دکتر علی بمان اقبالی زارچ
کارشناس ارشد اورآسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
بیش از ۳۰۰ روز از بحران کار می گذرد و وضعیت روشنی از آینده این جنگ خانمان وجود ندارد، طرفین منازعه برای آینده نزدیک هیچ برنامه یا سناریو مشخصی ندارند و تلاش های چند جانبه متفاوت برای برقراری نوعی آتش بس و انجام مذاکرات مستقیم بین طرفین روسی و اوکراینی نتیجه ای حتی توقفی کوتاه برای جشن های میلاد مسیح و سال نو میلادی نداشته است . روس ها در در عرصه ام میدان جنگ و خطوط رقابت بین سربازان طرفین به موفقیت شایانی دست نیافته‌اند، سناریو تداوم حملات موشکی و سنگین به زیرساخت‌های اوکراین را ادامه داده و طبق بسیاری از برآورد ها بیش از ۷۰ درصد زیرساخت های سراسر کشور اوکراین و نزدیک به ۶۰ درصد زیرساخت های شهر کیف نابود شده و شرایط زندگی عادی در این کشور بسیار سخت و ناگوار در زمستان سخت برای مردم این کشور شده است.
اگرچه این جنگ در جغرافیایی اوکراین انجام می‌شود ولی عرصه رقابتی بین تمامی اردوگاه غرب یعنی مجموعه کشورهای عضو ناتو و حتی برخی کشورهای غیر و روسیه شده است .در همین راستا در آخرین اجلاس وزرای خارجه ناتو که همزمان با یک اجلاس امنیتی با عنوان مونیخ در بخارست برگزار شد؛ پیام روشن از سوی کشورهای عضو ناتو به روسیه این بود که در این جنگ مسکو نباید طرف پیروز باشد و البته معدودی از کشورها نیز معتقد بودند که مسکو نیز نباید در این نبرد شکست خورد و کشورهای عضو ناتو تا زمان روشن شدن تکلیف این مبارزه به کمک های همه جانبه خود از جمله ارسال تسلیحات پیشرفته به اوکراین ادامه خواهند داد. موضوع مهم دیگر این که از زمان شروع بحران اوکراین کشورهای غربی به رهبری لندن و واشنگتن انواع تحریم را بر علیه روسیه تصویب کرده و از کشورهای مختلف خواستند که تحریم های این کشور را رعایت کرده و هرگونه کمک تسلیحاتی و غیر تسلیحاتی به کرملین خودداری نمایند.
در این رابطه در عرصه بین المللی شاهد چند دسته از موضع گیری ها در مورد بحران اوکراین بوده ایم و به طور کلی می‌توان گفت دسته ای از کشورها که تابع هژمون غرب بودند به طور کامل است از مصوبات تحریمی حمایت کرده و محدودی از کشورها نیز در کنار روسیه قرار گرفتند. کشورهای نظیر روسیه سفید سوریه و غیره و تعداد محدودی از کشورها نیز رویکرد چند وجه داشته اند. یعنی به نوعی تا حدی که امکان داشته تحریم های روسیه را دور زده و برخی کشورها نیز رویکرد دوگانه داشتند که یکی از این کشورها را می توان از ترکیه نام برد که با طرف اوکراینی تعامل نزدیک داشته به این کشور انواع پهباد داده و از طرف دیگر بخش مهمی از تحریم‌های مسکو را نادیده گرفته است .
چین به عنوان دومین قدرت اقتصادی جهان تاکنون سعی نموده است رویکرد احتیاطی و کاملاً محتاطانه را در مورد این منازعه داشته باشد و این کشور که قبل از بحران روابط نزدیک و دوستانه‌ای هم با اوکراین و هم با روسیه داشت، به گونه‌ای رفتار نموده است که در جایگاه متهمان نقض تحریم های روسیه قرار نگیرد. در همین راستا پکن فعالیت موسسات پولی و بانکی و شرکت های مهم دولتی انرژی با طرف های روسی را محدود نموده و شرکت های غیر دولتی که با سوئیفت بین المللی ارتباطی ندارند، تشویق نموده تا بیش از پیش از روسیه انرژی ارزان قیمت خریداری نمایند. آنطور که آمار اداره کل گمرک چین نشان می‌دهد 11 ماه 2022 حجم تجارت این کشور با روسیه ۵/ ۳۲درصد افزایش یافته و به بیش از 160میلیارد دلار رسیده است. در این بین صادرات چین به روسیه ۱۰درصد رشد کرده و به 65 میلیارد دلار رسیده است و واردات چین از روسیه اما ۵۱ درصد بالا رفته و به مرز 95میلیارد دلار رسیده است. در این مدت نفت‌خام و گاز طبیعی در کنار زغال سنگ ۷۰درصد صادرات روسیه به چین را تشکیل داده است هم چنین از دیگر اقلام صادراتی روسیه به چین می‌توان به الوار، مس، سنگ مس، سوخت و شیلات اشاره کرد. چین هم محصولات زیادی از جمله گوشی تلفن همراه، تجهیزات تخصصی و صنعتی، اسباب‌بازی، کفش، خودرو، کولر و کامپیوتر به روسیه صادر کرده است. در سال۲۰۲۱ نیز حجم مبادلات تجاری بین روسیه و چین نسبت به سال قبل از آن ۳۵درصد رشد کرد و به ۸/ ۱۴۶میلیارد دلار رسید.
