مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
باراك اوباما سرانجام توانست در رقابتي نزديك بر رامني نامزد جمهوري خواهان پيروز گردد. در اين بين با توجه به نوع راهبردهاي خاورميانه اي سياست خارجي اوباما در دو سال گذشته اينك با راه يافتن دوباره وي به كاخ سفيد اين پرسش مطرح است كه تا چه ميزاني اوباما سياست هاي گذشته خود در خاورميانه را تغيير خواهد داد؟ براي پاسخ به اين پرسش گفتگويي با سيد امير موسوي كارشناس عربي و خاورميانه داشته ايم:
واژگان كليدي: پيروزي، انتخابات، ، اوباما، پيامد، سوريه، امريكا، ايران، خاورميانه
مركز بين المللي مطالعات صلح:پيروزي اوباما چه تاثيراتي در كل ساختار سياست خارجي امريكا خواهد داشت؟
اوباما با اين پيروزي به دنبال ثبات در سياست خارجي و روابط بين الملل خواهد بود و مي توان گفت كه در اين دور وي كمتر از لابي هاي صهيونيستي و گروه هاي ديگر متاثر خواهد بود و نياز به حمايت افزون لابي ها براي انتخابات در دور ديگري نخواهد داشت و با حوصله و دقت عمل بيشتر عمل خواهد كرد. يعني در دور اول وي براي اينكه وارد تعامل براي انتخاب مجدد شود مجبور بود با گروه هاي فشار و لابي ها و جمهوري خواهان و.. مماشات كند و سياس مردد و غير ثابتي كه گاهي نيز مورد اعتقاد شخص او نبود را به اجرا گذارد. ولي در در اين دوره به گونه اي واضح تر، باثبات تر و روشن تر در مسائل خاورميانه برخورد خواهد كرد. يعني اوباما به موضوع گفتگو، ارتباط و فعال كردن ديپلماسي اعتقاد دارد و به گسترده كردن روابط حتي با دشمنان خود نيز معتقد است.
مركز بين المللي مطالعات صلح:با توجه به وجود گزارشهايي در مورد استعفاي خانم كلينتون وزير امور خارجه امريكا آيا اين امر ميتواند تاثيري در سياست خارجي امريكا در خاورميانه داشته باشد؟
من فكر ميكنم سياست آرامش و ارتباطات بيشتر حاكم خواهد شد. يعني با توجه به اينكه كلينتون در خيلي از پرونده ها خصمانه برخورد كرد ممكن است تغييراتي صورت گيرد. اين تغييرات يا در جايگاه و شخص كلينتون يا در سياست هاي كلينتون در وزارت خارجه اعمال خواهد شد. در اين حل به نظر من سخنان اخير وي در مورد شوراي ملي مخالفان سوريه شايد براي ابقاي وي در مقام وزارت خارجه باشد. چه اينكه در گذشته وي خيلي از شوراي ملي حمايت كرد و سخني در مورد تمام شدن كار در سوريه ايراد كرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح:ورود دوباره اوباما به كاخ سفيد چه تاثيراتي در نگرش سياست خارجي امريكا در پرونده هسته اي ايران خواهد داشت؟
از ديد من نگاه اوباما براي ايجاد راه حل جديد ديپلماسي و حل پرونده هسته اي ايران كمك خواهد كرد و به احتمال زياد هم تعيين يك نماينده ويژه براي گفتگو با ايران به گونه اي مستقيم (هر چند از سوي هر دو طرف تكذيب شده است) اما به گونه اي جدي تر پيگيري خواهد شد و شايد اين گفتگو با سرعت عمل بيشتري مورد نظر باشد. در اين راستا حتي اگر يكي از مقامات ارشد ايران تبريكي براي اوباما بفرستد احتمال پاسخ اوباما اين بار بيشتر از گذشته است.
