فرزاد رمضانی بونش
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
مقدمه: پس از آنکه برزیل اعلام کرد که کشور مستقل فلسطینی را در مرزهای 1967 به رسمیت می شناسد موجی از شناسایی دولت فلسطینی در جهان شروع شد و تاکنون هم ادامه داشته است. در این بین برای بررسی اهداف پیگیری شناسایی دولت مستقل ،موانع و مشکلات و همچنین آینده این رویکرد به گفتگویی با دکتر محمد مهدی مظاهری استاد دانشگاه ،کارشناس و از چهره ای دانشگاهی کشور پرداختیم.وی دارای سوابق علمی، فعالیت‌های پژوهشی و همچنین محقق و صاحب تالیفات، مقالات و تحلیل‌های مختلف در حوزه‌های ملی و بین‌المللی است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:در یک سال اخیر موجی از حمایت های بین اللملی در سطح جهان برای شناسایی دولت مستقل فلسطنی آغاز شده است و تاکنون بیش از 100 کشور دنیا تشکیل کشور مستقل فلسطین در مرزهای 1967 را به رسمیت شناخته اند. در واقع به نظر شما چه عواملی باعث توجه افزون کشورهای جهان به شناسایی فلسطین شده است ؟
در بررسی دلایل گرایش اکثر کشورهای جهان به شناسایی دولت مستقل فلسطینی در سرزمین های 1967 باید به ریشه های تاریخی منازعه و نیز حق تعیین سرنوشت و داده های حقوقی استناد کرد. اصل حق مردم در به دست گرفتن سرنوشت خود ، پیامد منطقی به رسمیت شناختن آزادی بشر و تفکر ملت است. این ادراک اخیر خیلی زود جای خود را به مفهوم مردم داده است. زیرا اراده مردم بایستی دارای تفوق باشد. این مساله پس از گذشت 62 سال از تاسیس دولت یهود در سرزمین فلسطین و به رغم سیاست های میلتاریستی تل آویو و حمایت همه جانبه امریکا و برخی از کشورهای اروپایی از این اقدامات و مانور ظریف دیپلماتیک ، نظامی و اطلاعاتی در حوزه بین الملل به عنوان اصلی ترین منازعه خاورمیانه خود را نشان می دهد. وجدان بشری نسبت به آلام و رنج تاریخی فلسطینیان بی تفاوت نیست و تداوم خشونت ساختاری اسراییل در سرزمین اشغالی و انعکاس آن در رسانه های جمعی جهان باعث گردیده که اکثریت ملل جهان بر لزوم شناسایی سرزمین مستقل فلسطینی و پایان اشغالگری اصرار ورزند. نباید فراموش کرد که نشست سازشکارانه در طول پنجاه سال گذشته کوچکترین کمکی را به ملت مظلوم فلسطین در اعاده حیثیت و تعیین سرنوشت خود نکرده است. لذا شکست طرح های سازشکارانه از یک سو و نیز وقوع سونامی بیداری اسلامی در شمال افریقا و خاورمیانه عربی و سقوط دیکتاتورها نظیر مبارک و بن علی که حامی سازش با اسراییل بودند ، باعث شد که روند شناسایی دولت مستقل فلسطینی شتاب بیشتری به خود گیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به نوع نگاه تل آویو و واشنگتن به مساله فلسطین و به رسمیت شناختن فلسطین توسط این کشورها آینده روابط اسراییل را با کشورهایی امریکای لاتین نظیر برزیل ، آرژانتین و … را چگونه تصور می کنید ؟
قضیه فلسطین جایگاه ممتازی در وجدان بیداری مردم امریکای لاتین دارد. برخی از این کشورها نظیر برزیل ، آرژانتین و ونزوئلا با شناسایی حکومت مستقل فلسطینی در تلاشند که جایگاه خود را در صحنه جهانی توسعه دهند. در این میان کشورهای امریکای لاتین آوارگی ملت مظلوم فلسطین را نتیجه کاستی ها و غفلت ها و ناتوانی سازمان ملل دانسته و بر اصلاح آن تاکید دارند. علت گرایش امریکای لاتین را به شناسایی دولت مستقل فلسطینی باید در بافت جمعیتی این کشورها جستجو کرد به طوری که صدهاهزار نفر از طوایف مختلف نژادی و مذهبی از خاورمیانه عربی به امریکای لاتین مهاجرت کردند و بسیاری از آنها به جایگاه رفیع سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی رسیدند. بی تردید عمده تلاشهای امریکا و رژیم صهیونیستی از ممانعت به گرایش دولت های امریکای لاتین نسبت به شناسایی کشور مستقل فلسطین تمرکز یافته است.در این بین چون ایالات متحده امریکا همواره امریکای لاتین را حیات خلوت خود می دانسته برای تداوم سیاست های سلطه جویانه و ممانعت اتخاذ سیاست های مستقل از سوی این کشورها به ویژه در حوزه فلسطین از اهرم های اقتصادی بهره می گیرد.
