نگاهی اجمالی به صنعت نفت و گاز قطر

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

قطر سومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی را در اختیار دارد و بزرگترین صادر کننده گاز طبیعی مایع در جهان است و صادرات گاز، نفت خام و فرآورده های نفتی این کشور بخش قابل توجهی از درآمد دولت را تأمین می کند. قطر890تریلیون فوت مکعب گاز دارد که بیشتر آن در حوزه شمال دریایی واقع شده است. طبق اعلام بانک ملی قطر، ذخایر موجود به قطر این امکان می دهد تا تولید فعلی خود را برای 138 سال دیگر حفظ کند(1). قطر ذخایر ثابتی معادل 402.1 برابر مصرف سالانه خود دارد.(2).

قطر دارای ذخایر نفتی 7/25 میلیارد بشکه ای است. تمامی میدان های نفتی قطر به جز میدان دخان در دریا قرار دارند. میدان نفتی الشاهین نیز یکی از میادین نفتی دریایی قطر است که طی قراردادی با شرکت توتال فرانسه در حال توسعه و بهره برداری می باشد. تقریبا تمامی شرکتهای بزرگ نفتی جهان در قطر حضور دارند و هریک بخشی از صنعت نفت و گاز قطر را اداره می کند. شرکت قطر پترولیوم، شرکت مادر صنعت نفت و گاز قطر است که تمامی فعالیت های نفت و گاز این کشور را مدیریت می کند.

 تولید نفت خام قطر دومین کمترین میزان در کنسرسیوم نفت است، اما افزایش تولید مایعات غیر خام که بیشتر آنها محصول جانبی تولید گاز طبیعی هستند به رشد تدریجی کل تولید مایعات کمک کرده است. سه میدان نفتی بیش از 85 درصد ظرفیت تولید نفت خام قطر را تشکیل می دهد. قطر همچنین یکی از اعضای مجمع کشورهای صادر کننده گاز(G.E.C.F)  است که در سال 2001 برای پیشبرد منافع تولید کنندگان عمده گاز طبیعی جهان تشکیل شده است.

با وجود مشترک بودن لايه نفتی پارس جنوبی با ميدان الشاهين قطر و بهره برداری قريب به ۴۵۰ هزار بشکه نفت در روز توسط طرف قطری، برداشت روزانه ۳۵ هزار بشکه در فاز اول اين طرح تاکنون محقق نشده است. ميدان الشاهين قطر در سال ۱۹۹۲ توسط شرکت مرسک دانمارک کشف شد و قرارداد استخراج نفت از اين ميدان به همين شرکت دانمارکی محول شد. برخلاف ايران که تاکنون اقدامات چندانی برای توسعه پروژه لايه نفتی پارس جنوبی انجام نداده است، قطر با حفر ۱۳۱ چاه توليدی و تزريق آب شور، همچنين فعال کردن ۱۸ سکوی حفاری و ۶ تاسيسات توليدی متصل به ۲۰ خط لوله، از ميدان الشاهين نفت توليد می کند.

بر اساس گزارش ماهانه اوپک ، قطر هم اکنون مجموعا روزانه ۷۵۷ هزار بشکه نفت توليد می کند که با احتساب توليد ۴۵۰ هزار بشکه ای نفت اين کشور از ميدان الشاهين، تقريبا ۶۰ درصد توليد نفت قطر از اين ميدان انجام می گيرد. قطر همچنین سرمایه گذاری هنگفتی برای توسعه تولید و صادرات گاز طبیعی مایع انجام داده که همچنان نیز ادامه دارد و بخش مهمی از نیاز انرژی کشورهای صنعتی را از این طریق تامین می کند. در سال 2016، قطرپترولیوم اعلام کرد 30درصد از سهام قرارداد 25 ساله جدید را به توتال برای بهره برداری از میدان نفتی الشحین اعطا کرده است. قطرکل برنامه ها برای سرمایه گذاری بیش از 2 میلیارد دلار بین سال های 2017 و 2022 برای توسعه این بخش برنامه ریزی کرده است.