علاوه براين بايد توجه داشت كه مهمترين چيزي كه امريكايي ها در خاورميانه براي به پيش بردن سياست هاي خود ايجاد كرده اند ايجاد تفرقه بين مسلمانان و فتنه گري و طايفه گري شيعه – سني است تا هم ايران هم را بدنام كنند و هم پايگاه ايران را در منطقه عربي و اسلامي كم كنند. لذا با توجه به شرايط نوين مي توانند مهره چيني كنند و شرايط جديد را براي خود فراهم كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح:هیلاری کلینتون گفته است شورای ملی سوریه دیگری نمیتواند مدعی رهبری اپوزیسیون باشد. آيا اظهارات صریح اخیر هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه امریکا مبنی بر لزوم تغییر رویکرد مخالفان و اصلاح و توسعه دایره آنها به گونه ای که شامل همه جریان های مخالف اسد حتی جریان های داخلی شود، نشان از تغییر سیاست خارجی ایالات متحده امریکا در سوریه دارد؟
در مورد سوريه با احتياط بيشتري به سمت پشتيباني نظامي از شورشيان و گروههاي مسلح سوريه خواهند رفت. يعني با گرفتن تضمين هاي و ضمانت هاي عدم دسترسي گروه هاي اسلام گرايان و تروريستي به امكانات مكانيسمي در نظر خواهند گرفت تا سلاح ها به گروه خاصي ارسال گردد. من احتمال ميدهم تلاش هاي ديپلماتيك اوباما ( حتي از راه دوستان و هم پيمانان اين كشور همانند تركيه، مصر و حتي روسيه ) هم ادامه خواهد يافت. يعني من فكر ميكنم روند برخورد با سوريه تا حدي تغيير خواهد يافت و روشن تر خواهد شد، اما اين تغيير معلوم نيست به نفع كدام يك از نيروها و يا بشار اسد باشد.
گذشته از اين من فكر ميكنم امريكا با تركيه مشكلي در مورد مساله سوريه پيدا كرده است. چرا شوراي ملي مخالفان وابسته كاملي به تركيه دارد و بيشتر تركيه روي آن نفوذ دارد. در اين بين به نظر ميرسد امريكايي ها نسبت به تركيه نگرانيها و نارضايتي هايي دارند. چرا كه امريكا از تركيه توقعاتي داشته كه ترك ها به تنهايي انجام دهند و تركيه از انجام خودداري كرده است. تركيه نيز در گذشته خواهان حمله ناتو و كمك امريكا در مورد سوريه بود. اما ناتو و امريكا خود را عقب نشاندند و عربستان و قطر هم تنها به حمايت مالي اكتفا كردند. يعني تركيه در جمع بندي آخر به اين نتيجه رسيد كه وارد اين جريان خطرناك نشود و نصايح ايران هم موثر بود. لذا با توجه به تغييرات در سياست خارجي تركيه در قبال سوريه امريكا از تركيه ناراضي است تا از خود شوراي ملي سوريه، ولي اين امر در مجلس شوراي ملي مخالفان بروز يافته است. چنانچه بايد گفت امريكا قبلا قبول نمي كرد بدون اجازه اش كسي وارد شوراي ملي مخالفان گردد، اما اكنون با انتقاد از مجلس شوراي ملي مخالفان بر اين نظر است كه گروه هايي از داخل و خارج وارد اين مجلس نشده اند.
