سفر دوره ای پوتین و آینده­ی حضور روسیه در امریکای لاتین

دکتر میرقاسم مومنی

رییس مؤسسه پژوهشی چشم انداز ابرار نوین

پیشینه­ی حضور روسیه در امریکای لاتین

اگر بخواهیم به پیشینه­ی حضور روسیه در امریکا نگاه کنیم، قبل از آن باید به روابط شوروی سابق با امریکای لاتین بپردازیم. در گذشته اکثر کشورهای امریکای لاتین گرایش­های چپ و تحت تاثیر ایدئولوژی کمونیستی شوروی سابق بودند.اگر کشورهایی مثل نیکاراگوئه، کوبا، سالوادور، هندوراس یا سایر کشورهایی که در امریکای لاتین بوده اند را بررسی کنیم،  گرایش­های چپ ریشه در حیات و فعالیت­های حزب کمونیست شوروی داشته و عضو اردوگاه شوروی محسوب می­شدند . لذا نفوذی که شوروی­ها در امریکای لاتین داشتند، بسیار گسترده و ملموس بوده است و امریکایی­ سعی می کردند با کودتاهای متعدد و فشارهای سیاسی در این ژ بتوانند در روابط خود تعادل ایجاد کنند. بعد از فروپاشی شوروی منطقه به فراموشی سپرده شده.اما برخی از کشورهای امریکای لاتین، مانند کوبا ، برزیل ، نیکاراگوئه، اوروگوئه و برخی کشورهای کوچک و بزرگ هویت خود را حفظ کردند و تغییراتی ایجاد کردند که با وضعیت فعلی جهانی وفق داده شوند. به هر حال زیربنای فکری و ایدئولوژی از زمان شوروی ایجاد شده و هنوز هم رگه­های آن در بخش روشنفکری و توده­ی اجتماعی مردم وجود دارد که در شرایط فعلی روسیه قصد دارد از این مسئله استفاده کند. 

واژگان کلیدی: سفر پوتین به امریکای لاتین، پوتین ، حضور روسیه در امریکای لاتین، پوتین، روابط روسیه و امریکای لاتین، امریکای لاتین

ابعاد اهمیت ژئوپلتیک، نظامی، سیاسی و امریکای لاتین برای روسیه

از دیدگاه سیاسی حداقل 23 کشور در امریکای لاتین حضور دارند و برخی گرایش­های چپ و ضدکاپیتالیستی و برخی مانند کوبا ضد امریکایی اند،  روس ها سعی دارند از این فضای ضد امریکایی و چپ در این منطقه استفاده و به نوعی روابطشان را دوباره در منطقه تعمیم دهند. امریکای لاتین، برای روسیه (که در حال حاضر از طرف اروپا و امریکا و هم پیمانانشان در منطقه تحت فشار است،) می تواند یک منطقه بین المللی باشد. از سوی دیگر بازار اقتصادی نزدیک به 900 میلیون نفری در امریکای لاتین وجود دارد که بازار بسیار خوبی برای روسیه در جهت صادرات و واردات اقتصادی است. روسیه بزرگترین وارد کننده گوشت از برزیل است. در سازمان بریکس روسیه یکی از کشورهای پایه گذار این سازمان است که بیشتر در بحث فولاد و صنعت و …. فعالیت می کنند. روسیه می خواهد با توسعه مناسبات اقتصادی خود با امریکای لاتین فقری و وابستگی به غرب را کمتر کند.

در بعد دیگری درست است که به دلایل سیاسی و مذاکرات اوکراین، روسیه از جمع کشورهای صنعتی برکنار شد، اما دنیای غرب هم داند، عدم حضور روسیه یک پازل جهانی را ناقص می گذارد و با نبود روسیه کارایی خود را از دست خواهد داد. از طرف دیگر هم روسیه معطل بازگشت مجدد به این سازمان نشده است. چون واقعیت این است که روسیه بعد از مدتی دوباره به این جمع خواهد پیوست. در شرایط فعلی روسیه با حضور در امریکای لاتین (که بعد از فروپاشی شوروی، منطقه یکه تازی امریکایی ها شده بود،) حالت تهاجمی به خود گرفته است و سعی دارد به نوعی با زیاده خواهی امریکا در امریکای لاتین مقابله و روابط گذشته ی خود با این کشورها را احیا کند. حتی در چند سال گذشته آقای پوتین در یک سیاست بسیار ظریف و نرم، کم کم، حزب کمونیست روسیه را تقویت کرده است. در این بین برخی کشورها،  به خصوص کشورهای امریکای لاتین می توانند با نفوذ حزب کمونیست و گرایش های چپی در راستای منافع و اهداف روسیه حرکت کنند. همچنین در جریان بحران اوکراین ملاقات هایی بین آقای پوتین و  رئیس حزب کمونیست برقرار شد که خود نشان دهنده تمایلات آقای پوتین به استفاده از حزب کمونیست در داخل و در صحنه­ی بین المللی است.