شرکت قطر پترولیوم توافقنامه‌هایی را به ارزش 23/19 میلیارد دلار با سه شرکت کشتی‌سازی بزرگ کره جنوبی برای ساخت بیش از 100 کشتی ال.ان.جی(گاز طبیعی) امضا کرد. مدیرعامل قطر پترولیوم آن را بزرگترین برنامه ساخت کشتی ال.ان.جی در تاریخ توصیف کرده است، سه شرکت بخش عمده‌ای از ظرفیت ساخت کشتی ال.ان.جی خود را تا سال2027 به شرکت قطر پترولیوم اختصاص خواهند داد. قطر پترولیوم که بزرگترین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان است، به دنبال افزایش تولید سالانه از 77 میلیون تن فعلی به 126 میلیون تن تا سال 2027 است. ظرفیت تصفیه قطر بیش از تقاضای داخلی برای فرآورده های نفتی است، بنابراین این کشور را قادر می سازد بیشتر تولیدات پالایشگاه خود را صادر کند(3).

در شرایطی که بسیاری از شرکت‌های خصوصی به‌ویژه آمریکایی‌ها مجبور شده‌اند سرمایه‌گذاری در بخش گاز طبیعی مایع‌ را به دلیل کاهش قیمت‌ها در پی پاندومی کوئید19 متوقف کنند، قطر می‌تواند سهم بیشتری در بازار گاز جهان به‌دست آورد. بر این اساس بحران کنونی بازار حتی می‌تواند به نفع قطر باشد و سبب رونق گاز این کشور شود. مهم‌ترین پیشرفت اقتصادی در سال‌های اخیر، اعلام غافلگیرانه قطرپترولیوم در ماه نوامبر 2020و افزایش برآوردهای مربوط به دامنه جغرافیایی و حجم میدان شمالی (مشترک با میدان گازی پارس جنوبی در ایران) بود. میدان گاز شمالی، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان که در گذشته تصور می‌شد فراساحلی است، ۱۰ مایل (بیش از ۱۶ کیلومتر) هم در خشکی گسترش یافته است و ذخایر آن شامل ۱۷۶۰ تریلیون فوت‌مکعب گاز و ۷۰ میلیارد بشکه میعانات گازی می‌شود. این ارقام نشان‌دهنده دوبرابر شدن ذخایر گازی و ۳ برابر شدن ذخایر نفت این کشور در مقایسه با برآوردهای اخیر این ذخایر در قطر است. قطر پترولیوم اواخر 2020 اعلام کرد که در نظر دارد به جای اجرای برنامه اولیه خود برای افزایش تولید ۴۰ درصدی ال‌ان‌جی، مقدار تولید سالانه این محصول را تا سال ۲۰۲۷ میلادی با ۶۰ درصد افزایش به ۱۲۶ میلیون تن برساند.

مدیرعامل شرکت قطر پترولیوم اعلام کرده بود که در هشت سال آینده، تولید نفت و گاز قطر از رقم ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه معادل نفت در روز به روزانه ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه معادل نفت می‌رسد. این در حالی است که بعضی از شرکت‌های خصوصی سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید ال.‌ان‌.جی را لغو یا به تأخیر انداختند، زیرا قیمت‌ قراردادهای تک‌محموله‌ای در ماه‌های اخیر به‌طور بی‌سابقه‌ای کاهش یافته است. حتی با سطح کنونی تولید، تحلیلگران صندوق بین‌المللی پول و مؤسسه‎‌های‌ اعتبارسنجی، قیمت نفت مورد نیاز قطر برای متعادل نگه داشتن بودجه‌اش را پایین‌ترین رقم در منطقه در نظر گرفته‌اند. وزارت دارایی قطر معتقد است قیمت نفت مورد نیاز قطر برای متعادل نگه داشتن اقتصاد آن پس از ۲۰۲۲ و حتی پیش از راه‌اندازی ظرفیت جدید تولید گاز طبیعی مایع در این کشور به کمتر از ۴۰ دلار برای هر بشکه خواهد رسید(4).

کلید واژگان: قطر, نفت, گاز,اقتصاد,خط لوله, خلیج فارس, مریم وریج کاظمی

1- https://theenergyyear.com/market/qatar/

2- https://www.worldometers.info/oil/qatar-oil/

3- http://www.eia.gov/international/overview/country/QAT

4- https://www.shana.ir/news/305263