مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
بیان رخداد
بحران سوریه چندی است که وارد چهارمین سال خود شده است بحرانی که با ورود بازیگران مختلف منطقه ای و بین المللی و نیز گروههای غیررسمی و تروریستی همچون القاعده با شاخه های مختلف آن از جمله داعش هر روز بر پیچیدگی های آن افزوده شده است در این بین کُردهای سوریه یکی از گروههای داخلی در این کشور بوده اند که توانسته اند در سایه بحران مذکور و نیز نوعی اتحاد نانوشته با دولت مرکزی این کشور، وضعیتی بی بدیل و تاریخی نسبت به گذشته را بدست آورند و به رغم درگیری های مختلفی که با نیروهایی همچون داعش دارند اما در عمل یکی از معدود مناطق امن در سوریه را در دستان خود بگیرند. در همین چارچوب و برای بررسی هرچه بهتر وضعیت گروهها و جریانهای سیاسی در شمال سوریه به گفتگو با پروفسور نادر انتصار ،استاد ایرانی دانشگاه آلابامای جنوبی و نویسنده کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» دست زده ایم تا از منظر این استاد ایرانی تحولات و روندهای موجود در شمال سوریه مورد بررسی بیشتری قرار گیرد:
واژگان کلیدی: سوریه، بحران سوریه، کردستان سوریه، احزاب کرد سوریه، روابط ترکیه و سوریه
همانطور که مستحضرید اینک در میان کردهای سوریه دو جریان اصلی یکی نزدیک به پ.ک.ک (اتحاد دموکراتیک) و دیگری نزدیک به بارزانی حضور دارند، در کل تعاملات، رقابت ها و وضعیت عمومی این دو جریان را از منظر میدانی (داخل کردستان سوریه) چگونه ارزیابی می کنید؟
در زمان کنونی حزب اتحاد دموکراتیک کردستان سوریه هم از نظر تعداد طرفداران و هم از جهت سازمانی و رهبری از جریان نزدیک به بارزانی قوی تر است. البته تمام گروه ها و جنبش های کرد سوریه در حد زیادی دنبال کننده اهداف مشترکی هستند ولی استراتژی آنها از یکدیگر متفاوت است.
از منظر دیپلماتیک وضعیت دو جریان مذکور چگونه است؟ آیا افزایش حمایت های مستقیم دیپلماتیک مسعود بارزانی و غیر مستقیم ترکیه از جریاناتی مانند الپارتی (نزدیک به محور اربیل) می تواند بر قدرت دو طرف در داخل کردستان سوریه تاثیر گذار باشد
جریان ها و احزابی مانند الپارتی و حتی سایر اشخاص و گروه های دیگر که بیشتر به اربیل نزدیک هستند از نظر منابع مالی و پشتیبانی منطقه ای از جریانی مانند اتحاد دموکراتیک جلوتر هستند لکن جریان نزدیک به اربیل به اندازه ای که حزب اتحاد دموکراتیک در میان کردهای سوریه حامی و پشتیبان دارد، ضعیف تر است یعنی پایه داخلی اتحاد دموکراتیک آن را جنبش مهمتری از سایر گروه ها، جنبش ها و احزاب کرد سوریه ساخته است.
طی دو سال اخیر کنفرانس های منطقه ای و بین المللی مختلفی در خصوص بحران سوریه برگزار شده است اما هربار یا همه جریانهای کرد سوری و یا برخی از آنان به آن کنفرانسها دعوت نشده اند بطور نمونه آخرین آنها کنفرانس ژنو2 بود که جریان اصلی حاکم بر شمال سوریه (حزب اتحاد دموکراتیک) به آن دعوت نشد مهمترین علل و نیز مخالفان برای عدم دعوت اتحاد دموکراتیک به کنفرانس ژنو 2 چه بودند؟
همانطور که می دانید کنفرانس ژنو 2 تحت حمایت آمریکا و متحدان منطقه ای آن، بخصوص عربستان سعودی و ترکیه برگزار شد و تمام این کشورها تا کنون از اتحاد دموکراتیک و اهداف آن پشتیبانی نکرده اند و مخالفان عرب در رژیم بشار اسد هم از اهداف اتحاد دموکراتیک همواره فاصله گرفته اند.
