سید مهدی مدنی
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
تحولات لبنان به شدت متاثر از صدور کیفرخواست اولیه دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری است و این امری است که اکثر کارشناسان و تحلیل گران مسائل لبنان بر آن اتفاق نظر دارند. این دادگاه که با حمایت گروه 14 مارس در لبنان و متحدین آن در خارج از مرزهای لبنان مانند عربستان و آمریکا شروع بکار کرد، کوشیده تا با جمع آوری مجموعه ای از شواهد عوامل ترور رفیق حریری را به زعم خود شناسایی و معرفی کند. اما باید گفت از آن جهت که رای احتمالی این دادگاه موجب آشفتگی سیاسی لبنان می شود، گروه هایی اعم از داخلی و خارجی تلاش نموده اند تا از صدور این کیفرخواست اولیه جلوگیری کنند. البته در همین زمینه برخی دیگر بر صدور این کیفرخواست اصرار دارند و به نظر می رسد که رسیدن به امیال و منافع خود را بر ثبات سیاسی لبنان ترجیح می دهند. آنچه در این نوشتار می آید نگاهی است به دسته بندی ها و ائتلاف ها در برابر صدور این کیفر خواست و سپس نگاهی به آینده لبنان در پس این تحولات.
ائتلاف ها و مواضع بازیگران
دادگاه بررسی ترور رفیق حریری مانند هر امر سیاسی سبب اتخاذ مواضع سیاسی متفاوت توسط گروه ها و بازیگران لبنان شد و با توجه به فضای سیاسی آشفته لبنان می شد انتظار داشت که این موضع گیری ها در تضاد با یکدیگر قرار بگیرد. در زیر به ائتلاف های صورت گرفته تا کنون اشاره می شود:
- جبهه 14 مارس: این جبهه که پس از ترور رفیق حریری در لبنان ایجاد شد هدف اصلی خود را بر خروج نیروهای سوری از لبنان متمرکز کرده و خواستار خروج این نیروها از لبنان شد. چرا که به اعتقاد زعمای این جبهه، این سوریه بوده که ترور رفیق حریری را تدارک دیده است. همچنین این جبهه از جانب ایالات متحده آمریکا حمایت شده و عربستان نیز به تبعیت از آمریکا از این جبهه حمایت می کرد. چه آنکه بخشی از هزینه های دادگاه رفیق حریری نیز توسط عربستان پرداخت شد. نکته دیگر در مورد این جبهه، تلاش این گروه برای صدور کیفرخواست ابتدایی است و لذا این جبهه با تلاش های عربستان و سوریه ( که اخیرا ائتلاف سین سین را شکل داده اند) چندان موافق نیست. در یک سیمای کلی می توان آمریکا و گروه های تندرو مخالف مقاومت و حزب ا… را در این جبهه قرار داد. حزب المستقبل به رهبری سعد حریری، سمیر جعجع رئیس نیروهای قوات لبنانی، حزب کتایب از برجسته ترین بازیگران این جبهه هستند.( سمیر جعجع به عنوان تنها خط قرمز ایران در لبنان شناخته شده است. به گفته رکن آبادی سفیر ایران در لبنان وی مسئول ربوده شدن 4 دیپلمات ایرانی در لبنان است و درب سفارت ایران بروی همه نیروهای سیاسی لبنان بجز وی بروی همه گشوده است).
- ائتلاف «سین سین»: این ائتلاف که ظرف دو سال گذشته و با سفر بشار اسد به عربستان سعودی پایه گذاری شد و در ماه های گذشته فعالیتش را دو چندان کرده است از دو بازیگر مهم و البته خارجی در عرصه سیاسی لبنان یعنی سوریه و عربستان تشکیل شده است. این دو بازیگر ظرف ماه های گذشته کوشیده اند تا از صدور کیفرخواست ابتدایی توسط دادگاه بین المللی جلوگیری نمایند. چه آنکه می دانند صدور این کیفرخواست می تواند لبنان را بار دیگر به جنگ دخلی بازگرداند. تلاش های این دو بازیگر پس از سفر پادشاه سعودی به سوریه و سپس سفر مشترک بشار اسد و ملک عبدا… با هواپیمای اختصاصی ملک عبدا… به بیروت رنگ و بوی جدیدی به خود گرفت. بواقع عربستان، همانطور که گفته شد، که خود از حامیان دادگاه بین المللی بود به فراست دریافته که صدور این رای نمی تواند پیامدهای قابل کنترلی داشته باشد و همانطور که حزب ا… لبنان گفته نمی تواند قابل پیش بینی باشد. در طرف دیگر سوریه بعد از انکه از لیست متهمان دادگاه خارج شد تلاش های خود برای توقف صدور رای را دو چندان کرد. این ائتلاف علاوه بر رایزنی های گسترده در سطح سران کوشیده تا مجموعه رایزنی هایی را نیز با حضور سفرای ایران، عربستان و سوریه در محل سفارتخانه های این کشورها با طرف لبنانی در بیروت برگزار کند که به گفته مسئولین امر، افرادی که در جریان این رایزنی ها هستند تنها به تعداد انگشتان دست می رسند.
