مرکز بی المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا سرتاج عزیز مشاور نخست وزیر پاکستان در امور خارجی عصر پنجشنبه در نشستی خبری گفت: اسلام آباد ممکن است به دلیل تحولات اخیر، در نوع روابط خود با واشنگتن بازنگری کند. چندی پیش نیز رضا ربانی رئیس مجلس سنای پاکستان در اظهاراتی تقریبا مشابه، گفته بود که کفه ترازوی روابط پاکستان و آمریکا به سود واشنگتن پایین رفته است و منافع پاکستان در آن نادیده گرفته می شود. گفتگوی زیر در همین حوزه و برای بررسی روابط دو جانبه است.
واژگان کلیدی: کاهش حساسیت رابطه امریکا با پاکستان، رابطه امریکا با پاکستان، امریکا، پاکستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با نگاه مقایسه‌ای آیا روند یا تحول یا چالشی مهم در روابط آمریکا با پاکستان به چشم می‌خورد ؟
در مقطعی که هند از سویی و چین نیز از سوی دیگر بیشتر متحد اتحاد جماهیر شوروی تلقی شده و این دو کشور به نوعی پاکستان را محاصره کرده بودند، آمریکا پاکستان را به عنوان پایگاه خود تلقی نموده و لذا روابط با پاکستان را توسعه داد. هسته‌ای شدن پاکستان را نیز باید در همین مسیر و در همین رابطه در نظر گرفت و پاکستان در برابر دو قدرت اتمی همسایه تقویت شد. بُعد قابل توجهی از روابط دیگر با پاکستان را نیز می‌توان موضوع افغانستان جدای از از روابط دو جانبه تلقی کرد. موضوع افغانستان از جهت نقطه ژئوپولیتیک منطقه می‌تواند نکته قابل توجهی به شمار آید. وقتی اتحاد جماهیر شوروی بنا به دعوت حزب پرچم افغانستان در سال 1979 و تقریباً همزمان با انقلاب اسلامی در ایران در این کشور مستقر گردید مشاهده شد در این ارتباط نیز کمک کردند. از طریق اطلاعات ارتش پاکستان و به این ترتیب یک رابطه چند وجهی و روابط چند جانبه علاوه بر روابط دوجانبه‌ای با پاکستان برقرار شد. به طور طبیعی رابطه با پاکستان هم شامل کمک‌های سالانه به دولت این کشور و هم شامل مراودات اقتصادی، فرهنگی و کنسولی و ارتباطات سیاسی که با پاکستان در محافل بین‌المللی و در سایر مناسبات برقرار بوده است. تا سال‌های اخیر نیز می‌توان گفت این رابطه با همان قدرت و قوت ادامه پیدا کرده است. هر چند به مناسبت‌هایی مانند حمله برای بن لادن مسائلی در داخل پاکستان ایجاد گردید. گرچه آن مسائل نیز خود چند وجه داشت و عده‌ای راضی و عده‌ای ناراضی بودند. ولی به غیر از این نقاط خاصی ایجاد شده معمولاً رابطه موجود رابطه‌ای خوب و رو به توسعه بوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: برخی رویدادهای اخیر از حمله هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به خاک بلوچستان پاکستان و هدف قرار دادن ملا اختر منصور سرکرده طالبان افغانستان در خاک پاکستان، لغو شدن فروش هواپیماهای جنگنده اف-16 به پاکستان از سوی آمریکا و نزدیک شدن روابط راهبردی واشنگتن و دهلی نو باعث شده است تا پاکستان بیش از هر زمان دیگر، نگران نوع رویکردها و سیاست های آمریکا نسبت به منطقه جنوب آسیا باشد. با توجه به روابط کنونی آمریکا و پاکستان و همچنین افزایش روابط هند و آمریکا، از نظر شما مهمترین درخواست‌ها، مؤلفه‌ها و مهمترین راهبردها و رویکردهای پاکستان در رابطه با آمریکا کدام هستند ؟
از طرفی به جهت بهبود روابط آمریکا با هند و حذف تنش میان دو کشور به ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، و گشوده شدن بازارهای آمریکا به روی هند که می‌توان گفت تغییر ژئوپولیتیک منطقه را به همراه داشته است، لذا وجه رقابتی کاهش پیدا کرده و حساسیت‌های وجود ندارد. ولی از طرف دیگر موضوع طالبان، القاعده و افغانستان و شرایط موجود در این منطقه تا حدودی حساسیت‌های آمریکایی‌ها را در منطقه حفظ کرده و آن‌ها خواستار حفظ روابط با پاکستان و برقراری تعادل در روابط بین پاکستان و افغانستان می‌باشند. در نتیجه می‌توان گفت رابطه غیر حساس‌تر، عادی‌تر و معمولی‌تر شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در وضعیت کنونی مهمترین متغیرها و راهبردهای آمریکا در نگاه به پاکستان کدامند؟
