مريم خالقي نژاد
پژوهشگر مسائل بين الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
ویروس همه گیرCovid 19 که در سال 2019 و 2020 گریبانگیر جهان و انسان شده است پس از مرکز پخش و شیوع خود یعنی چین، به سراغ سایر کشورهای جهان رفته است و با شکل تاج گونه و پادشاهی خود بر دارایی انسان در هر سرزمینی اعم از اقشار و کشورهای ثروتمند و یا فقیر میتازد. این اتفاق گسترده علاوه بر تخریب سلامتی و نابودی جان انسانهایِ درگیر، منجر به تخریب جامعه از نظر اقتصاد و سیاست و ابعاد روحی روانی شده است.
بی تردید در اوایل این بحران گمان می رفت که کرونا ویروس بر اقتصادهای متنوع مانند اروپا یا امریکا نخواهد تازید و مغلوب نخواهد شد. اما آنچه که در کمتر از یک الی دو ماه مشاهده شد عدم توانایی مقابله با اثرات ناشی از کرونا در اقتصاد جهان حتی اقتصاد پر قدرت هرچند درگیر بحرانِ اروپا بوده است. اقتصاد بزرگ اروپا که متشکل از بیش از 40 کشور مختلف با توانایی مختلف و متنوع است تاثیر بسیار بزرگی را در تمام اقتصاد جهان دارد . اگرچه در اروپا حتی در پاینترین و ضعیف ترین کشورها هم تولیدات ناخالص داخلی به میزان کشورهای دیگر در وضعیت مناسب تری قرار دارند اما با این اوصاف لرزش های قوی ایی با انتشار ویروس کرونا در اروپا بر پیکره اقتصاد آن افتاد. چرا که به دلیل نبود دارویی برای درمان این مساله، مهمترین راه مقابله و جلوگیری از ابتلا به ویروس نام برده ” ماندن در خانه” است که اکنون به شعار همه ی دولت و حکومت های مختلف تبدیل شده است و در مقابل سازمان های جهانی مانند سازمان بهداشت جهانی به قرنطینه کردن و ماندن در خانه تاکید دارند .
این نوع راه پیشگیری بدون هیچ گونه سلاح و یا برنامه ریزی دوست و دشمن منجر به ضررهای بسیاری در اروپا شده است چرا که” در خانه بمانیم ” منجر به تعطیلی بخش های مختلف درامدزا اعم از حمل نقل ( هوایی، زمینی، دریایی)، اموزشی( دانشگاه، مدارس و موسسات)، اماکن عمومی و گردشگری، رستوران، بازارهای خرید و حتی بورس و سهام شده است . شواهد موجود و اتفاقات اخیر حاکی از آن است که حتی اگر در برخی از کشورهای توسعه یافته اروپایی رکود اقتصادی مشاهده نشود شاهد رشد بسیار ناچیز و کاهش درصد رشد آن در ماه های اخیر نسبت به گذشته خواهیم بود که این خود منجر به وارد کردن ضربه منفی به اقتصاد اروپا حتی کشورهای توسعه یافته آن همچون آلمان یا انگلیس خواهد بود. در بسیاری از کشورهای نام برده بازارهای داخلی بسیار اثرگذار و شاید تاثیراتبرابری با عوامل خارجی در اقتصاد داشته باشند که با توجه به تعطیلی ناشی از کرونا در داخل و خارج بی تردید نمی توان از تاثیرات منفی بر اقتصاد داخلی و سپس خارجی چشم پوشی کرد. شاید هنوز وقت آن نرسیده است که به سنجش و مقایسه رکود ناشی از عوامل داخلی و بازار داخلی و در مقایسه با ضررها و تاثیرات ناشی از بازار خارجی در زمان بحران کرونا پرداخت اما آنچه که بارز و قابل سنجش است همه گیری این مشکل در داخل کشورها و خارج از آنها و عوامل داخلی و خارجی اقتصادی هست.مهمترین تاثیرات این واقعه نابهنجار جهانی در اقتصاد اروپا عبارت است از :
صادرات و واردات :
اگرچه صادرات و ورادات اولیه و ضروری اروپا و جهان تا حدودی ادامه دارد اما بی تردید در کوتاه مدت به همان روال گذشته برقرار نخواهد بود به سه دلیل : اولا انکه مردم از خرید موارد غیر ضروری و اولیه اجتناب خواهند کرد و دوم آنکه برخی محدودیت ها برای ورود کالاهای غیر ضروری از سوی دولت ها در کشورهای مختلف اعمال شده است تا بدین وسیله مانع از انتشار بیشتر ویروس شوند. سومین علت عدم تمایل برخی تولید کننده گان در شرایط کنونی می باشد که سلامتی خود را ارزشمندتر از تولید و فروش دانسته و تولیدات خود را فعلا متوقف کرده اند( هرچند این امر ممکن است در تولیدات کوچک باشد اما تاثیرات خود را حتی با درصد کمتری بر اقتصاد خواهند گزاشت) در کل در خصوص صادرات و واردات میزان عرضه و تقاضا به شدت تغییر یافته است و تاثیر مهم آن بر دولت ها کاهش توانایی مردم در پرداخت مالیات استبه طور کلی امر صادرات و واردات تحت تاثیر عوامل دیگر که در ادامه نام برده می شود نیز می باشد.
شرکت های بین المللی و سهام :
از دیگر موارد مهم به تعلیق دراودن فعالیت شرکت های چندملیتی و خارجی در بخش های مختلف مانند مک دونالد از یکسوو از سوی دیگر تاثیرات ناشی از ریزش سهام و فروش سهام توسط سرمایه داران به دلیل ترس از اوضاع کنونی نیز منجر به رشد منفی و رکود در اقتصاد اروپا شده است برای مثال می توان به ریزش سهام هایی همچون ” فوتسی- 100″، بورس لندن با کاهش 3/5 درصد و یا “کک-40” بورس فرانسه با کاهش 2/5 و یا بازار بورس ایتالیا با سقوط 5/5 درصدی و “ایبکس 35” اسپانیا با 9/4 درصد نزول داشته اند.