بی تردید اقدام دولت های امریکای لاتین در شناسایی دولت مستقل فلسطینی بر اختلافات موجود آنان با امریکا دامن خواهد زد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:در واقع حمایت های سیاسی و حقوقی از تشکیل کشور فلسطین تا چه میزانی به تشکیل کشور مستقل فلسطین خواهد انجامید ؟
اقدام دسته جمعی کشورهای امریکای لاتین در شناسایی کشور مستقل فلسطین این دلگرمی را برای فلسطینیان ایجاد می کند که این موضوع با طرح در مجمع عمومی سازمان ملل به عنوان یکی از ارکان این سازمان که اکثریت آن را طرفداران هویت مستقل فلسطینی تشکیل می دهد به تصویب برسد . در این بین این امر که در مطبوعات اسرائیل از آن به عنوان سونامی سپتامبر نام برده شد انتظار نمی رود با مخالفت چندانی روبرو شود، به ویژه آن که در مجمع عمومی هیچ دولتی از امتیاز وتو برخوردار نیست. این استقبال از تشکیل دولت مستقل فلسطینی که بر ادله های حقوقی و سیاسی استناد دارد همزمان شده با بیانیه هایی از صندوق بین المللی پول و بانک جهانی که از آمادگی فلسطینیان برای اداره کشور مستقل حکایت دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:ایهود باراک وزیر دفاع اسرائیل گفته است تل آویو باید تلاش کند تا با حمایت کشورهای اروپایی از شناسایی کشور مستقل فلسطین در سازمان ملل ممانعت به عمل آورد. در این بین موضع اتحادیه اروپا در این امر چیست؟
در اسراییل انتقاد از دولت های اروپایی افزایش یافته است و این تمایل میان برخی از سیاستمداران و رسانه ها وجود دارد که روسای اتحادیه اروپا را متهم به جانبداری از فلسطینیان می کند. این امیدواری هنوز برای اسراییل وجود دارد که از طریق لابی های خود در قاره سبز معروف به آپیک مانع از حرکت دسته جمعی این کشورها در اقدام به شناسایی و تشکیل دولت مستقل فلسطینی در سرزمین های 1967 گردند. البته موضع اتحادیه اروپا نسبت به شناسایی دولت مستقل فلسطینی یکسان نیست. برخی از کشورهای این اتحادیه نظیر انگلستان و آلمان نسبت به این اقدام ، قبل از به سرانجام رسیدن مذاکرات به اصطلاح صلح میان تل آویو و تشکیلات خودگردان نگرانند. در صورتیکه اعضای دیگر نظیر اسپانیا و فرانسه نسبت به این موضوع دغدغه خاصی نداشته و بر لزوم این شناسایی تاکید دارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه تل آویو به مساله شناسایی فلسطین به عنوان یک کشور مستقل در جامعه بین‌الملل چیست و در این راستا از چه اهرم هایی برای پیگیری اهداف خود استفاده میکند ؟
رفتارشناسی اسراییل در طول چندین دهه نشان می دهد که این رژیم به هیچ وجه در شرایط عادی حاضر به اعطای کوچکترین امتیازی نیست. اساساً اسرائیل توسط باندهای مسلح و تروریستی بنا شده و نطفه این رژیم را در منطقه با خشونت و قتل و کشتار بسته اند. ساختار سیاسی و اجتماعی آن هم به گونه ای است که از آن به عنوان یک ملت مسلح شده یاد می کنند. لذا این رژیم بعید است در روند عادی تن به قوانین حقوق بین الملل و الزام شناسایی ملت مستقل فلسطینی در سرزمین 1967 بدهد. از نظر اسرائیل اگر حتی بتوان در شرایط اضطراری از سرزمین های عربی چشم پوشید به هیچ وجه نمی توان موجودیت فلسطین را که در تضاد با موجودیت اسرائیل است را تحمل کرد، زیرا به فرض پذیرش دولتی مستقل در چارچوب مرزهای 1967 نمی توان ادعای تاریخی فلسطینیان بر کل فلسطین را از بین برد .