کماکان هند، چین، افغانستان و حتی ایران برای آمریکا قابل توجه می‌باشد و درنتیجه پاکستان به عنوان یک پایگاه ژئوپولیتیک برای آمریکا تلقی میشود. شاید بتوان این را مهمترین عامل یا مهمترین عنصر در روابط آمریکا و پاکستان تلقی نمود. در کنار این نیز مسائل مربوط به روابط اقتصادی، سیاسی و بهره‌برداری و استفاده از دیپلمات‌های پاکستانی در محافل بین‌المللی در درجات بعدی اهمیت قرار می‌گیرند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اخیراً پاکستانی‌ها اعلام کردند که آمریکا هرگاه به ما نیاز دارد مهربان میشود. با توجه به دامنه روابط آمریکا و پاکستان و با نگاهی مقایسه‌ای، از نظر شما مهمترین چالش‌ها و مهمترین گره‌های روابط آمریکا و پاکستان در حوزه مسائل منطقه‌ای، بین‌المللی و … کدامند؟
شاید مهمترین موضوع مبارزه با تروریسم و طالبان (که ریشه‌های تحریک و به نوعی خانه بیرونی طالبان افغانستان در پاکستان و در منطقه وزیرستان و شمال پاکستان و در میان آن طوایف می‌باشد) و شاید حساس‌ترین مسأله‌ای که در ده سال اخیر بین آمریکا و پاکستان مشکل ایجاد کرده است، حملات آمریکا به این مناطق بوده است که بعضاً افراد غیر نظامی نیز کشته شده‌اند. آمریکایی‌ها فکر می‌کنند که صاحبان و صاحب نفوذهای طالبان و تروریسم در بین طوایف این منطقه نفوذ دارند و این امر برای پاکستان نارضایتی ایجاد کرده است. غیر از این مسأله مهمی در روابط دو کشور احساس نمی‌شود. شاید از جهت روابط پاکستان با عربستان و حمایت‌های مالی عربستان از پاکستان و بخشی از آموزش‌های تروریست‌های القاعده و … که گمان می‌رود در پاکستان تحت تعلیم قرار می‌گیرند مسائلی است که آمریکایی‌ها را ناراضی کرده و انتظار همکاری بیشتری را از ناحیه پاکستان دارند. دلیل و ریشه اینکه چرا پاکستان با این موضوع به دلیل نفوذ بزرگان طوایفی که در بین اقوام و قبایل آن منطقه هستند قادر به مواجهه نیست بحث دیگری خواهد بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در طی یک ماه گذشته اظهارات زیادی از سوی مقامات پاکستانی بر ضد آمریکا بیان شده است. از جمله احضار سفیر آمریکا در اسلام آباد و همچنین گفته برخی از مقامات این کشور مبنی بر اینکه روابط آمریکا و پاکستان رو به افول است و مسائلی از این دست، در کوتاه مدت و میان مدت روابط آمریکا و پاکستان چگونه خواهد بود. آیا می‌توان انتظار اتفاق، خاصی را در آینده داشت؟
حداقل بنده رابطه چندان تیره‌ای در روابط دو کشور متصور نیستم. عمده نگرانی‌های به وجود آمده بابت حملات آمریکا به رؤسا، خانه‌های تیمی یا مناطقی که احساس می‌کردند بزرگان طالبان و القاعده مخفی شده یا آموزش می بینند توسط پهپاد بود. همین امر موجب شده بود که افراد ذی نفوذ در دولت پاکستان، اعتراضاتی را به دولت مبنی بر عدم اعتراض به آمریکا بابت این تجاوزات داشته باشند. این امر بیشترین مسأله را در روابط آمریکا و پاکستان ایجاد کرده است. جدای از این قضیه در سایر امور همکاری‌های آمریکا با پاکستان بر قرار بوده و دولت پاکستان نیز بعضاً تحت همین فشارها و اجبارها مجبور به اعتراضاتی به آمریکا می‌شد وگرنه در مجموع روابط موجود روابط حسنه‌است. چنانچه ذکر شد حساسیت‌هایی که از گذشته آمریکا نسبت به چین و هند در مراودات با پاکستان داشته، به شدت گذشته نیست و لذا سطح حساسیت رابطه با پاکستان نیز به همان نسبت کاهش پیدا کرده است. در مجموع رابطه این دو کشور مثبت بوده و کماکان نیز برقرار خواهد بود و در آینده این رابطه را نیز نمی‌توان تیره پیش بینی کرد یا اینکه دو کشور قطع رابطه کرده و یا دچار مشکلات عدیده سختی شوند.
