کارشناس مسائل عربی
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح – IPSC
در سالهای گذشته برخی رسانه‌های عربی و همچنین تلویزیون آل سعود گاه از اهواز بنام ‘اهواز اشغالی توسط ایران’ نام برده‌اند و در زمان‌هایی نیز نشست‌هایی چون «اهواز عرب»با حضور یا میزبانی برخی مقامات و شخصیت‌هایی عربی در اروپا و منطقه برگزار شده است. گفتگوی زیر به بررسی نوع رویکرد کشورهای عربی نسبت به تجزیه‌طلبان عرب خوزستان توجه کرده است.
واژگان کلیدی:تجزیه‌طلبان، عرب خوزستان، عربستان، تجزیه‌طلب، اهواز
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: در یک سال گذشته چه تحولاتی در زمینه نوع حرکت تجزیه‌طلبان عرب خوزستان اتفاق افتاده است؟
درواقع، مسئله تجزیه‌طلبی در خوزستان در حال حاضر به‌شدت کمرنگ شده است. دلیل آن هم رشد آگاهی مردم در مقایسه با گذشته است. به این اعتبار که در حال حاضر اکثریت مردم خوزستان، چه عرب و چهفارس، به این نتیجه رسیده‌اند که باید از حقوق مساوی برخوردار باشند. مسئله تجزیه‌طلبی در خوزستان درگذشته بسیار پر رنگ بوده است. در حال حاضر به دلیل شرایط موجود، مردم خوزستان به‌خصوص اعراب خوزستان متوجه شده‌اند که در چارچوب قانون اساسی و حرکت به سمت احقاق حقوق خود در چارچوب قانون بهتر می‌توانند به مطالبات خود دست پیدا کنند. به همین دلیل ریشه تجزیه‌طلبی درگذشته (تا زمانی که رژیم صدام وجود داشته) در خوزستان پررنگ‌تر بوده است. اما در حال حاضر با توجه به تغییر وضعیت عراق و بروز جنگی داخلی که پانزده سالدر عراق ادامه دارد، مردم عرب خوزستان به این نتیجه رسیده‌اند که درصورتی‌که در چارچوب جغرافیای ایران باقی بمانند، خیلی بهتر خواهد بود و زندگی پر نشاط‌تری پیدا می‌کنند. البته بخشی از اقلیت کوچکی از گذشته تحت عناوین مختلفی در خارج از کشور بوده‌اند و به نام مردم عرب خوزستان سخن می گویند، اما اینها توسط عربستان سازماندهی شده‌اند و عربستان از این گروهک‌ها استفاده ابزاری می‌کند و اینها حتی شبکه‌های تلویزیونی هم در اختیار دارند که عربستان هزینه‌های آن را پرداخت می‌کند.
مردم خوزستان یک سری مطالبات مشروع دارند. مانند این که تصورشان این است که از ثروت‌های استان خوزستان زیاد بهره‌اینمی‌برند و با توجه به این که خوزستان استان بسیار ثروتمندی است، تصور آن‌ها این است که توجه کافی به آن‌ها نشده است و به همین دلیل گاه و بی گاه تظاهراتی هم صورت می‌گیرد ولی جنبه تجزیه‌طلبانه ای ندارد.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: رویکرد عربستان و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و همچنین اتحادیه عرب به این بحث چیست و تا چه حدی بحث تجزیه‌طلبی در خارج از کشور و بحث گروه‌های تندرو اهوازی و پان عربیسم در این منطقه دامن زده می‌شود؟
کشورهایی مثل عربستان، بحرین، اماراتاز گروه‌های تندرو اهوازی و پان عربیسم استفاده ابزاری کرده و القا می‌کنند که خوزستان از آن اعراب است و باید تجزیه شود. حتی چندین شبکه تلویزیونی از عربستان به این موضوع دامن می زند و تحرکات و تحریکاتی انجام می‌دهد. ولی به هر حال مردم خوزستان به‌خصوص اعراب خیلی به این موضوع توجهی ندارند. دلیل این امر هم این است که درواقع ادبیاتی که عربستان به کار می‌گیرد، با ادبیات مردم عرب خوزستان سازگاری ندارد. اکثریت قریب به اتفاقمردم خوزستان شیعه هستند و با عربستان اختلاف مذهبی شدیدی دارند. عربستان کشوری وهابی است که سازگاری‌ای با تشیع ندارد. به همین دلیل مردم عرب خوزستان به خوبی می‌دانند که کشورهایی مثل عربستان، بحرین و امارات سعی می‌کنند که از مردم خوزستان استفاده ابزاری کنند.
