چین و تایوان در کشمکش جنگ تراشه ها-نیمه هادی ها

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

رئیس جمهور شی جین پینگ به ارتش دستور داد تا در صدمین سالگرد حکومت حزب کمونیست(2049 میلادی) به یک ارتش در سطح کلاس جهانی تبدیل شود. در این راستا توسعه تسلیحات خودمختار، از جمله موشک های مافوق صوت، و استفاده از هوش مصنوعی«AI» برای طیف وسیعی از کاربردها در جنگ الکترونیک مدنظر قرار گرفته شده است. اما صنعت داخلی این کشور هنوز قادر به تولید پیشرفته ترین تراشه ها/ نیمه هادی ها نیست که این فناوری ها را تامین می کند. بنابراین، ارتش برای به دست آوردن تراشه های پیشرفته به واردات متکی است(1).

با این حال در آگوست 2023، شرکت هواوی گوشی هوشمند رده بالای خود«Huawei Mate 60» را عرضه کرد که موجب شگفتی و البته نگرانی ایالات متحده شد، زیرا تراشه ای که به آن نیرو می داد نشان دهنده افزایش خودکفایی چینی ها در طراحی نیمه هادی«HiSilicon» و قابلیت های تولید«SMIC» است. اخبار جدیدتر مبنی بر اینکه هواوی و«SMIC» در حال برنامه ریزی برای تولید انبوه چیپ های پردازنده به اصطلاح 5 نانومتری در تاسیسات جدید شانگهای هستند، تنها نگرانی های بیشتری را در مورد جهش در توانمندی نسل بعدی آنها برانگیخته است(2).

لازم به ذکر است نیمه هادی ها عمدتاً در ساخت دستگاه های الکترونیکی، رادیوهای ترانزیستوری، تلویزیون، کنسول های بازی ویدیویی، تجهیزات پزشکی و از همه مهمتر در صنعت هوافضا و خودرو استفاده می شوند. نیمه هادی ها با ارائه قدرت محاسباتی زندگی مدرن را ممکن می سازند. در حال حاضر تامین کنندگان اصلی نیمه هادی ها کشورهای ایالات متحده امریکا، تایوان، کره جنوبی، و به شکل محدودتر آلمان و فرانسه هستند(3).

با توجه به استفاده روزافزون از وسایل الکترونیکی در صنعت و مصارف خانگی، رقابت ژئوپلیتیکی در حال تشدید است. زیرا ایالات متحده، چین و اروپا برای تضمین موقعیت خود در تولید نیمه هادی سرمایه گذاری های هنگفتی انجام داده اند(4). بدین ترتیب درگیری بین ایالات متحده و چین بر سر تراشه ها یا نیمه هادی ها در طی سال های اخیر تشدید شده است که البته تایوان نقش مهمی در این مبارزه ایفا می کند. تایوان سهم بزرگی از صنعت جهانی نیمه هادی ها را به خود اختصاص داده است، از این رو به اعتقاد بعضی از کارشناسان هدف چین برای تسلط بر تایوان به دست آوردن برتری فناوری بر ایالات متحده، اروپا و سایر کشورها است.

طراحی نیمه هادی ها اغلب از شرکت های آمریکایی، ژاپنی یا اروپایی سرچشمه می گیرد و تولید آن در تایوان و کره جنوبی انجام می شود. شرکت های تایوانی 68 درصد از سهم بازار را در تولید نیمه هادی ها/تراشه ها در اختیار دارند. شرکت تولید نیمه هادی تایوان «TSMC»بزرگترین سازنده تراشه در جهان است و حدود 90 درصد از نیمه هادی های پیشرفته دنیا را تولید می کند که برای برنامه های کاربردی هوش مصنوعی«AI» و محاسبات کوانتومی استفاده می شود. هیچ شرکت دیگری نمی تواند تراشه هایی را در مقیاسی به اندازه تراشه های تولید شده توسط«TSMC» تولید کند(5). از این رو این نگرانی وجود دارد که سپر سیلیکونی برای همیشه پایدار نباشد و تهاجم احتمالی چین به تایوان اقتصاد جهانی را تهدید کند. 

 پاسخ نظامی به تهاجم به تایوان می تواند منجر به توقف تولید نیمه هادی ها در این جزیره در یک شب شود. این امر فشار قابل توجهی بر قیمت تراشه های تولید شده در خارج از تایوان وارد می کند. افزایش قیمت تراشه ها تورم گسترده ای را بر روی طیف وسیعی از محصولات و خدمات از جمله تراشه‌های پیشرفته مورد استفاده در ماهواره‌ها، جت‌های رادارگریز، ابررایانه‌ها، خودروها، تلفن ها و تجهیزات مراقبت های بهداشتی مانند سونوگرافی و مانیتورهای علائم حیاتی ایجاد می کند(6).

مناقشه چین و تایوان یکی از طولانی ترین و پیچیده ترین اختلافات در جهان است که ریشه های آن را می توان در جنگ داخلی چین ردیابی کرد. با این حال آخرین میدان جنگ در این درگیری، فناوری است. تایوان مدت‌هاست که یک بازیگر مسلط در صنعت تراشه و نیمه هادی ها بوده است. شرکت تولید نیمه‌رسانا تایوان، بیش از 50 درصد از سهم بازار جهانی را به خود اختصاص داده است.