به ویژه آنکه همه داده های تاریخی و واقعیت های موجود ، تاییدگر خواست فلسطینیان است. حداکثر چیزی که برای اسرائیل در مورد شناسایی سرزمین مستقل فلسطینی قابل پذیرش است ، اعطای خودمختاری کنترل شده ای است که مشکلات امنیتی تل آویو را حل کند و بار فشار اقتصادی فلسطینیان بر دوش اقتصاد این رژیم را هم کم کند. لذا این رژیم از طریق لابی خود در غرب به ویژه امریکا و در کنگره در تلاش است که با توسل به حق وتو امریکا در شورای امنیت مانع به ثمر نشستن خواسته های مردم فلسطین گردد. همچنین با ایجاد فشار سیاسی ، اقتصادی و روانی در نوار غزه و کرانه باختری با شکست اراده مردم رهبران آنها را به سازش و چشم پوشی از خواسته هایشان وادار سازد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:با توجه به مساله آشتی ملی بین فتح و حماس در ماه های گذشته و فراز و نشیب های این روند اقدام ابومازن رئیس تشکیلات خودگردان برای توسل به سازمان ملل برای به رسمیت شناختن کشور مستقل فلسطین با چه واکنشی از طرف حماس روبرو است وحماس چگونه به این مساله نگاه میکند ؟
به رسمیت شناخته شدن فلسطین و تشکیل دولت مستقل در مرزهای 1967 به پایتختی قدس شریف ، از خواسته ها و تلاش های فلسطینی ها بوده است که همواره به دنبال آن بوده اند ، در این میان ، بین حماس و تشکیلات خودگردان در رسیدن به اهداف و آمال اختلافاتی وجود داشته و دارد. حماس مقاومت را تنها راه حل برای مساله و احقاق حقوق مردم فلسطین می دانند و گروه ابومازن بر فاز مذاکره و روند سیاسی تاکید دارد. به نظر می رسد که با طرح آشتی ملی طرفین فلسطینی به یک راه حل بینابینی در مواجهه با اسرائیل دست یافتند آنهم این است که مقاومت و مذاکره باید توامان در پیش گرفته شود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به اینکه قرار است مسأله شناسایی دولت فلسطین و عضویت آن در سازمان ملل به رأی گذاشته شود اهداف اصلی محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین از پیگیری شناسایی کشور فلسطینی در مرزهای 1967 در سازمان ملل چیست ؟
مطرح شدن شناسایی دولت مستقل فلسطینی در سرزمین های 1967 این امکان را برای مردم مظلوم فلسطین و رهبران آن فراهم خواهد ساخت که از جایگاه یک کشور مستقل و دارای حقوق و مشروعیت سیاسی در برخورد با اقدامات تجاوزکاران اسرائیل برخورد کند و تثبیت وضعیت حقوقی مردم فلسطین در این نهاد بین المللی در صورت روند اشغال و اقدامات نظامی اسرائیل حتی کشورهای حامی این رژیم را نیز در آن سازمان به واکنش مناسب وادار خواهد نمود. این امر حقانیت مردم فلسطین را در دفاع از حقوق خویش در برابر رژیم اشغالگر دوچندان می کند.