تجربه‌ای گذشته این است که عربستان در حدی نیست که بتواند شورش‌هایی را در داخل خوزستان سازماندهی کند و به همین دلیل شبکه‌هایماهواره‌ای عربستان نتوانسته است نسبت به مخاطبین در خوزستان راهی به پیش ببرد. بنابراین، مسئله تجزیه‌طلبی درواقع در حال حاضر بسیار کمرنگ است.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: نقش مصر و سایر بازیگران عربی، لیبی، الجزایر و سایر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در مورد این موضوع چیست؟
حقیقت امر آن است که مصر خیلی به این مساله اهمیتی نمی‌دهد و بیشتر مشکلاتی موجودبین نظام‌هاست. عربستان به این دلیل که با جمهوری اسلامی ایران مشکل دارد، سعی می‌کند مسئله تجزیه‌طلبی و قومیت‌ها را مطرح کند. همچنین فرقی نمی‌کند و قومیت‌های بلوچ، کرد و عرب خوزستان را مطرح می‌نماید. به این دلیل که با جمهوری اسلامی ایران مخالفت می‌کند. در این بین مصر خیلی در این زمینه پر تحرک نیست، زیرا هم فاصله جغرافیایی مصر نسبت به خوزستان بیشتر است و هم این که به هر حال مصر مشکل خاصی با جمهوری اسلامی ایران ندارد. لذا بیشتر عربستان است که تحریک کننده است و مردم خوزستان هم خیلی با عربستان هماهنگی ندارند. البته عربستانشبکه‌های فعال زیادی وجود دارد که تحریک کننده است. شبکه‌ای به نام احوازنا در عربستان سعودی اقدام به فعالیت کرده است که توسط برخی افراد اجاره می‌شود و آن‌ها سعی دارند که در این مسئله تحریک کننده باشند که خیلی مؤثر نیست. مصر خیلی در این زمینه تأثیر گذار نیست، زیرا خیلی نمی‌خواهد به این مسئله ورود پیدا کند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: چه جریان‌های دیگر عربی از این مسئله حمایت می‌کنند؟
عربستان، بحرین و امارات و مخصوصاً اهل سنت عراق سعی می‌کنند که اعراب خوزستان را تحریک کنند، ولی چون در شکل مذهبی مردم عرب خوزستان که عمدتاً شیعه هستند و با اعراب سنی اختلاف دارند، لذا به نظر نمی‌آید که خیلی گوش شنوایی در خوزستان برای ساز تجزیه‌طلبی کشورهای عربی وجود داشته باشد. به همین دلیل این طرح تجزیه‌طلبی و گسترش پدیده تجزیه‌طلبی در خوزستان با شکست مواجه شده است. حتی نگاه حاکمیت نسبت به اعراب خوزستان هم تغییر کرده است. درگذشتهمعمولاً اجازه تظاهرات داده نمی‌شد، اما در حال حاضر مردم عرب خوزستان در مورد مطالبات خود از طریق تظاهرات و راهپیمایی حضور خود را اعلام می‌کنند و دولت هم مشارکت لازم را برای اعراب خوزستان فراهم می‌کند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: آیا مشخص است که نوع حمایت‌های مالی، رسانه‌ای، سیاسی و …کشور عربستان در چه حدی است؟
چهار رسانه در عربستان سعودی در حال حاضر به صورت فعال به تشدید ناآرامی‌ها کمک می‌کنند و حتی خط دهنده هستند. عربستان سعودی پول زیادی به برخی از گروهک‌هایی که مرتبط با عربستان هستند، می‌دهد تا در خوزستان ایجاد ناامنی کنند. اما به هر حال برای عربستان نتیجه مثبتی نداشته است. حتی اخیراً اسرائیل هم از گروه‌های تندرو اعراب خوزستان حمایت کرده است و حتی اسرائیل هم مانند عربستان در این مسئله ورود پیدا کرده است و تحریک می‌کند و بارها کارشناسان اسرائیلی اعلام کرده‌اند که خوزستان باید از آن اعراب باشد و خوزستان اشغال شده است و ایران، خوزستان را اشغال کرده است. اما این دست صحبت‌ها که برای مردم خوزستان قابل قبول نیست.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: مهم‌ترین جریان‌های عرب خوزستانی در خارج از کشور که به نوعی تجزیه‌طلب هستند، کدام جریان‌ها هستند؟
جریان‌های النهضه الاهوازی و التحریر اهوازی هستند که یک سری جریان‌های افراطی هستند که از عربستان پول می‌گیرند و کشورهای اروپایی مانند هلند و دانمارک در این زمینه فعال هستند. اینها در حد بخش اعلامیه فعالیت می‌کنند. البته عربستان سعی می‌کند که برخی از افراد را در قالب گروهک‌های تروریستی سازماندهی کند و چندین بار هم سعی کرده است که این افراد را وادار به عملیات تروریستی نماید که البته نیروهای امنیتی ایران هوشیار بوده و هر گونه حرکتی را خنثی می‌کنند. به همین دلیل عربستان از هر ابزاری برای ایجاد ناامنی در خوزستان استفاده می‌کند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: در چشم انداز آینده تا چه حدی ممکن است عربستان دست به حمایت از این گروه‌ها بزند و چه پیامدهایی را ممکن است داشته باشد؟
عربستان سعودی سعی می‌کند که در جهت تضعیف گروهک‌های تروریستی را سازماندهی کند و رسانه‌های زیادی در اختیار این گروهک‌ها قرار بدهد. ولی عربستان ظرفیت لازم را برای این که بتواند رهبری یک جریان اپوزیسیون حقیقی را هدایت کند، ندارد. به همین دلیل عربستان نتوانسته است تا کنون اقدام قابل قبولی کند. در حال حاضر نگاه مردم خوزستان به داخل ایران است. یعنی اینها سعی می‌کنند در چارچوب قانون اساسی حقوق خود را به دست بیاورند.
مرکز بین‌المللی مطالعات صلح: بازیگران اروپایی و غربی چه نگاهی به نوع حمایت عربستان و کشورهای غربی از این مسئله دارند؟
بیشتر این گروهک‌ها مانند النهضه اهوازی و التحریر اهواز در کشورهای اروپایی هستند و گاه و بی گاه هم سمینارهایی در آن جا تشکیل می‌دهند ولی خیلی جدی نیست و تاثیری ندارد.