البته طبق نظر بعضی از کارشناسان استراتژی چین فراتر از تسلط بر صنعت نیمه هادی به عنوان ابزاری برای غلبه بر تایوان است. پکن از روابط تایوان با دولت ایالات متحده و شرکت های چند ملیتی آن نگران است از این رو شرکت‌های چینی به دنبال جذب استعدادهای برتر و خرید شرکت های کلیدی از طریق ادغام و تملک، با هدف به دست آوردن فناوری و تخصص پیشرفته، هستند. از این رو جاه طلبی دولت چین برای تسلط بر صنعت ریزتراشه ها نگرانی هایی را در مورد امنیت ملی و سرقت مالکیت معنوی ایجاد کرده است.

ارتش ایالات متحده آمریکا به شدت به ریزتراشه های ساخت تایوان متکی است. بدین ترتیب دولت های متوالی ایالات متحده بر پیوند بین نیمه هادی ها و امنیت ملی تاکید داشتند. ایالات متحده تایوان را تشویق کرده است تا برتری تکنولوژیکی خود را در این صنعت حفظ کند و حمایت و مشوق هایی را برای اطمینان از اینکه تایپه بازیگر غالب در این بخش باقی می ماند، ارائه می کند(7). در این راستا واشنگتن اقداماتی را برای مقابله با جاه طلبی های چین در صنعت ریزتراشه با اعمال محدودیت هایی بر صادرات فناوری و سرمایه گذاری در شرکت های چینی انجام داده است.  ضمن اینکه برای کاهش تهدیدات چین در سال 2021، شرکت«TSMC»برنامه خود را برای ساخت تاسیسات چند میلیارد دلاری در آریزونا ایالات متحده امریکا اعلام کرد. اگرچه پیش بینی شده است این کارخانه در سال 2025 آماده ‌شود و احتمالاً قادر به تولید تراشه‌هایی در سطح محدود خواهد بود و در جذب کارکنان ماهر برای اجرای عملیات خود در ایالات متحده با چالش روبرو می شود.

از سوی دیگر بر اساس آخرین گزارش«IDC» به زودی تغییرات قابل توجهی در چشم انداز جهانی نیمه هادی ها رخ خواهد داد. پیش بینی می شود که سهم تایوان از زنجیره تامین جهانی تولید تراشه، از جمله عملیات ریخته گری و مونتاژ و آزمایش در سال های آینده کاهش یابد و در مقابل پیش‌بینی می‌شود که سهم چین به دلیل تغییر در سیاست‌های نیمه‌رسانا و تنش‌های ژئوپلیتیکی بین دولت‌های مختلف، رشد کند. همچنین آخرین پیش‌بینی صنعت تراشه نشان می‌دهد که تلاش پکن برای خودکفایی در صنایع با فناوری پیشرفته، حتی با وجود تلاش‌هایی که ایالات متحده برای کاهش نقش چین در زنجیره‌های تامین فناوری جهانی انجام می‌دهد، پیشرفت قابل توجهی کند(8).

چشم انداز

برای جلوگیری از هرگونه خطر چین در جهت تسلط بر صنعت نیمه هادی/تراشه های تایوان، ایالات متحده به کاهش و پراکنده کردن وابستگی به شرکت سازنده تراشه‌های تایوانی مبادرت خواهد کرد و استراتژی های متنوعی را در این زمینه تدوین می کند. از این رو در صورت تشدید تنش ها بین چین و تایوان که می تواند منجر به یک جنگ تمام عیار شود بهره برداری پکن از صنعت نیمه هادی تایوان تقریبا منتفی به نظر می رسد. با این حال تلاش گسترده چین در جهت تولید تراشه‌های بومی و فوق پیشرفته همچنین کنترل بر بازار نیمه هادی ها ضمن خارج شدن تعدادی از شرکت های آمریکایی از این بازار، علاوه بر تشدید رقابت های استراتژیک، دوره ای جدیدی از هژمونی هوش مصنوعی به رهبری چین نیز شکل خواهد گرفت.کما اینکه هم اینک چین در فناوری تشخیص چهره در سطح جهان یکه تاز است.    

کلید واژگان: چین, تایوان, امریکا,تراشه ها,نیمه هادی ها, هوش مصنوعی, مریم وریج کاظمی

1-https://www.theguardian.com/world/2023/jul/05/chip-wars-how-semiconductors-became-a-flashpoint-in-the-us-china-relationship

2-https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_business/1120671

3-https://www.sneci.com/blog/tension-in-the-semiconductor-chemicals-market/

4-https://www.diplomacy.edu/updates/the-geopolitical-implications-of-the-semiconductor-industry

5-https://www.cfr.org/blog/will-chinas-reliance-taiwanese-chips-prevent-war

6-https://theconversation.com/the-microchip-industry-would-implode-if-china-invaded-taiwan-and-it-would-affect-everyone-206335

7-https://www.newthinking.com/politics/sovereignty-to-semiconductors-the-china-taiwan-microchip-war

8-https://techwireasia.com/10/2023/who-is-winning-the-taiwan-china-semiconductor-supply-chain-competition