نکته قابل توجه در مورد این ائتلاف رو به رشد بودن و گسترده شدن این ائتلاف می باشد تا جایی که می توان از آن تحت عنوان یک «ائتلاف اقلیمی» نام برد. بواقع علاوه بر سوریه و عربستان، ترکیه، روسیه و حتی فرانسه نیز به این روند پیوسته و به این نتیجه رسیده اند که صدور کیفرخواست ابتدایی علیه حزب ا… می تواند پیامدهای غیر قابل کنترلی داشته باشد. در عرصه سیاسی لبنان افرادی چون نبیه بری رئیس جنبش امل و سلیمان فرنجیه را می توان در این طیف قرار داد.
- مقاومت و ایران: حزب ا… لبنان پس از وقایع ترور رفیق حریری ضمن محکومیت این حادثه، تلاش نمود تا ضمن آرام کردن فضای سیاسی لبنان، روند ثبات سیاسی لبنان را در پیش گیرد. در این میان و به گفته سید حسن نصرا… وی در دیدار خصوصی با سعد حریری ضمن بیان تسلیت به آنها قول مساعد جهت هرگونه همکاری برای روشن شدن زوایای این ترور را اعلام کرده است. اما روند تحولات در مسیر پرونده دادگاه حریری به گونه ای بوده است که مقاومت ضمن اعتراض به این روند، اعلام کند که اولا رای دادگاه را نمی پذیرد و در ثانی واکنش خود در صورت اتهام افکنی به حزب ا… یا اعضای حزب ا… را محدود باقی نمی گذارد. علاوه بر این حزب ا… کوشیده تا با بازکردن زوایای جدیدی در این پرونده، از موضع دفاعی خارج شده و حالت تهاجمی به خود بگیرد. سید حسن نصرا… در کنفرانسهای مختلف خبری و سخنرانی ها ( که البته تعداد آنها از حالت طبیعی خارج شده) کوشیده تا اسرائیل را به عنوان متهم اصلی این پرونده معرفی کند. نصرا… با بهره گیری از تصاویر هوایی و همچنین ارائه شواهدی مبنی بر پیشینه اسرائیل در ترور مخالفان توانسته افکار عمومی در لبنان را تا حدی با خود همراه کند. علاوه بر این حزب ا… کوشیده تا با باز کردن پرونده شاهدان دروغین حجم حملات رسانه ای علیه خود را کاهش دهد. در این میان حمایت استثنایی حزب ا… لبنان از سلیمان فرنجیه ( از قربانیان شاهدان دروغین) و اسکورت بی سابقه وی تا منزلش پیامی آشکار به مخالفان مقاومت و حامیان دادگاه ارسال کرده است. اینک حزب ا… لبنان اعلام کرده که تحت هیچ عنوان رای دادگاه را نمی پذیرد و در این میان خود را مستظهر به جمهوری اسلامی ایران می داند. چه آنکه عالی ترین مقام های سیاسی در ایران نسبت به رای دادگاه رفیق حریری موضع گیری کرده اند و اعلام کرده اند که رای این دادگاه سیاسی و مردود است. امری که با سفر امیر قطر به ایران همراه شد و سبب گردید که حزب ا… لبنان طی بیانیه ای از این موضع گیری قدر دانی کند و آن را حمایت از «مردم مظلوم منطقه» تلقی کند. به این موارد خبرهایی مبنی بر درز اطلاعات کسب شده توسط بازجویان دادگاه به اسرائیل را باید اضافه کرد که اعتبار این دادگاه را بیش از پیش زیر سوال برده است. برای مثال سلیمان فرنجیه ادعا کرده که اطلاعاتی که دادگاه جمع آوری می کرده به اسرائیل می رسیده و یا سید حسن نصر ا… نیز هرگونه همکاری با این دادگاه را به علت جاسوسی بازجویان این دادگاه ممنوع کرده است..
سناریوهای آینده در فضای سیاسی لبنان:
برایند فضای سیاسی لبنان را می توان پیش یگرفتن مخالفان صدور کیفرخواست اولیه دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری بر موافقان این روند مورد ملاحظه قرار داد. خاصه آنکه در این زمینه شاهد شکل گیری یک ائتلاف اقلیمی از نیروهای سنتی یعنی سوریه و عربستان تا فرانسه، روسیه و ترکیه می باشیم. در این میان قدرت حزب ا… و تهدید این بازیگر مبنی بر محدود نبودن واکنش حزب ا… به رای دادگاه در صورت اتهام افکنی علیه حزب یا یکی از اعضایش را باید به تحولات سیاسی لبنان در خصوص اقدامات دادگاه بین المللی ترور رفیق حریری اضافه کرد. خاصه آنکه حزب ا.. پیشتر در جریان ماجرای فرودگاه بیروت در سال 2008 ثابت کرده که قدرت بلامنازع نظامی و اطلاعاتی در لبنان است.
لذا می توان انتظار داشت که کیفرخواست ابتدایی دادگاه رفیق حریری مانند گذشته به تعویق بیافتد. در مقابل آمریکا به عنوان اصلی ترین بازیگر جبهه 14 مارس می کوشد تا مقاومت و حامی آن یعنی ایران را در دیگر پرونده های بین المللی مانند پرونده هسته ای یا عراق و افغانستان در تنگنا قرار دهد. همچنین می توان انتظار داشت که امریکا از طریق متحد دیرینه خود یعنی اسرائیل جبهه جدیدی علیه حزب ا… باز کند. در این میان خروج بی قید و شرط از روستای قجر باید بیش از پیش مورد توجه تحلیل گران و سیاست گذاران قرار گیرد. چه آنکه خروج از این روستا دست اسرائیل برای جنجال آفرینی رسانه ای مبنی بر عدم نیاز به حضور مقاومت را باز کند.