همیشه فلسطینی ها در پی آن بودند که جایگاه بین المللی خود را ارتقا دهند ولی اختلاف نظر میان رهبران آن و تقسیم قدرت در نوار غزه به رهبری حماس و کرانه باختری به رهبری فتح مانع از اقدامات بین المللی فلسطینیان شده بود و اسرائیل نیز از اختلاف دیدگاه ها نهایت استفاده را برای تداوم اشغال و تجاوز می کرد. تلاش محمود عباس پس از برگزاری جلسات آشتی ملی مثبت ارزیابی شده و می توان از آن به عنوان موتور محرکه ای برای عملی ساختن احقاق حقوق فلسطینیان در منطقه و بین الملل نام برد. به طوری که این فضاسازی محمود عباس با واکنش مثبت جهان عرب و کشورهای اسلامی و نیز امریکای لاتین مواجه گشته است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح:با نظر به روابط تنگاتنگ و استراتژیک تل آویو و واشنگتن، امریکا به مساله شناسایی دولت فلسطین با چه مولفه هایی می نگرد ؟
مسلماً امریکا و اسرائیل در پی ممانعت از تشکیل دولت مستقل فلسطینی در سرزمین های 1967 می باشند. هدف مقامات کاخ سفید نیز به دلیل ارتباطات استراتژیک و تعهدات تاریخی و اخلاقی تضمین برتری نظامی این رژیم در منطقه خاورمیانه است. از دید مقامات امریکایی ، مشکل بین اسرائیل و فلسطینی ها اشغالگری و آوارگی نیست بلکه مشکل عدم وجود دموکراسی است؛ لذا اسرائیل به عنوان متحد نزدیک آن در منطقه از دموکراسی مدنظر غرب برخوردار است و این فلسطینیان هستند که به دلیل فقدان نهادهای مردمی و هنجارهای غربی هم سطح اسرائیل نیستند. لذا فلسطینیان راهی جز پذیرش دموکراسی مدنظر و هم سطح شدن با اسرائیل برای شروع مذاکرات و رسیدن به تفاهم واقعی را ندارند ، از نظر امریکایی ها سلاح مقاومت مانع بزرگ بر سرتفاهم است. لذا حماس باید خلع سلاح شود و نوار غزه باید به منطقه غیرنظامی تبدیل گردد. در واقع امریکا می خواهد با پایان دادن به مظاهر مقاومت ، خواسته های رژیم صهیونیستی را بر مردم فلسطین دیکته کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به پیامدهای مساله شناسایی فلسطین توسط کشورها بنگریم بنگریم این امر چه تبعات حقوقی و سیاسی برای فلسطین و یا در تقویت موضع فلسطینی ها در برابر تل آویو در بر خواهد داشت ؟
اگر فلسطینیان حتی در مجمع عمومی سازمان ملل هم موفق به ارایه درخواست خود مبنی بر شناسایی و تصویب آن گردند فقط به بخشی از مشروعیت که سال ها در پی دستیابی به آن بودند خواهند رسید. لذا می توانند با پشتوانه لازمه حقوقی اقدامات خویش را علیه واپس گیری مناطق اشغالی خویش شروع کنند. در وهله اول این درخواست و طرح در مجمع عمومی سازمان ملل متحد یک چالش بین المللی برای اسرائیل ایجاد می کند حتی رد آن از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد به دلیل وتو احتمالی امریکا باز هم فشارها را بر این رژیم بیشتر خواهد نمود. در این میان شناسایی فلسطین موجب خواهد شد که اسرائیل نیروهایش را به رغم میل باطنی از آن خارج نماید و استمرار نقض حقوق فلسطینیان عواقب حقوقی و دیپلماتیکی فراوانی برای رژیم صهیونیستی در پی خواهد داشت.
