتش را وارد چالش بزرگی کنند . به طور کلی پاکستان بازنده اصلی کشته شدن بن لادن شد.
10. وضعیت امنیتی افغانستان در شرایط حاضر چگونه است ؟
واقعیت این است که وضعیت امنیتی در افغانستان خوب نیست . طالبان می توانند در داخل کابل
در داخل منطقه امنیتی که ناتو و آمریکا و حتی سفارتخانه های خارجی هستند ، بروند و عملیات انتحاری انجام دهند . با این اوضاع و احوال افغانستان با چالشهای امنیتی زیادی روبروست و هدف نیروهای خارجی تامین امنیت برای افغانستان است بنابراین نمی توان گفت که به لحاظ امنیتی افغانستان وضعیت مطلوبی دارد .
11. به نظر شما راه نجات افغانستان از وضعیت کنونی چیست ؟
خدمت شما عرض کنم که افغانستان قربانی سه جریان است .جریان اول مربوط می شود به رقابتهای قومی – مذهبی که شکافهای زیادی میان آنها وجود دارد . جریان دوم به دخالت کشورهای همسایه و منطقه مربوط است که بحرانهایی را در افغانستان به وجود آورده اند .
جریان سوم به رقابتهایی که در سطح بین المللی وجود دارد مرتبط است . اگر تصمیم و اراده بین المللی وجود داشته باشد که افغانستان از این وضعیت نجات پیدا کند این سه گروه باید با هم همکاری داشته باشند ولی اگر کارشکنی کنند حتی اگر نیروهای خارجی از افعانستان خارج شوند رقابتهای منطقه ای همچنان ادامه خواهد داشت.
.