نگاه کشورهای امریکای لاتین به روابط با روسیه

ونزوئلا به دلیل سیاست های مستقلی که در چند سال گذشته در قبال منطقه و جهان داشته، مشکلاتی را با امریکایی ها دارد. طبیعی است که ونزوئلا سعی دارد روابط خود را با روسیه به عنوان یک قدرت جهانی تقویت کند تا بتواند از حمایت این کشور نیز در صحنه بین المللی استفاده کند. روسیه جزو اعضای دائم شورای امنیت است و می تواند نقش مهمی در مصوبات و قطع نامه­های آن ایفا کند. توسعه ارتباط و ایجاد رابطه­ی مستحکم با روسیه می تواند در مجامع بین المللی  در مقابل سیاست های امریکا و اروپا به نفع این کشور باشد.

در بعد دیگری برزیل و روسیه در بریکس هم گروه هستند و از این لحاظ اهمیت دارند. همچنین در روابط سیاسی روسیه با برزیل نگاهی که خانم روسف رئیس جمهور برزیل، نسبت به سیاست های امریکا داشته مهم است. دراین راستا اظهار نظرهایی که وی در چند وقت گذشته داشته و از زیاده خواهی امریکا ناراحت بودند و حتی شنودی که امریکایی ها از برزیل و مقامات برزیل و حتی از دفتر رئیس جمهور برزیل داشت عملا برزیل را به سوی روسیه کشانده و متمایل به بهره گیری از کمک های فنی، نظامی، اطلاعاتی سیاسی و امنیتی روس کرده است.

نگاه بازیگران مختلف به حضور روسیه در امریکای لاتین

اگر نگاه امریکا و اروپا را بررسی کنیم، امریکا به شدت، حضور روسیه را در منطقه زیر نظر دارد و رصد می­کند، و هرگونه تغییر و تحول در معادلات سیاسی و اقتصادی در منطقه را به شدت پیگیری می کند. از طرف دیگر کشورهای جهان سوم نیز از این روابط به نوعی احساس خوشحالی می کنند، چون توسعه­ی نفوذ روسیه در این منطقه و به خصوص امریکای لاتین می تواند مقداری امریکایی­ها را مشغول کند و فشار امریکای را بر سایر مناطق کمرنگ کند و از این جهت نیز باعث خوشحالی برخی کشورها است. از سوی دیگر واقعیت این است که در گذشته امریکایی­ها چه از بعد اقتصادی، چه از بعد امنیتی و چه از بعد سیاسی به شدت در این منطقه حضور داشتند و در واقع مدیریت امریکای لاتین به عهده امریکایی ها بوده است اما ورود روسیه این معادلات را به هم ریخته است و رقابت بر مبنای توانمندی و منافعی برای کشورهای منطقه شکل گرفته است.

آینده­ی حضور روسیه در امریکای لاتین

هر چند با توجه به توان اقتصادی و نظامی روسیه این کشور نمی تواند در امریکای لاتین با امریکا رقابت چجدی داشته باشد (چرا که سیاست ها و حضور امریکایی ها در امریکای لاتین در بخش های مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی نهادینه شده است. ) اما حضور روسیه در امریکای لاتین می تواند یک جرقه ای در افکار عمومی روشنفکری منطقه ای به دنبال داشته و حضور یک جانبه ی امریکا در منطقه را زیرسوال ببرد و تعدد روابط را در منطقه تقویت کند. این امر می تواند مشکلاتی برای امریکایی ها به دنبال داشته و هزینه­های امریکایی ها را در این منطقه بالا ببرد.به نظر من در شرایط فعلی، امریکایی ها با توجه به این که در خاور میانه و در موضوع عراق و افغانستان و خلیج فارس درگیر هستند، سعی نمی کنند در امریکای لاتین مشکلات عدیده ای برای خود پیش بیاورند و حالت ثبات در این منطقه را به هم بریزند. در این بین در امریکای لاتین و امریکای جنوبی به نوعی نگاه ضد امریکایی و ضد امپریالیستی در ذهن اندیشمندان وجود دارد و این نگاه، اگر تقویت شود و روس ها بتوانند جنبش های ضد امریکایی در منطقه تشدید می شود.