روابط طرفین همواره از اهمیت خاصی برخوردار بوده ولی به اتحاد راهبردی سوق نیافته است و بطور کلی چین با تولید ناخالص داخلی 23 تریلیون دلاری دارای مزایای صنعتی و فناوری بوده که با اتخاذ سیاست عملگرایانه هیچ فرصتی برای تقویت همکاری با سایر کشورها از جمله روسیه را از دست نداده است و روسیه نیز با تولید ناخالص داخلی 4.2 تریلیون دلاری بر اساس قدرت خرید سعی نموده است از مزیت ویژه خود در بخش انرژی و منابع نفت و گاز و همچنین نظامی‌بیشترین بهره برداری را در روابط با سایر کشورها از جمله چین داشته باشد. با همه این حال پکن در قضیه بحران پیرامونی دریای سیاه ملاحظات غرب را رعایت نموده و در آخرین اقدام صادرات پردازنده های الکترونیکی را به روسیه متوقف نموده است .
بر کسی پوشیده نیست که رویکرد و رفتار چینی ها در روابط خارجی بر مبنای محاسبات دقیق منافع مالی و تداوم تقویت بنیان های اقتصادی تا رسیدن به نوک قله اقتصاد جهان می باشد. با نگاه کوتاه به مبادلات چین با اروپا و آمریکا بهتر به نوع اتخاذ مواضع این کشور آگاه می شویم . از طرفی آمریکا در 11 ماه اول سال ۲۰۲۲ میلادی حدود 500 میلیارد دلار کالا از چین وارد کرده که این رقم ۲۳.۷ میلیارد دلار بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۱۸ است که یک رکورد محسوب می‌شود. ارزش صادرات آمریکا به چین در سال جاری میلادی هم نزدیک به رکورد بوده است شرکت‌های امریکایی در11 ماه اول سال جاری 127 میلیارد دلار کالا به چین صادر کرده‌اند که این رقم در مدت مشابه در سال گذشته میلادی 120 میلیارد دلار بوده است. از طرف دیگر میزان صادرات اتحادیه اروپا به چین در سال ۲۰۲۱ معادل ۲۲۳ میلیارد یورو بوده که بالاترین میزان در این دوره زمانی است. کمترین میزان صادرات اتحادیه اروپا به چین هم در سال ۲۰۱۱ بوده که معادل ۱۲۷ میلیارد یورو است. در مورد واردات اتحادیه اروپا از چین، بیشترین میزان واردات را در سال ۲۰۲۱ عنوان کرده که معادل۴۷۲ میلیارد یورو است. کمترین میزان هم با ۲۳۹ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۳ میلادی ثبت شد. اتحادیه اروپا بین سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۲۱ به طور مداوم کسری تراز تجاری را با چین ثبت کرده که از رقم ۱۲۹ میلیارد یورو در سال ۲۰۱۱ به حداکثر رقم ۲۴۹ میلیارد یورو در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته است. در یک نگاه کلی باید گفت که حجم مبادلات پکن با واشنگتن و اتحادیه اروپا بیش از 8 برابر مبادلات این کشور با روسیه می باشد و موضوع مهم این که در تجارت چین با جناح غربی موازنه بشدت به نفع پکن می باشد.
در مجموع نوع روابط چین با جهان غرب با رعایت کامل ملاحظات و رویکرد تحول آرام و نه هر گونه مقابله می باشد. امری که در رابطه با رویدادها و تحولات بین المللی و نوع روابط با کشورهای منطقه خلیج فارس و غیره شاهد بوده ایم . بطوری که پکن ادامه این جنگ را به نفع روند توسعه ای خود ندانسته و لذا در این اواخر تلاش نموده تا در رایزنی با سران آلمان، آمریکا و در آینده با فرانسه و روسیه گامی در مسیر برقراری مذاکره مستقیم بین کیف و مسکو برداشته و به منازعه مرموز و خطرناک برای منطقه مهم اورآسیا پایان دهد.
واژگان کلیدی: رویکرد, آرام ,چین , آوردگاه, اوکراین,دکتر علی بمان اقبالی زارچ, اورآسیا