اعلام خودگردانی از سوی گروههای نزدیک به اتحاد دموکراتیک در سه منطقه کردنشین سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟
در زمان کنونی اعلام خودگردانی از سوی گروه های کرد سوریه نزدیک به حزب اتحاد دموکراتیک بیشنر جنبه سمبلیک دارد و نشان دهنده هدف دراز مدت این گروه هاست. با توجه به وضع کنونی سوریه و نظرات مخالفان رژیم بشار اسد در میان اعراب سنی در آن کشور و همچنین مخالفت ترکیه از هر گرونه خودگردانی کردها در سوریه، در زمان کنونی بسیار مشکل است.
انتقاد بارزانی از اتحاد دموکراتیک برای اعلام خودگردانی بدون جلب یک حامی منطقه ای و بین المللی و حتی بدون حمایت دولت اسد را چگونه ارزیابی می کنید؟
بارزانی و بطور کلی دولت اقلیم کردستان عراق نمی توانند نظرات متفاوتی با بزرگترین حامی منطقه ای خود یعنی دولت ترکیه ارائه دهند. با توجه به موضع روشن ترکیه در مورد خود مختاری کردها در سوریه و با توجه بخ خصومت آن دولت در مورد نقش حزب اتحاد دموکراتیک و رابطه نزدیکش با پ.ک.ک (حزب کارگران کردستان ترکیه) اربیل به این نتیجه رسیده است که منافعش در صورت به چالش کشیدن سیاست ترکیه به خطر خواهد افتاد آن هم در زمانی که قراردادهای نفتی بسیارحیاتی با ترکیه امضا کرده است و از دست خواهد داد.
تا چه میزان پیش بینی می کنید که میان دو جریان اصلی کرد سوریه به مانند آنچه که میان احزاب دموکرات و اتحاد میهنی در کردستان عراق بنام اتحاد استراتژیک (پس از سالها رقابت و درگیری) بوقوع پیوست، رخ دهد؟
با توجه به اختلافات شدیدی که در میان دو جریان اصلی کرد سوریه وجود دارد و ضعف سازمانی آنها و همچنین مخالفت قدرت های منطقه ای در مورد ایجاد یک جنبش قوی کرد دیگر در منطقه اتحاد استراتژیکی را که در عراق بین حزب دموکرات و حزب اتحاد میهنی شاهد آن بوده ایم به احتمال زیاد میان گروه های اصلی کرد نخواهیم دید.
موضع آمریکا در قبال کردهای سوریه چیست؟ چرا آمریکایی ها در درگیری های میان کردها و گروههای رادیکال داعش و جبهه النصره حتی از منظر دیپلماتیک هم اعلام موضعی نکردند؟ راهبرد کلی آمریکا در این باره چیست؟
آمریکا موضعی کاملاً مشخص در مورد کردهای سوریه اتخاذ نکرده است. بطور کلی موضع آمریکا در مورد کل سوریه بطور مرتب در حال نوسان بوده است. با وجودی که آمریکا تمایل به سقوط رژیم کنونی سوریه دارد ولی همزمان نگران از قدرت گیری گروه های رادیکال و افراطی سلفی در این کشور است با توجه به اینکه گروه های افراطی جبهه النصره و داعش (دولت اسلامی عراق و شام) از نظر مالی از دولت هایی مانند عربستان سعودی و قطر پشتیبانی می شوند و این دولت ها خود از متحدان اصلی منطقه ای آمریکا هستند، لذا آمریکا نمی خواهد تا آنجا که ممکن است متحدان عرب خود را برنجاند. ترس دیگر آمریکا این است که هرگونه چالش بر سیاست های منطقه ای عربستان بطور اتوماتیک به نفع ایران خواهد بود ایران هراسی سیاست آمریکا در سوریه را فلج کرده است.