در مجموع من فكر ميكنم امريكا اجلاس قطر را آماده كرده تا سياست جديد را در مورد سوريه را اجرا كند. يعني اگر مخالفان در اجلاس قطر توافق كنند، رهبري منسجم و گروه مطمئن مسلحي در سوريه ايجاد كنند سياست اوباما بر اساس اين تحولات تعيين خواهد شد. يعني امريكا به دنبال اين است كه گروه مطمئن مسلحي جدا از اسلام گرايان و تندرو ها وجود داشته باشد تا بخشي از سلاح هاي حساس مانند سلاح ها ضد تانك و هلي كوپتر را تحويل آنان دهند و مطمئن باشند اين سلاح ها در دست كسي ديگري كه غير مسئول و خطري براي اسرائيل است نيفتد. در اين حال در صورت عدم دستيابي مخالفان سوريه به نتايج واحد اوباما همچنان در مورد سوريه مردد خواهد بود و به سمت مذاكرات سياسي خواهد رفت و شايد با روسيه همكاريهاي جديد آغاز كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح:آينده رويكرد سياست خارجي اوباما را در خاورميانه عربي را با توجه به تحولات دو سال گذشته خاورميانه عربي را چگونه مورد پيش بيني و بررسي قرار مي دهيد؟
در دو سال گذشته سياست ويژه اي نسبت به انقلابهاي عربي و بيداري اسلامي از سوي امريكا مورد توجه قرار گرفته است. يعني سياست هدايت شده اي نسبت به كشورهايي كه در آن انقلاب ايجاد شده است مورد نظر بوده است. در اين راستا بايد رهبران انقلابي احساس نياز مبرمي به امريكا از نظر امنيتي، اقتصادي، ديپلماسي و.. داشته باشند. چنانچه من معتقدم كه در تونس عملا تغييري صورت نگرفت و آنچه ملت هاي ميخواستند برآورده نشد و هنوز اين كشورها در دامان امريكا هستند.
ما چند معيار براي تغيير داريم، اما تنها چهره دگرگون شده، هنوز نسبت به رژيم صهيونيستي موضع خاصي گرفته نشده، هنوز مرسي بر عليه غزه اقدام ميكند و … همه كشورهاي انقلابي نسبت به جمهوري اسلامي ايران مشكل دارند و هيچ كدام (نه ليبي، نه مصر، نه تونس، نه يمن) جرات آمدن به سمت ايران را ندارند. گذشته از اين هم رابطه اين كشور ها نسب به كشورهاي مرتجع عربي مانند قبل است. در اين راستا همانطور كه مبارك با كشورهاي حوزه خليج فارس ارتباط داشت اكنون مرسي هم ميل دارد ولي وي را نمي پذيرند. چنانچه در امارات هر روز رئيس پليس به اخوان توهين مي كند. در اين استا بايد گفت امريكا در تداوم سياست خارجي خود بر اين نظر است كه همچنان آنان در دامن امريكا باشند و با اسرائيل هم رابطه داشته و رويكرد ضد اسرائيلي و انقلابي گري افزايش نيابد.
مركز بين المللي مطالعات صلح:آيا پيروزي دوباره اوباما موجب نوعي تغيير در نگاه دولت اوباما به آل خليفه و بحرين گردد؟
من احتمال ميدهم كه اوباما به بحرين و عربستان براي ايجاد نوعي گفتگو، مشاركت ملي و سياسي با مخالفان در دولت فشار خواهد آورد. يعني اين احتمال وجود دارد. يعني به نظر نميرسد كه شرايط نوين بحرين به اين صورت باقي ماند و به نفع اوباما هم نيست كه اينگونه باشد. در اين حال با توجه به اينكه انقلاب بحرين مسالمت آميز و انقلابي از نوع كامل بوده، خواسته هايي مشروع داشته اند و سازمان هاي بين المللي شروع به همدردي با انقلابيون كرده اند، بنابراين به نظر ميرسد كه اوباما نتواند سكوت كند و بر بحرين و عربستان فشار ايجاد كند تا هم منافع امريكا تامين گردد و هم نفوذ ايران در منطقه افزون نگردد و انقلاب خنثي شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح:با توجه به ائتلاف و اتحاد امريكا با قدرت هاي عربي منطقه همچون عربستان در سياست خارجي نوين امريكا وضعيت اين پيوند ها به چه گونه اي خواهد بود؟
من فكر ميكنم دولت اوباما در شرايط نوين مخالف تدوام قدرت حاكمان پير بر اين كشورها است. يعني تلاش خواهد كرد تا در راستاي منافع ملي امريكا دگرگون شوند. چنانچه من تحول در عربستان سعودي و كويت را پيش بيني ميكنم و ما بايد منتظر تغييراتي در عربستان سعودي باشيم. آنان فكر مي كنند سياست هاي پيشين امريكا در منطقه ديگر قابليت اجرايي ندارد و بايد تغييراتي در منطقه به صورتي كنترل شده صورت گيرد و فرصتهاي بهتري براي امريكا به وجود آورد.
