كارشناس مسائل خاورميانه
مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی پرونده قتل جمال خاشقچی کوشش کرده است با سفرهای دوره‌ای به کشورهای عربی، شمال آفريقا و سپس اجلاس جی ۲۰ به احیای پرستیژ آسیب خورده خود دست بزند. در این بین برای بررسی بیشتر سفر و پیامدهای محمد به سلمان گفتگويی داشته‌ایم:
واژگان كليدي: منافع قدرت ها، كاهش فشار، ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان،قاسم محب علي
مركز بين المللي مطالعات صلح: سلمان به علل توجه بن سلمان به انجام سفرهای دوره‌ای در وضعیت کنونی چیست؟
بعد از قضیه خاشقچي واکنش هایی که افکار عمومی و جهان نسبت به قتل جمال خاشقچي روزنامه نگار مخالف عربستان سعودی نشان داد، به نظر می‌رسد که آقای بن سلمان در حالت انزوا و فشار بین المللی قرار گرفت. لذا از مدتی با کمک حاميان خود در منطقه و ترامپ در امریکا به بازسازی وضعیت خود در منطقه پرداخته و بازسازی موقعیت خود را با مجموعه ای از سفرهای دوره‌ای از امارات، شمال آفريقا و اجلاس جي بيست را مد نظر قرار داد. به نوعی تلاش شد تا چهره ی از دست رفته ی محمد بن سلمان ترمیم گردد. در اين بين برخی از کشورها به خاطر منافع مادی در پروژه های بزرگ عربستان سعودی در کشورهای مختلف چون نفت خيلي مايل نيستند تا خیلی در در زمینه خاشقچي توجه نکنند. چنانچه و ترامپ در این زمینه تلاش کرد به بهبود روابط بپردازد و چین و روسيه نیز همين رویکرد را مد نظر قرار دادند. اروپایی هر چند تلاش کردند رویکردی دوگانه را مد نظر قرار بدهند اما کنش آنها خیلی جدی نبود. فشارهای زیاد تركيه نيز در این زمینه با گذشت زمان فروکش کرده است. لذا عربستان وبن سلمان در حال بازسازی مجدد موقعیت خود در سطح منطقه و جهان است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جایگاه محمد بن سلمان در داخل عربستان با چه وضعيتی روبرو شده است؟
در واقع با توجه به رقابت جناح‌های مختلف و شخصیت‌های مختلف در داخل هیئت حاکمه عربستان سناريوهايي مطرح بود. یکی از این سناریوها محمد بن سلمان با شرایطی نوين وضعیت خود را ادامه دهد. سناريوي دیگر این بود که فرزندان پادشاه بنیانگذار سعود آل سعود به ولیعهدی برگردند يا همچنین نسل دوم فرزندان ملک عبدالله يا نایف گزینه‌ای برای ولیعهد باشند. اما در وضعیت کنونی به نظر می رسد سناريوهاي ديگر ضعيف باشد و محمد بن سلمان در حال بازسازی جایگاه خود است و هر چند اختلافات و رقابت ها در داخل آل سعود همچنان وجود دارد و لذا حتی اگر در مورد مسئاله و پرونده قاچاق نیز پشت سر بگذارد، سرنوشت جنگ یمن از جمله مهمترین مسائل در آینده ی اختلاف است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جايگاه بن سلمان در کشورهای مختلف کشور عربی در شرایط کنونی چگونه است؟
این امر باید تقسیم گردد. در از کشورهای عربی واکنش های متفاوتی نسبت به جايگاه بن سلمان وجود دارد. قطر به ویژه تلویزیون الجزیره و رسانه های قطری همچنان تلاش می کنند مسئله خاشقچي قاشقچی همچنان زنده بماند. در کشورهایی مانند تونس و الجزایر که فضای بازتری و فاصله بین حکومت و رسانه ها وجود دارد مخالفانی در این زمینه وجود دارند. بنابراین نظر واحد در این زمینه نيست. در واقع نمی‌توان نظر واحدي که این زمینه مورد اشاره قرار داد، بلکه منافعی که دولت ها سیاسی در رابطه ای که عربستان مذهبی و عربی و در موارد مختلف دارد توانسته است رسانه و دولت‌ها را با به خود جذب کند. در این زمینه عربستان سعودی تا حدی موفق عمل کرده است و تلاش ترکیه و رسانه‌های مخالف برخی در داخل امریکا مندرج خیلی نتوانسته و به نظر نمی رسد توانسته باشد بر ضد محمد بن سلمان موثر باشند. من فکر می کنم که فعلا منافع قدرت هاي بزرگ اين است كه عربستان سعودی دست نخورد و همچنان موقعيت آقای بن سلمان مستحكم باقی بماند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به دیدارهای دیدارهای محمد بن سلمان از آرژانتین و اجلاس جی ۲۰ در چه صورت ممکن است جايگاه بن سلمان در عربستان متزلزل گردد؟
این هم بستگی دارد که نیروهای داخلی عربستان و وضعیتی در یمن شرایط نوین دیگری را پیش روی خود قرار دهد. اما به نظر می‌رسد این امر خیلی تاثير گذار نيست. در واقع قدرت مالی عربستان سعودی ، پروژه‌های بزرگ و بزرگ عربستان و نقش در کنترل بازار نفت موجب شده قدرتهای شرقی چین و روسیه به نوعی در رقابت با امریکا روابط خود را با عربستان را مد نظر قرار دارد. به نظر می رسد که برای بهره بردن از فضای داخلی عربستان رقابتي شكل گرفته و همچنين در واقع نگرانی بزرگتر اين است که تغییر عربستان به فروپاشی اوضاع امنیتی منطقه منجر گردد و نیروی افراطی و رادیکال قدرت را در دست گیرند. لذا از این جنبه با محمد بن سلمان با احتياط برخورد میکنند و مانع از فشار گسترده و عربستان سعودی می شوند. بعد دیگر اسرائيل مي خواهد موقعیت عربستان را در برابر ایران تقويت گردد و از فضای تنش بین ایران و عربستان بهره برد و رابطه با کشورهای عربی را تلطيف و قضیه فلسطین را حداقل از موضوع اصلی جانب خارج کند. بنابراین اگر تنش در مناسبات ایران و عربستان تا اندازه کاهش پیدا کند نگرانی هایی طرفهاي ديگر كاهش و فشار بر عربستان سعودی افزایش يابد. همچنين حل تنش بین ایران و امریکا ممكن است دامنه فشار به عربستان افزایش پیدا کند. اما تا زمانی که این بحران وجود دارد و روابط ایران امریکا و رابطه ایران و عربستان همراه با خصومت باشد، به نظر نميرسد قدرتی حاضر باشد به عربستان فشار بیشتری وارد کند.