وضعیت ترکیه در قبال کردها را چگونه ارزیابی می کنید، اینک آنها مخالف قدرت گیری کردها در سوریه هستند، اما آیا ممکن است در آینده موضعشان تغییر کند به مانند سیر تحول سیاست خارجی شان در قبال کردستان عراق؟
همانطور که واقف هستید سال ها طول کشید تا ترکیه سیاست خارجی اش را در قبال کردستان عراق تغییر دهد این تحول البته بدون ایجاد یک اتحاد نسبتاً قوی بین ترکیه و اربیل امکانپذیر نمی شد. همچنین پشیبانی دولت اقلیم کردستان عراق از سیاست های دولت ترکیه در مقابل پ.ک.ک تا مقدار زیادی آنکارا و اربیل را به هم نزدیک کرد. اما چنین شرایطی در حال حاضر در سوریه وجود ندارد دورنمای ایجاد یک دولت خود مختار کرد در سوریه که بتواند منافع ترکیه را تقویت کند در حال حاضر چندان محتمل نمی باشد.
در زمان فعلی که ترکیه روی خوشی به کردهای سوریه نشان نمی دهد و کردها (جریان نزدیک به اتحاد دموکراتیک) پیمانی نانوشته با بشار اسد دارند، آیا می توان گفت آنان می توانند در سیاست خارجی ایران یک برگ برنده در قبال رقبای منطقه ای شان باشند؟ در کل دیدگاه و عملکرد ایران نسبت به کردستان سوریه از آغاز بحران تا کنون را چگونه ارزیابی می کنید؟ و چه پیشنهادی برای سیاستگذاران ایرانی دارید؟
تا زمانی که کردهای نزدیک به اتحاد دموکراتیک در سوریه پیمان نانوشته خود را با بشار اسد حفظ کنند ایران از موضع آنها از دور پشتیبانی خواهد کرد. البته باید این را در نظر داشته باشیم که تهران نفوذ مستقیمی بر روند سیاست کردهای سوریه و یا روی حزب اتحاد دموکراتیک ندارد. بنابراین آلترناتیوهای ایران در مورد سیاست خود در مورد کردستان سوریه محدود می باشد. با توجه به این زاویه عملکرد ایران نسبت به کردستان سوریه از آغاز بحران تا کنون عملکردی محتاطانه و قابل درک بوده است. تا زمانی که وضعیت اتحاد نانوشته کنونی بین بشار اسد و حزب اتحاد میهنی تغییر نکند ادامه سیاست های محتاطانه در مورد کردستان سوریه به نفع ایران خواهد بود.
در کل وضعیت کردستان سوریه و چشم انداز این منطقه را در پایان بحران سوریه چگونه پیش بینی می کنید آیا ممکن است به مانند عراق، کردهای سوری نیز یک منطقه فدرال یا شبیه به آن را برای خود داشته باشند؟
وضع کنونی سوریه با وضع عراق در دوران صدام حسین متفاوت است و گروه های کرد سوریه در مقایسه با گروه های کرد عراق در موقعیتی ضعیف تر قرار دارند. ایجاد یک منطقه فدرال در شمال عراق بعد از سال ها مبارزه و سازماندهی و بروز تغییرات مهمی در منطقه و جهان صورت گرفت. گرچه هیچ چیز را در سیاست نمی توان غیرممکن دانست ولی ایجاد یک دولت خودمختار در سوریه حتی اگر نظام و دولتی جدید در سوریه روی کار بیاید احتمال کمی دارد. مگر اینکه قدرت های منطقه ای ایجاد چنین تحولی را به سود خود بدانند.
گفتگو از اردشیر پشنگ