حمل و نقل :
حمل و نقل نیز از دیگر موارد مهم است که این ویروس باعث به تعلیق و حتی ممنوعیت بسیاری از مسیرهای رفت و امد خارجی به خصوص هوایی و سپس داخلی شده است . اروپا بسیاری از پروازهای هوایی خود را از خارج و یا در داخل به حالت تعویق درآورده است برای مثال لغو و تعلیق پروازهای ایران ایر در ایران و لغو پروازهای شرکت هواپیمایی بریتیش ایرویز به چین و مواردی از این قبیل.
گردشگری :
اروپا که یکی از مهمترین کشورهای مورد نظر توریست و گردشگران خارجی و داخلی بوده است در طول سالیان اخیر چنین رکود و کاهش امار گردشگران بی سابقه بوده است. برای مثال آلمان به دلیل لغو مسافرت چینی ها ضربه بزرگی را خورده است. از موارد دیگر می توان به ممنوعیت ورود اتباع خارجی به فرانسه اشاره کرد که همگی باعث تاثیرات منفی در اقتصاد اروپا شده است.
ورزش :
در خصوص تاثیرات هرچند درجه دو می توان به امور ورزشی و بسته شدن باشگاه ها از یک سو و دوم احتمال لغو برخی لیگ ملت های اروپایی بنابر درخواست برخی اعضای اتحادیه فوتبال اروپا ( یوفا) نیز وجود دارد که اگر لغو شود خود مشکلاتی اقتصادی را به همراه خواهد داشت چرا که لیگ های ورزشی یکی از بهترین منابع کسب درامد و اقتصادی نه تنها در اروپا بلکه درکل جهان می باشد.
تعطیلی مراکز خرید و برخی اماکن عمومی، رستوران ها، استخر، کافه و سالن های زیبایی:
مردم اروپا که بیشتر از هر جای دنیا به سرو کافه و فست فود در رستوران ها و مورادیگر مانند مراکز خرید و یا سالن های ورزشی و سرگرمی همچون استخر و یا سالن های زیبایی تمایل دارند اکنون با توجه به گریبانگیر شدن کووید 19 مردم از اینگونه فعالیت ها نیز تا حدودی دست کشیده و به سلامت خود توجه بیشتری دارند همچنین علاوه بر این کاهش تمایل مردم در شرایط کنونی به موارد نام برده برخی دول های اروپایی مانند بلژیک، هلند، فرانسه و … به طور رسمی کافه و رستوران ها و سینماها را هم تعطیل کرده اند که حتی در صورت تمایل مردم مانع از استفاده از این اماکن و مراکز شده اند. اکثر کشورهای اروپایی بنابر ارزیابی خود اماکن عمومی و غیر ضروری را نیز تعطیل کرده است.
کاهش درامد در حال حاضر و پایین آمدن قیمت در برخی موارد : تمامی موارد نام برده منجر به کاهش درآمد مردم و کاهش قدرت خرید مردم شده است که علاوه بر تاثیرات خود در حال حاضر منجر به تاثیر در ماه های آينده نیز می شود. چرا که مردم به خصوص طبقه متوسط و طبقه پایین قدرت خریدشان کاهش می یابد و در نتیجه تقاضا کاهش خواهد یافت . البته در برخی از موارد شاهد کاهش قیمت نیز در برخی اجناس و اقلام خواهیم بود و این امر گرچه در برخی موارد به سود طبقه پایین و متوسط( از جهت کاهش قمیت خرید ) است ولی با این حال ضرر خود را بر اقتصاد اروپا خواهد گزاشت.
در جمع بندی نهایی بارز است که اقتصاد اروپا که ابعاد مختلفی همچون بورس، حمل و نقل، گردشگری، تفریحی ( مانند رستوران، مراکز خرید، استخر، سینما، سالن های زیبایی و …)، شرکت های چند ملیتی و بین المللی در داخل و خارج از مهمترین پایه های درامد زایی داخلی و خارجی آن است اکنون تحت تاثیر کرونا قرار گرفته است که به نظر می رسد رکود و افت نزولی بیشتر از این را نیز به کام اروپاییان بچشاند البته این رکود نه تنها در اروپا بلکه در کل جهان نیز خواهد بود. اما بنابر شرایط بحرانی اقتصاد بزرگ اروپا در قبل از کرونا به نظر می رسد. اروپا زودتر از سایر کشورهای دیگر جهان از آثار این بحران لطمه بخورد و خورده است. چرا که حتی قبل از درگیری ملت اروپا با کرونا در صورت درگیری کشورهای دیگر به خصوص چین و یا کشورهای خاورمیانه با این ویروس برخی فعالیت و دادو ستدهای اقتصادی اروپا با آنها قطع شد و تاثیرات منفی اقتصادی پله های اغازین رکود را از انجا قدم زد. بنابر این حتی اگر کرونا به اروپا هم وارد نمی شد( که چنین امری محال است ) به دلیل درگیری کشور چین و خاورمیانه و امریکا، با کرونا اقتصاد بزرگ بحران زده اروپا تحت تاثیر قرار می گرفت. کلام اخر آنکه ویروس کرونا یا همان کووید 19 راه را برای تنفس اقتصاد متضرر شده و بحران زده اروپا زودتر از کشورهای دیگر تنگ کرده است.
واژگان کلیدی: کووید 19 ، اقتصاد، اروپا ،مريم خالقي نژاد، كرونا
