ترکمنستان در فراز و فرود انتخابات زودهنگام

مریم وریج کاظمی
پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

ترکمنستان پس از فروپاشی اتحادشوروی توسط صفرمراد نیازوف، اداره شد. او متوجه گردید کنترل کشوری را بر عهده گرفته که از موقعیت خطرناک ژئوپلیتیکی برخوردار است، از این رو، بهترین راه برای محافظت از کشور و تضمین ثبات آن را در ایجاد یک نظام پلیسی مقتدر می دانست. در نتیجه آنچه امروز در نحوه اجرای سیاست های داخلی و خارجی ترکمنستان شاهدش هستیم استراتژی بود که نیازوف آن را طراحی کرد. این کشور به بی طرفی اعلام شده خود در روابط خارجی بسیار افتخار می کند و محتاط است که بیش از حد به همسایگان خود نزدیک نشود مگر در به امور اقتصادی. ترکمنستان با جمعیتی بالای پنج میلیون نفر و با داشتن اقتصاد بسیار متمرکز مبتنی بر فروش گاز، طرح های مشترکی را با روسیه و افغانستان آغاز کرد. ساخت کریدور گازی دریای کاسپین با همکاری روسیه و ساخت پروژه‌های خط لوله گاز فراملی ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) و خط انتقال برق ترکمنستان-افغانستان-پاکستان (TAP)از برجسته ترین همکاری های خارجی ترکمنستان به شمار می آید(1).