مركز بين المللي مطالعات صلح:با توجه به انتقادهاي گذشته اردوغان از امريكا و نوع نگاه متفاوت در مورد عملكرد ناتو در سوريه و.. پيروزي دوباره اوباما چه تاثيري در اين رابطه خواهد داشت؟
من فكر ميكنم امريكا نمي تواند تركيه را از دست دهد. بويژه در مورد ايران كه اين كشور بهترين هماهنگ كننده اوضاع غرب با ايران است و مي تواند نقش بسيار مهمي براي امريكا داشته باشد. البته من فكر ميكنم اگر مذاكرات مستقيمي بين ايران و امريكا شروع گردد تركيه در اين بعد كاملا در حاشيه قرار خواهد گرفت. در اين حال تركيه در دو راهي قرار خواهد گرفت. يعني يا به سمت ايران رود و يك متحد قوي ايران باشد و برگه برنده اي در دست گيرد و در مقابل غربي ها وارد فرايند جديدي شود، يا اينكه كاملا تابع سياست هاي امريكا گردد و نقشي كه در چند سال اخير ايفا كرده كم رنگ و خنثي گردد. من فكر ميكنم امريكا اكنون به دنبال بهره گيري از تركيه در مورد ايران، حماس، فلسطين، لبنان، سوريه و عراق است. (چنانچه قطر از سوي امريكا توانست از راه پول و امكانات حماس را مهار كند و حماس حماس پيشين نيست و موفق شدند كه حماس را از ايران دور كنند و تحت نظر قرار دهند.) اما با توجه به عدم موفقيت تركيه در سوريه تنها برگه تركيه در رابطه با غرب و امريكا رابطه با ايران است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به نوع روابط اوباما با چين و روسيه و آيا نوع همكاريها با اين دو كشور در خاورميانه ابعادي ديگري به خود خواهد گرفت؟
اوباما ضديت محكمي بر ضد كرملين ندارد و برخلاف رامني كه كاملا با روسيه مخالف است، اوباما معتقد است بايد از ظرفيت هاي روسيه در جهت منافع امريكا بهره برد. در اين حال اين رويكرد ممكن است به نوعي تعامل با روسيه هم بيانجامد. لذا من بعيد ميدانم سياست امريكا با اين دو كشور در خاورميانه خصمانه باشد. سياست خارجه اوباما به گونه اي ضمني اعتراف كرده است كه اين دو كشور قدرتمند هستند و خواهند شد. لذا تلاش ميشود تا وارد معاملاتي با اين دو قدرت جديد گردد. بنابراين من فكر ميكنم اوباما در چهار سال آينده در رابطه با مسائل منطقه اي و بين المللي وارد تعاملاتي با اين دو كشور خواهد شد. اما بايد دانست كه اين تعامل از نگاه بازيگران ثالث به نفع چه بازيگراني تمام مي شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نگاه شما پيروزي اوباما چه تاثيري بر نوع همگرايي با ناتو اتحاديه اروپا در مورد خاورميانه خواهد داشت ؟
من فكر ميكنم سياست مهار ادامه خواهد يافت. يعني امريكا اكنون بر اتحاديه اروپا و ناتو تسلط و برتري دارد. در اين حال عملا اروپا تابع امريكا در پرونده هسته اي با ايران، سوريه، اسرائيل، سپر موشكبي و.. است.
******
گفتگو از : فرزاد رمضاني بونش