با این حال رئیس جمهور فعلی – قربانقلی بردی محمدوف- تعدادی از تصمیمات سلف خود را لغو کرد اما بسیاری از سازمان های حقوق بشری محمدوف را متهم به گرایش های سرکوبگرانه می کنند و این کشور را یکی از بسته ترین جوامع در جهان می دانند.
ترکمنستان سیاست بسیار انزواطلبانه را دنبال می کند و همه ورودی ها و خروجی های را به شدت کنترل می کند. دستیابی به اطلاعات موثق در مورد فرآیندهای داخلی و آماری از توسعه اجتماعی-اقتصادی بسیار دشوار است. فعالیت‌های مذهبی تحت نظارت شدید سازمان‌های دولتی قرار دارند (2). در دوران پاندومی کووید19 ترکمنستان هیچ موردی از میزان ابتلا یا مرگ و میر را گزارش نکرده است. این در حالیست که هیچ رسانه مستقلی در ترکمنستان وجود ندارد که در این راستا گزارشگران بدون مرز در شاخص آزادی مطبوعات سال 2020، ترکمنستان را از میان 180 کشور مورد بررسی، در رتبه 179، تنها یک پله پایین تر از کره شمالی، قرار دادند.
اگرچه رسانه های دولتی به دقت تنها برای انتقال پیام های مورد تایید بردی محمدوف و رژیم او تنظیم شده اند، اما شهروندان از آنچه در جاهای دیگر اتفاق می افتد آگاه هستند. مردم به اینترنت دسترسی دارند اما سایت های رسانه های اجتماعی و برخی سایت های خبری مسدود شده اند، بنابراین سانسور از این نظر بسیار قوی عمل می کند. مردم ترجیح می دهند تلویزیون روسیه یا ترکیه را تماشا کنند، بنابراین مردم درک بسیار قوی از آنچه در جهان می گذرد دارند. با این حال، بردی محمدوف سیستمی را تثبیت کرد که عملاً فضایی برای هیچ گونه مخالفتی، بحثی و حتی انتقادی وجود نداشته باشد. لازم به ذکر است ترکمنستان پست نخست وزیری ندارد، به این معنی که قربانقلی بردی محمداف هم به عنوان رئیس دولت و هم رئیس كابينه خدمت می کند(3).
اما هم اینک رهبر ترکمنستان که قرار بود در سال2024 انتخابات را برگزار کند با اشاره به استعفای خود به دلیل بالا رفتن سن، اظهار داشته که ترکمنستان به رهبران جوان نیاز دارد. رئیس‌جمهور ترکمنستان، در شورای ملی کشور اعلام کرد می خواهد به جوانانی که در محیطی معنوی و مطابق با مقتضیات زمانه جدید تربیت شدند، فرصت دهد تا کشور را مدیریت و رهبری کنند. او این تصمیم را بسیار سخت و دشوار توصیف کرد. از این روی، حزب حاکم ترکمنستان، سردار، پسر بردی محمدوف رئیس جمهور این کشور را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری که قرار است در 12 مارس برگزار شود، معرفی کرده است(4). اساساً وقتی روزنامه دولتی می‌ خوانید یا اخبار تلویزیون را می‌بینید، تنها یک نفر حضور دارد و آن هم شخص رئیس‌جمهور است. اما در چند سال اخیر شاهد هستیم که پسر او-سردار- نیز گهگاه در اخبار ظاهر می شود. سردار یک شخصیت ثانویه است، اما برای افرادی که به سبک و سیاق اخبار دولتی ترکمنستان عادت کرده‌اند، مشخص است که او به‌عنوان چهره دوم در کشور معرفی می‌شود. سردار نامزد جدید ریاست جمهوری، با تشکر از حزب حاکم اظهار داشت:« اگر من به عنوان رئیس جمهور انتخاب شوم، به شما اطمینان میدهم که بر اساس میراث و اصول اجدادمان، برای مردم کشورمان تلاش خواهم کرد، هدف اصلی من توسعه کشور و تضمین رفاه برای مردم سرزمینم است».
سردار بردی محمدوف دارای مناصب برجسته دولتی از جمله دیپلمات، نماینده مجلس و فرماندار استان، رئیس کابینه وزیران که دومین مقام عالی کشور به شمار می آید، است. شکی نیست که او خیلی سریع در مشاغل دولتی ارتقا یافته است و اکنون به عنوان معاون وزیر اقتصاد، جای دیگری برای صعود و ارتقاء شغلی برای او وجود ندارد. سلسله ترفیعاتی که به سردار واگذار شد باعث این گمانه زنی هایی گردید که رئیس جمهور او را به عنوان جانشین خود آماده می کند(5).
با توجه به اینکه پس از فروپاشی شوروی هیچ انتخاباتی در ترکمنستان به طور واقعی رقابتی نبوده است، بدین ترتیب که هشت نامزد در انتخابات گذشته در سال 2017 با بردی محمدوف رقابت کردند، همه از دولت وی حمایت کردند و بردی محمدوف بیش از 97 درصد آرا را به دست آورد، هم اکنون نیز شرایط برای انتقال قدرت در ترکمنستان بدون هیچ رقیب جدی و یا مخالفی هموار است. سالهاست که ترکمنستان تلاش می‌کند تا هر گونه نارضایتی عمومی را در داخل کشور کنترل و خاموش کند، از این رو تعداد زیادی از مردم مجبور به ترک کشور شدند (6).
با توجه به سیاست های توتالیتر و انزواطلبانه ترکمنستان که شرح آن رفت همچنین مهاجرت گسترده مخالفان، کنترل شدید نهادهای امنیتی بر عملکرد مردم و عدم حضور و نفوذ مداخله گران فراملی به دلیل اتخاذ سیاست هایی سخت برای اتباع خارجی، موضوع اغتشاش و ناآرامی در پروسه برگزاری انتخابات در ترکمنستان نظیر وقوع انقلاب رنگی که در سایر کشورهای خارج نزدیک روسیه شرایط را بحرانی کرد، بعید به نظر می رسد ضمن اینکه حزب حاکم تعیین کننده خط مشی تمامی احزاب و گروههای سیاسی-اجتماعی داخل کشور برای در هم راستا قرار گرفتن منافع و اهدافشان است، از این منظر همه چیز تحت کنترل واقع می شود.
بی شک رئیس جمهور فعلی اختیاراتش را به شخصی که همسو با سیاست های کلی نظام اقتدارگرای کشور باشد و همچنین از توان لازم برای اجرای طرح های کلان اقتصادی برخوردار باشد واگذار می کند و خود نقش های جانبی را به عهده خواهد گرفت و چنین رویه ای را به تدریج دیگر دولت های اقتدارگرای آسیای مرکزی نیز انجام خواهند داد. به نظر می رسد با تغییرات مهمی که در فضای پیرامونی ترکمنستان در حال وقوع است به خصوص خروج ایالات متحده امریکا و نیروی های ائتلاف از افغانستان، به قدرت رسیدن مجدد طالبان و پیامدهای منطقه ای آن، عملیاتی شدن پروژه های اقتصادی چین، تامین امنیت در مسیرهای ترانزیتی انرژی ترکمنستان و تسریع روند توسعه محور شرق، شرایط به سمت امنیتی تر شدن منطقه پیش می رود، از این رو حزب حاکم ترکمنستان ترجیح می دهد شرایط و ابزارهای لازم را برای تحقق امنیت و ثبات فضای داخلی و پیرامونی خود از طریق انتخابات زودهنگام مهیا نماید.

کلید واژگان: ترکمنستان, انتخابات, روسیه, افغانستان, جنگ,انرژی, اقتصاد,آسیای مرکزی,مریم وریج کاظمی

1- https://thediplomat.com/2021/11/tapi-turkmenistan-and-the-taliban/
2- https://eeradicalization.com/how-serious-is-religious-radicalization-in-turkmenistan
3-https://www.euronews.com/2022/02/12/turkmenistan-to-hold-snap-elections-after-berdymukhamedov-broaches-succession
4- https://www.aa.com.tr/en/world/turkmenistan-s-ruling-party-fields-president-s-son-to-contest-presidential-elections/2502732
5-https://www.aljazeera.com/news/2022/2/12/turkmenistan-to-hold-early-presidential-election-on-march-12
6- https://www.aljazeera.com/news/2021/11/12/turkmenistans-dissidents-fear-crackdown-in-turkish-exile